| تعداد نشریات | 283 |
| تعداد نشریات سازمان | 81 |
| تعداد شماره‌ها | 2,732 |
| تعداد مقالات | 31,115 |
| تعداد مشاهده مقاله | 30,287,409 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 16,470,873 |
بررسی اثر سطوح مختلف کود نیتروژن و محلول‌پاشی هورمون بنزیل آدنین (BA) بر رشد و تولید پاجوش گیاه صبر زرد (Aloe vera L.) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 4، دوره 28، شماره 2 - شماره پیاپی 56، مرداد 1391، صفحه 210-223 اصل مقاله (1.01 M) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/ijmapr.2012.3023 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| سعید حضرتی یادکوری1؛ زین‌العابدین طهماسبی سروستانی* 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2دانشیار، گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| صبر زرد (Aloe vera L.) یکی از مهمترین گیاهان دارویی در دنیا می‌باشد که به‌دلیل ارزش اقتصادی و دارویی آن کشت می‌شود. به‌منظور بررسی اثر سطوح مختلف کود نیتروژن و هورمون بنزیل‌آدنین (BA) بر رشد و تولید پاجوش گیاه صبر زرد، تحقیقی در قالب آزمایش فاکتوریل با طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال 1388 و 1389 در گلخانه آزمایشی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح کود نیتروژن (0، 500، 1000، 1500 میلی‌گرم در هر گلدان) و چهار سطح هورمون بنزیل‌آدنین (BA) (0، 500، 1000، 1500 میلی‌گرم در لیتر( بود. در پایان دوره رشد گیاه صفاتی مانند ارتفاع گیاه، تعداد برگ، قطر ساقه، تعداد پاجوش، تعداد برگ پاجوش، وزن پاجوش و ارتفاع پاجوش و بیوماس کل اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که کاربرد 1000 میلی‌گرم نیتروژن و 1000 میلی‌گرم در لیتر بنزیل‌آدنین بیشترین تأثیر را روی صفات رشدی و کاربرد 1500 میلی‌گرم نیتروژن و 1500 میلی‌گرم بنزیل‌آدنین بیشترین تأثیر را روی خصوصیات پاجوش داشت؛ به‌طوری که با افزایش غلظت بنزیل‌آدنین بر تعداد پاجوش افزوده شد و بیشترین تعداد پاجوش در تیمار محلول‌پاشی 1500 میلی‌گرم بنزیل‌آدنین بدون کاربرد نیتروژن بدست آمد. اما کاربرد همزمان سطوح 1000 و 1500 میلی‌گرم نیتروژن با 1000 و 1500 میلی‌گرم در لیتر بنزیل‌آدنین بیشترین تأثیر را بر صفات اندازه‌گیری شده در این آزمایش داشت. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| صبر زرد (Aloe vera L.)؛ نیتروژن؛ بنزیل‌آدنین BA))؛ پاجوش | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| عنوان مقاله [English] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Effects of different nitrogen fertilizer levels and hormone benzyl adenine (BA) on growth and ramet production of Aloe vera L. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان [English] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| S. Hazrati Yadekori1؛ Z. Tahmasebi Sarvestani2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1MSc. Student, Faculty of Agriculture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2Faculty of Agriculture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده [English] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aloe vera L. is one of the most important medicinal plants in the world mostly cultivated due to its economic and medicinal value. In order to study the effects of different levels of nitrogen fertilizer and benzyl adenine hormone (BA) on growth and ramet production of Aloe vera L. a factorial experiment was carried out based on a complete randomized blocks design with four replications in an experimental greenhouse of Faculty of Agriculture, Tarbiat Modares University. Treatments included four levels of nitrogen fertilizer (N1: control, N2: 500, N3: 1000, and N4: 1500 mg per pot) and four levels of benzyl adenine (BA) (BA1: Control, BA2: 500, BA3: 1000, BA4: 1500 mg/L). At the end of the experiment period, plant height, stem diameter, number of ramets, number of leaf ramet, ramet weight, ramet height and total