فرمهینی فراهانی, علی, درویش, محمد. (1391). ارزیابی و تهیه نقشه بیابان زایی با روش فائو و یونپ در حوزه آبخیز کویر میقان. سامانه مدیریت نشریات علمی, 19(4), 547-556. doi: 10.22092/ijrdr.2013.3027
علی فرمهینی فراهانی; محمد درویش. "ارزیابی و تهیه نقشه بیابان زایی با روش فائو و یونپ در حوزه آبخیز کویر میقان". سامانه مدیریت نشریات علمی, 19, 4, 1391, 547-556. doi: 10.22092/ijrdr.2013.3027
فرمهینی فراهانی, علی, درویش, محمد. (1391). 'ارزیابی و تهیه نقشه بیابان زایی با روش فائو و یونپ در حوزه آبخیز کویر میقان', سامانه مدیریت نشریات علمی, 19(4), pp. 547-556. doi: 10.22092/ijrdr.2013.3027
فرمهینی فراهانی, علی, درویش, محمد. ارزیابی و تهیه نقشه بیابان زایی با روش فائو و یونپ در حوزه آبخیز کویر میقان. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1391; 19(4): 547-556. doi: 10.22092/ijrdr.2013.3027
ارزیابی و تهیه نقشه بیابان زایی با روش فائو و یونپ در حوزه آبخیز کویر میقان
1مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی
2مربی پژوهشی، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
چکیده
بیابانزایی معضلی جهانی بوده و اغلب کشورهای خشک و نیمهخشک جهان ازجمله ایران با این پدیده مواجه هستند. بیابانزایی محدودیتهای بسیاری از لحاظ کشاورزی، تأمین مواد غذایی، پرورش دام، توسعه صنعت و ارائه هزینههای خدماتی ایجاد مینماید. این پدیده فرایندی است که به تدریج توسعه و تشدید یافته و هزینههای اصلاح آن بشکل تصاعدی افزایش مییابد، بنابراین شناسایی و ارزیابی عوامل مؤثر در بیابانزایی و تعیین مناطق مبتلا به این معضل از ضروریات امر در هر منطقه میباشد. یکی از مناسبترین روشها جهت ارزیابی بیابانزایی روش فائو و یونپ میباشد که در آن فرایندهای متعددی جهت ارزیابی بیابانزایی بررسی و مطالعه میشود. زوال پوشش گیاهی، فرسایش آبی، فرسایش بادی، افت کمی و کیفی منابع آب و شورشدن خاک به همراه فشار دام و جمعیت بر روی محیطزیست فرایندهای اصلی مورد مطالعه در این تحقیق بودهاند. دوره زمانی ارزیابی یک دوره 20 ساله (87-1368) و با توجه به قدیمیترین اطلاعات، عکسهای هوایی و تصاویر ماهوارهای موجود بود. برای ارزیابی هر فرایند چندین شاخص در نظر گرفته شده و با برداشتهای میدانی و مطالعات کتابخانهای شاخصهای منتخب ارزیابی و امتیازدهی شدهاند. چهار کلاس ناچیز، متوسط، شدید و خیلی شدید نیز جهت تفکیک درجات بیابانزایی در نظر گرفته شد. هر یک از فرایندها از سه جنبه وضعیت کنونی، سرعت و استعداد طبیعی بیابانزایی بررسی شدند. نقشههای بیابانزایی از جنبههای مذکور در محیط GIS ترسیم و برای تهیه نقشه نهایی بیابانزایی تلفیق گردیدند. براساس نتایج بدستآمده در حوزه آبخیز کویر میقان بهترتیب 125853 هکتار (23%) اراضی در کلاس ناچیز، 251504 هکتار (45%) در کلاس متوسط و 158819 هکتار (29%) در کلاس شدید بیابانزایی قرار دارند. بیابانزایی شدید عمدتاً در سنگلاخهای کوهستانی و مناطق با شیب بالای 60 درصد که پوشش گیاهی فقیری دارند و در اراضی شور و سدیمی حاشیه کویر میقان مشاهده میگردد. زوال پوشش گیاهی و فرسایش آبی از عوامل اصلی بیابانزایی در این حوزه بوده و فشار چرای دام عامل اصلی تشدید بیابانزایی میباشد. نتایج بدستآمده بستری پایه و مناسب در راستای شناخت بهتر و مبارزه صحیحتر با پدیده بیابانزایی در منطقه مورد مطالعه ارائه داده است.
Assessment and generating desertification map using FAO and UNEP method in Kavire-e-Meighan basin
نویسندگان [English]
Ali Farmahini Farahani1؛ Mohammad Darvish2
1Research Instructor, Research Center for Agriculture and Natural Resources, Markazi, Arak, Iran
2Research Instructor, Desert Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran, Iran
چکیده [English]
Desertification is a global problem and most of arid and semi-arid countries of the world including Iran face this phenomenon. Desertification causes many limitations in terms of agriculture, food supply, livestock farming, industry development and so forth. This phenomenon is a process that has gradually developed and intensified and the costs of modifications increase exponentially. Therefore, identification and assessment of factors effective in desertification, and determining the regions affected by this disaster are necessary for each region. FAO and UNEP method is considered as one of the best methods to evaluate desertification in which several processes are investigated. Vegetation degradation, water erosion, wind erosion, decline in the quality and quantity of water resources and soil salinization as well as livestock and population pressure on the environment are considered as the main processes in this study. This study was carried out in a twenty-year period with considering the oldest data, aerial photographs and satellite images. To evaluate each process, several indicators were considered and selected indicators were evaluated by field and library work. Four classes of low, moderate, severe and very severe were also selected for separation of desertification intensity. Each process was studied from three aspects i.e. current situation, velocity and the potential of desertification. Desertification maps were generated in GIS and then integrated to produce final map of desertification. According to the results, 125853 ha (%23), 251504 ha (%45), and 158819 ha (%29) were classified in classes of low, moderate, severe and very severe, respectively. Severe desertification mainly was observed in mountainous areas with slopes over 60 percent, and in saline and sodic marginal lands of Kavire-e-Meighan basin. Vegetation degradation and water erosion were identified as the main factors of desertification in this basin and livestock grazing was the main cause of worsening desertification. Obtained results provide a basis for better recognition and proper combating desertification in this area.
کلیدواژهها [English]
FAO-UNEP method, Meighan basin, desertification, vegetation degradation, Water erosion