1*- مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان قزوین
2مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه
3کارشناس ارشد محیطزیست دانشگاه تهران
چکیده
در این پژوهش پایداری تولید علوفه تعدادی از گونههای مراتع کوهستانی الموت قزوین ارزیابی شد. این مراتع کوهستانی جزو حوزه آبریز جنوبی رشتهکوههای البرز میانی است و در ارتفاعات شمال شرقی شهرستان قزوین قرار دارد. میزان تولید در هکتار 24 گونه طی چهار سال، با توجه به تراکم گونه در هکتار و میزان تولید هر پایه در 4 تکرار بصورت ماهیانه اندازهگیری شد. تجزیه واریانس مرکب برای تولید کل علوفه خشک گونههای مورد بررسی برحسب کیلوگرم در هکتار با 4 تکرار در قالب طرح کاملاً تصادفی برای دادههای حاصل از 4 سال انجام شد. نتایج تجزیه واریانس، اختلاف معنیداری را (01/0>P) در بین سالها و در بین گونهها نشان داد. براساس مقایسه میانگین به روش دانکن در سطح یک درصد و تجزیه خوشهای گونهها برای تولید علوفه به روش Ward، گونههای Agropyron intermedium ، Verbascum speciosum،Artemisia aucheri ،Eryngium billardieri Cousinia esfandiari و Cirsium haussknechtiiتولید علوفه بیشتری نسبت به سایر گونهها داشتند، اثر متقابل گونه در سال در سطح یک درصد معنیدار شد و براساس میانگین تولید علوفه بدستآمده در چهار سال مطالعه برای گونههای مورد بررسی عوامل پایداری محاسبه شد. عاملهای CVi، S2di و R2i روند یکسانی در معرفی گونههای پایدار داشتند و بیشتر گونههای پایدار براساس این عاملها تولید علوفه ضعیفی نشان دادند. عوامل bi، W2i و S2i نیز روند مشابهی در بیان پایداری گونهها داشتند، و بیشتر گونههای پایدار براساس این سه عامل تولید علوفه متوسطی نشان دادند. در مجموع با توجه به عوامل پایداری دو گونه Cousinia esfandiari و Artemisia aucheri پایداری تولید مطلوبی براساس بیشتر عوامل پایداری نشان دادند. گونههای Agropyron intermedium و Cirsium haussknechtii حساس به شرایط نامناسب سالیانه نبودند، و از طرف دیگر گونههای Verbascumspeciosum و Eryngium billardieri به شرایط نامطلوب حساسیت بالایی داشتند، بنابراین دو گونه Agropyron intermedium و Artemisia aucheri قابل معرفی برای برنامههای احیاء مرتع مورد نظر میباشند.
In this study, sustainability of forage production in some rangeland species of mountainous rangelands of Alamut Qazvin was investigated. These mountainous rangelands are located in the highlands of North-Eastern city of Qazvin as a part of south basin of central Alborz Mountains. The rainfall of these natural environments is 400 mm per year. Long dry season is considered as the main characteristics of the natural environments of these ecosystems. Production per hectare of 24 species was studied during four years. Combined analysis of variance for dry forage production (kg/ha) showed significant differences (p>0.01) among species and the years. According to the results of mean comparisons (Duncan’s multiple test) and cluster analysis (Ward method), Eryngiumbillardieri, Cousiniaesfandiari, Artemisiaaucheri, Verbascumspeciosum, Agropyronintermedium, and Cirsiumhaussknechtii had higher forage production. Interaction effect of species * year was significant at 1% probability level and sustainability parameters were calculated based upon average forage production. Parameters of CVi, S2di and R2 had similar trends in introduction of sustainable species and most of them showed low forage production based upon these parameters. Parameters of Bi, W2i and S2i also showed the same trend in expression of sustainability and on the basis of these three parameters, an average forage production was recorded for most of sustainable species. In general, Cousiniaesfandiari and Artemisiaaucheri showed appropriate production sustainability based upon most sustainability parameters. Agropyronintermedium and Cirsiumhaussknechtii were not sensitive to adverse conditions while Verbascum speciosum and Eryngium billardieri were sensitive to adverse conditions. Therefore, Agropyronintermedium and Artemisiaaucheri could be introduced for range improvement programs.
کلیدواژهها [English]
forage production, Sustainability of production, rangeland, Qazvin