biomass were measured. The results showed that application of 1000 mg nitrogen and 1000 mg/L benzyl adenine had the most effect on the growth factors. Also, application of 1500 mg nitrogen and 1500 mg/L benzyl adenine had the highest effect on ramet characteristics. However, ramet number increased with increment of BA concentration and the highest ramet number was obtained on 1500 mg BA spray treatment without nitrogen application. According to the results, simultaneous application of 1000 and 1500 mg nitrogen and 1000 and 1500 mg\L benzyl adenine had the most influence on the measured factors. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aloe vera L, nitrogen, Benzyl adenine, ramet | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
مقدمه گیاه دارویی صبر زرد (Aloe vera L.) متعلق به خانواده Liliaceae می‌باشد (Reynolds, 2004). صبر زرد گیاهیست گوشتی، چند ساله با الگوی رشد روزت و همیشه سبز که ارتفاع آن به حدود 60 سانتی‌متر می‌رسد، دارای ساقه چوبی و کوتاه به ضخامت 5 تا 10 سانتی‌متر و برگ‌های نیزه‌ای شکل است که به‌طور مستقیم به محور ساقه متصل است. این گونه بومی آفریقای جنوبی و شرقی است، اما در کشورهای مختلف ازجمله ایران به‌صورت تجاری کشت می‌شود (یزدانی و همکاران، 1384). در پنجاه سال اخیر عصاره و ژل بدست آمده از برگ آلوئه به دلیل خواص و فعالیت‌های بیولوژیکی و فیزیولوژیکی متنوع، همچنین قابلیت ترمیم سوختگی پوست و زخمهای ناشی از بریدگی، اثر حفاظتی روی پوست در برابر اشعه‌های مضر، مرطوب‌کننده و افزایش خاصیت کشسانی پوست، ضدالتهاب و تورم ضدقارچ، باکتری و ویروس و خواص دارویی دیگر به‌طور گسترده‌ای در صنایع داروسازی و آرایشی- بهداشتی استفاده می‌شود (Ramachandra & Rao, 2008). گیاه آلوئه به دو روش جنسی و غیرجنسی ازدیاد می‌یابد. در گونه Aloe vera L. که مشهورترین گونه برای تولید ژل است به‌دلیل پدیده نر عقیمی، بذر از طریق دگرگشنی تولید می‌شود، بنابراین ازدیاد از طریق بذر منتج به تفرق ژنتیکی به میزان زیاد در گیاهان تولیدی می‌شود (Natali et al., 1990). به‌منظور تولید تجاری گیاهچه و افزایش عملکرد برگ از طریق افزایش سطح زیر کشت، روشهایی مورد نیاز است تا بتوان در مدت زمان کوتاه، تعداد زیادی گیاهچه تولید نمود. روش اصلی افزایش غیرجنسی صبر زرد، از طریق پاجوش است. پاجوش‌ها از انتهای استولون‌های کوتاه تولید می‌شود (Dennis, 2008). اگرچه به‌طور طبیعی گیاه دارویی صبر زرد تولید پاجوش می‌کند، اما برای تولید تجاری این گیاه کافی نمی‌باشد و این کُندی تولید پاجوش یکی از موانع جدی در توسعه کشت این گیاه دارویی می‌باشد. رشد و نمو گیاه دارویی صبر زرد تحت تأثیر بسیاری از عوامل داخلی و خارجی قرار دارد. فراهم کردن شرایط تغذیه‌ای مناسب برای بدست آوردن پاجوش‌هایی با اندازه درشت و با کیفیت بالا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. با وجود اینکه مطالعات زیادی روی سایر گیاهان این تیره انجام شده، اما مطالعات اندکی در مورد تأثیر هورمون‌ها و عناصر غذایی روی گیاه صبر زرد انجام شده‌است. سایتوکینین یکی از مهمترین هورمون‌های گیاهی در تنظیم فرایندهای رشد و توسعه گیاه شامل تقسیم سلولی، تمایز، افزایش توسعه برگ و تحرک مواد غذایی در گیاهان زینتی می‌باشد (Sakakibara et al., 2006). نتایج مطالعات نشان می‌دهد که سایتوکینین می‌تواند تولید و رشد پاجوش‌ها را بهبود بخشد (Dennis, 2008). کاربرد سایتوکینین‌ها به‌صورت محلول‌پاشی روی برگ‌های گیاه زنبق رشتی (Hemerocallis itrina) نشان داده که این گروه از تنظیم‌کننده‌های رشد با تأثیر بر تقسیم سلولی، اندازه پاجوش‌ها و تحریک رشد جوانه‌های جانبی و تعداد پاجوش‌ها را افزایش می‌دهد (Amling et al., 2007). تأثیر سایتوکینین بر گیاهان گوشتی گل ناز (Portulaca grandiflora) و نوعی کاکتوس به نام holiday مورد مطالعه قرار گرفته‌است (Boyle, 1992). در مطالعه‌ای کاربرد هورمون بنزیل‌آدنین باعث افزایش وزن برگ، تعداد برگ، سطح برگ و قطر ساقه در گیاه کروتون گردید (Ibrahim et al., 2010). مدیریت مواد غذایی در گیاه صبر زرد می‌تواند یکی از راهکارها برای بالا بردن باروری و ازدیاد این گیاه باشد.
