1دانشجوی دکتری اکولوژی گیاهان زراعی، دانشگاه تبریز
2استاد، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
3استادیار، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
4استادیار، موسسه تحقیقات خاک و آب کشور، تهران
چکیده
مرزه با نام علمی Satureja hortensis L. یکی از مهمترین گیاهان دارویی است که اسانس آن در صنایع مختلف داروسازی، آرایشی و غذایی استفاده میشود. در این تحقیق اثر کاربرد منابع مختلف نیتروژن بر خصوصیات کمّی و کیفی این گیاه در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. تیمارهای آزمایش شامل کود شیمیایی اوره، کود زیستی (مخلوطی از دو باکتری ازتوباکتر و آزوسپیریلوم) و تلفیق کود زیستی با 50% کود شیمیایی و شاهد (بدون کود) بود. نتایج نشان داد که ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، وزن خشک سرشاخه گلدار و وزن خشک اندام هوایی تحت تأثیر منابع مختلف نیتروژن قرار گرفت و بالاترین میزان این صفات مربوط به کاربرد کود زیستی به همراه 50% کود شیمیایی بود. البته درصد اسانس نیز بهطور معنیداری تحت تأثیر تیمارهای کودی قرار گرفت و کاربرد کود شیمیایی (07/2%) و پس از آن بهترتیب کاربرد کود زیستی به همراه 50% کود شیمیایی (91/1%) و کود زیستی (90/1%) بیشترین درصد اسانس را تولید نمودند. کاربرد منابع مختلف نیتروژن سبب افزایش معنیدار عملکرد اسانس در واحد سطح نسبت به شاهد شد و بالاترین عملکرد اسانس در واحد سطح مربوط به تلفیق کود زیستی و 50% کود شیمیایی (23/30 کیلوگرم در هکتار) بود و پس از آن بهترتیب کود شیمیایی و کود زیستی بیشترین میزان اسانس را تولید نمودند. نتایج این تحقیق حکایت از آن دارد که کاربرد کودهای زیستی به تنهایی و یا در ترکیب با کود شیمیایی در بهبود صفات کمّی و کیفی گیاه دارویی مرزه تأثیر مثبتی داشته و بهجای مصرف مداوم کود شیمیایی میتوان با استفاده بهینه از نهادههای زیستی در راستای کشاورزی پایدار و کاهش آلودگی ناشی از مصرف کود شیمیایی نیتروژنی اوره گام برداشت.
Effect of different types of nitrogen fertilizers on quantitative and
qualitative characteristics of Satureja hortensis L.
نویسندگان [English]
M. Makkizadeh1؛ M.R. Chaichi2؛ S. Nasrollahzadeh3؛ K. Khavazi4
1Faculty of Agriculture, University of Tabriz, Tabriz, Iran
2Faculty of agriculture, University of Tabriz, Tabriz, Iran
3College of Agriculture and Natural Rsources, University of Tehran, Karaj, Iran
4Soil and Water Research Institute, Tehran, Iran
چکیده [English]
Summer savory (Satureja hortensis L.) is one of the most important medicinal plants as its essential oil is used in different industries including pharmaceutical, cosmetic and food.In this research, effect of different types of nitrogen fertilizers on quantitative and qualitative characteristics of summer savory was evaluated in a complete randomized blocks design with three replications .The treatments included chemical fertilizer (150 kg/ha urea), biofertilizer (Azospirillum & Azotobacter), combinations of biofertilizer and 50% chemical fertilizer and control. Different characteristics such as plant height, number of lateral branches, flowering shoot dry weight, shoot dry weight, essential oil yield and essential oil percentage were recorded.According to the results, all studied characteristics were affected by different types of nitrogen fertilizers and the highest records were obtained at 50% chemical fertilizer. Percentage of essential oil was also significantly affected by fertilizer treatments as the most percentage of essential oil was respectively obtained at chemical fertilizer (2.07%), combination of biofertilizer and 50% chemical fertilizer (1.91%) and biofertilizer (1.90%). Application of different nitrogen sources significantly increased essential oil yield compared to the control treatment and the highest essential oil yield was obtained at combinations of biofertilizer and 50% chemical fertilizer (30.23 kg/ha). Afterward, chemical fertilizer and biofertilizer respectively produced the most essential oil yield. Our results indicated thatapplication of bio-fertilizers alone or in combination with chemical fertilizer has positive effects in improvement of qualitative and quantitative traits of Summer savory; so it could be considered instead of continuous use of chemical fertilizersas a shift towards sustainable agriculture and reduce pollution from chemical fertilizer.