1دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده علوم، دانشگاه پیام نور، تهران
2استاد، بخش تحقیقات گیاهان دارویی ومحصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
3دانشیار، دانشکده علوم، دانشگاه پیام نور، تهران
4مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان
چکیده
گیاهان خانواده لابیاته قرنهاست که در بیشتر کشورها بهعنوان چاشنی یا ادویه غذاها و همچنین بهعنوان دارو برای هضم غذا و مقابله با بیماریهای ویروسی استفاده میشوند. این خانواده در ایران 46 جنس و 410 گونه و زیرگونه دارد. یکی از گونههای ارزشمند و دارویی این خانواده Ziziphora clinopodioides Lam. است که دارای اسانسی است که حاوی پولگون است و از آن بهعنوان آرامبخش، مقوی معده، در درمان سرماخوردگی، افسردگی، اسهال، سرفه، میگرن، تب و بهعنوان ضدعفونیکننده استفاده میشود. به منظور بررسی مقایسهای کمیت و کیفیت اسانس Ziziphora clinopodioides Lam.در رویشگاههای مختلف، تحقیق حاضر برای اولین بار در کشور انجام شد. بر این اساس سرشاخه گلدار گیاه، از 4 منطقه رویشی آن در دو استان غربی کشور (همدان و کردستان) در مرحله گلدهی کامل جمعآوری شد. مهمترین شرایط رویشگاهی مناطق (از قبیل ارتفاع، جهت و درصد شیب، طول و عرض جغرافیایی و همچنین خصوصیات خاک و گونههای همراه) ثبت گردید. از نمونههای جمعآوری شده از هر منطقه، در سه تکرار اسانسگیری بعمل آمد. بعد اسانسها توسط دستگاههای GC و GC/MS آنالیز شدند. مقایسه میانگین بازده اسانسها توسط آزمون مقایسهای چند دامنهای دانکن انجام شد. نتایج بدست آمده نشان داد که شرایط رویشگاهی باعث اختلاف معنیدار در بازده اسانسها در سطح یک درصد شده است. همچنین شناسایی ترکیبهای موجود در اسانسها نشان داد که میزان ترکیبهای عمده اسانس (پولگون و 8،1-سینئول) و سایر ترکیبها در نمونههای مختلف متفاوت است که نشاندهنده تأثیر شرایط رویشگاهی بر کیفیت اسانس است.
Effects of some ecological factors on essential oil content and composition of Ziziphora clinopodioides Lam. subsp. rigida (Boiss.)
نویسندگان [English]
Z. Dehghan1؛ F. Sefidkon2؛ Gh. Bakhshi Khaniki3؛ R. Kalvandi4
1MS Student of Payame Noor University, Tehran, Iran
2Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran, Iran
3Payame Noor University, Tehran, Iran
4Agricultural and Natural Resources Research Center of Hamedan Province, Hamedan, Iran
چکیده [English]
Different species from Labiatea family are used as spices and fragrance in food or as medicine for treatment of viral or microbial diseases in many countries. Labiatea family contains 46 genus and 410 species. One of the valuable and medicinal species of this family is Ziziphora clinopodioides Lam. subsp. rigida (Boiss.). This species contains essential oil with pulegone as major compound. In this investigation, the effect of some ecological factors on essential oil content and composition of Z. clinopodioides was studied. The aerial parts of Z. clinopodioides have been collected at flowering stage from four habitats in Hamedan and Kurdestan provinces. The major parameters like altitude, side and slope percentage, soil characteristics and other species of plant were determined. The plant materials have been subjected to hydro-distillation in three replications to obtain their essential oils. The essential oils were analyzed by GC and GC/MS. The results showed that ecological factors had significant effect (a=0.01) on oil yields. Identification of chemical constituents of the oils showed that main compounds (pulegone and 1,8-cineole) and minor compounds exist in different percentage in different habitats. Therfore, the ecological factors affected essential oil composition of Z. clinopodioides.