مواد و روشها این تحقیق به‌صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در گلخانه آزمایشی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس در سال 89-1388 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل 4 سطح کود نیتروژن (N) (n1: شاهد، n2: 500، n3: 1000 و n4: 1500 میلی‌گرم در هر گلدان) از منبع اوره و چهار سطح هورمون بنزیل‌آدنین (BA) (ba1: 0، ba2: 500، ba3: 1000،
جدول 1- خواص فیزیکی و شیمیایی خاک مورد استفاده در آزمایش
هورمون بنزیل‌آدنین به‌صورت محلول‌پاشی برگی در هفته هفدهم (به علت شروع تشکیل استولون‌ها) پس از کاشت بکار رفت. برای جذب بهتر محلول، از Tween 20 به‌عنوان مویان به میزان 10 میلی‌لیتر در هر لیتر استفاده شد. برای محلول‌پاشی تیمارهای شاهد، آب مقطر همراه مویان استفاده شد. بعد از گذشت 12 ماه، 4 گیاه از هر تیمار در هر تکرار برداشت شد و صفاتی از قبیل تعداد برگ گیاه و ارتفاع گیاه به وسیله خط‌کش از محل اتصال به طوقه (قاعده برگ) تا نوک برگ اندازه‌گیری شد، برای اندازه‌گیری قطر ساقه از کولیس دیجیتال استفاده و به‌صورت سانتی‌متر گزارش گردید، برای اندازه‌گیری صفات پاجوش، ابتدا پاجوش‌ها از گیاه مادری جدا و تعداد آنها شمارش گردید و بعد خصوصیاتی از قبیل ارتفاع پاجوش، وزن پاجوش و تعداد برگ پاجوش اندازه‌گیری شد و برای اندازه‌گیری بیوماس کل بوته از ناحیه سطح خاک جدا و با استفاده از ترازوی دیجیتال وزن شد. تجزیه واریانس داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SAS و مقایسه میانگین‌ها با استفاده از آزمون LSD در سطح احتمال 5% انجام شد.
نتایج نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که کود نیتروژن بر ارتفاع گیاه، تعداد برگ‌ها، قطر ساقه، وزن پاجوش، تعداد برگ پاجوش، ارتفاع پاجوش و بیوماس کل تأثیر معنی‌داری در سطح 5% داشت (جدول 2). مقایسه میانگین‌ها نشان داد با افزایش سطح نیتروژن تا 1000 میلی‌گرم صفاتی مانند ارتفاع گیاه و قطر ساقه به‌ترتیب تا مقدار 31/20% و 2/6% نسبت به تیمار شاهد بیشتر بود و کاربرد 1500 میلی‌گرم نیتروژن منجر به کاهش این صفات شد. البته صفاتی مانند تعداد برگ، وزن پاجوش، تعداد برگ پاجوش، ارتفاع پاجوش و بیوماس کل با افزایش کاربرد سطوح نیتروژن مقدار آنها نیز افزایش پیدا کرد (جدول 3). کاربرد عنصر نیتروژن بر تعداد پاجوش اثری معنی‌داری داشت در این آزمایش هورمون بنزیل‌آدنین بر ارتفاع گیاه، تعداد برگ، قطر ساقه، تعداد پاجوش، وزن پاجوش، تعداد برگ پاجوش، ارتفاع پاجوش و بیوماس کل تأثیر معنی‌داری داشت (جدول 2). مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که با افزایش غلظت سطوح بنزیل‌آدنین افزایش معنی‌داری در همه صفات غیر از ارتفاع گیاه مشاهده شد (جدول 3). کمترین ارتفاع در تیمار 500 میلی‌گرم بنزیل‌آدنین بدست آمد که نسبت به تیمار شاهد (13/7%) اختلاف داشت و بقیه سطوح تیمار از لحاظ آماری تفاوتی با هم نداشتند. همچنین بنزیل‌آدنین باعث افزایش قطر ساقه‌ها در سطح 1000 میلی‌گرم در لیتر و بیوماس کل بوته در سطح1500 میلی‌گرم در لیتر شد که نسبت به تیمارهای شاهد اختلاف بارزی نشان دادند (جدول 3). بیشترین تعداد پاجوش، وزن پاجوش، تعداد برگ پاجوش، ارتفاع پاجوش و بیوماس کل در سطح 1500 میلی‌گرم در لیتر بنزیل‌آدنین بدست آمد که نسبت به شاهد به‌ترتیب 36/59%، 51/75%، 89/71%، 74/82% و 70/34% اختلاف داشت (جدول 3). نتایج نشان داد که اثر متقابل هورمون بنزیل‌آدنین با عنصر نیتروژن بر صفاتی مانند ارتفاع گیاه، تعداد برگ، تعداد پاجوش، وزن پاجوش، تعداد برگ پاجوش، ارتفاع پاجوش و بیوماس کل تأثیر معنی‌داری داشت (جدول 2). نتایج بررسی تیمارهای مختلف نشان داد که با کاربرد همزمان نیتروژن با بنزیل‌آدنین مقدار این صفات افزایش یافت. کمترین ارتفاع گیاه در تیمار بدون کاربرد نیتروژن با سطح 1500میلی‌گرم در لیتر هورمون بنزیل‌آدنین و بیشترین ارتفاع در سطح 1000 میلی‌گرم نیتروژن همراه با 1500 میلی‌گرم در لیتر بنزیل‌آدنین بدست آمد (شکل 1). با کاربرد همزمان 1000 میلی‌گرم نیتروژن با 1000 میلی‌گرم بنزیل‌آدنین بیشترین تعداد برگ بدست آمد که در مقایسه با تیمار شاهد (37/23%) بیشتر بود (جدول 4). مقایسه میانگین‌ها نشان داد که با افزایش غلظت هورمون بنزیل‌آدنین بر تعداد پاجوش‌ها افزوده شده و بیشترین تعداد پاجوش در سطح شاهد نیتروژن و 1500 میلی‌گرم در لیتر بنزیل‌آدنین بدست آمد که نسبت به تیمار شاهد (100%) بیشتر بود (شکل 2). در این آزمایش هنگامی که نیتروژن با سطح بدون بنزیل‌آدنین بکار برده شد تأثیری روی تعداد پاجوش نداشت، اما هنگامی که نیتروژن با بنزیل‌آدنین با هم بکار برده شد بر وزن پاجوش‌ها افزوده شد و بیشترین وزن پاجوش‌ها در سطح 1500 میلی‌گرم نیتروژن با سطح 1500 میلی‌گرم در لیتر بنزیل‌آدنین بدست آمد که نسبت به تیمار شاهد (100%) اختلاف داشت (جدول 4). بیشترین تعداد برگ حاصل از پاجوش در سطح 4 نیتروژن با سطح 1 و 2 بنزیل‌آدنین بدست آمد (جدول 4). البته هنگامی که بنزیل‌آدنین و نیتروژن با هم بکار برده شدند، بر ارتفاع پاجوش‌ها افزوده شد ولی هنگامی‌که به‌صورت تنها بکار برده شد، تأثیری بر ارتفاع نداشت (جدول 4). براساس نتایج جدول 4 اثر متقابل هر دو تیمار بر بیوماس کل تأثیر معنی‌داری داشت، به‌طوری‌که بیشترین وزن بیوماس در کاربرد همزمان سطح 4 نیتروژن با سطح 3 بنزیل‌آدنین بدست آمد که نسبت به تیمار شاهد (4/74%) اختلاف داشت (شکل 3). هورمون بنزیل‌آدنین هنگامی که با نیتروژن با هم بکار برده شد بر قطر ساقه گیاهان تأثیر معنی‌داری نداشت (جدول 2). نتایج همبستگی بین صفات نشان داد که تعداد برگ با همه صفات همبستگی مثبت و معنی‌داری در هر بوته داشت، به‌طوری که بیشترین همبستگی را با قطر ساقه (78/0= r) و بیوماس کل (72/0= r) داشت. تعداد پاجوش با وزن پاجوش، تعداد برگ پاجوش، ارتفاع پاجوش و بیوماس کل همبستگی مثبت و معنی‌داری داشت؛ بیوماس کل نیز با همه صفات همبستگی مثبت و معنی‌داری داشت. قطر ساقه نیز با تعداد برگ، ارتفاع گیاه و بیوماس کل همبستگی مثبت و معنی‌داری داشت. با توجه به نقش قطر ساقه در انتقال مواد غذایی و آب در گیاه با افزایش قطر ساقه ارتباط بهتری بین بخش‌ها برقرار شده و در نتیجه تأثیر مثبت ارتفاع گیاه، تعداد برگ، تعداد پاجوش و تعداد برگ پاجوش را افزایش داده است. بنابراین ارتفاع پاجوش با تعداد پاجوش، وزن پاجوش و تعداد برگ پاجوش همبستگی مثبت و معنی‌داری را نشان داد. وزن پاجوش با ارتفاع پاجوش، تعداد برگ پاجوش و بیوماس کل همبستگی مثبت و معنی‌داری داشت، به‌نحوی که بیشترین همبستگی را با تعداد برگ پاجوش (89/0= r) نشان داد (جدول 5).
جدول 2- تجزیه واریانس تیمار نیتروژن و بنزیل‌آدنین روی صفات مورد مطالعه در گیاه دارویی صبر زرد
**، * و ns: به‌ترتیب معنی‌دار در سطح 1%، 5% و غیرمعنی‌دار
جدول 3- مقایسه میانگین تیمار نیتروژن و بنزیل‌آدنین بر صفات گیاه دارویی صبر زرد
در هر ستون حروف مشابه نشان‌دهنده عدم وجود اختلاف معنی‌دار بین میانگین‌هاست (براساس آزمون LSD). n1، n2، n3 و :n4 به‌ترتیب عبارتنداز: 0،500،1000 و 1500 میلی‌گرم نیتروژن. ba1، ba2، ba3 و ba4: به‌ترتیب عبارتند از: 0، 500، 1000 و 1500 میلی‌گرم در لیتر بنزیل‌آدنین.
جدول 4- مقایسه میانگین اثر متقابل نیتروژن و بنزیل‌آدنین روی صفات مورد مطالعه در گیاه دارویی صبر زرد
در هر ستون حروف مشابه نشان‌دهنده عدم وجود اختلاف معنی‌دار بین میانگین‌هاست (براساس آزمون LSD). n1، n2، n3 و n4: به‌ترتیب عبارتند از: 0، 500، 1000 و 1500 میلی‌گرم. ba1، ba2، ba3 و ba4: به‌ترتیب عبارتند از: 0، 500، 1000 و 1500 میلی‌گرم در لیتر بنزیل آدنین.
شکل 1- اثر متقابل نیتروژن با بنزیل‌آدنین روی ارتفاع گیاه در گیاه دارویی صبر زرد در هر ستون حروف مشابه نشان‌دهنده عدم وجود اختلاف معنی‌دار بین میانگین‌هاست (براساس آزمون LSD). n1، n2، n3 و n4: به‌ترتیب عبارتند از: 0، 500، 1000 و 1500 میلی‌گرم. ba1، ba2، ba3 و ba4: به‌ترتیب عبارتند از: 0، 500، 1000 و 1500 میلی‌گرم در لیتر بنزیل آدنین.
شکل 2- اثر متقابل نیتروژن با بنزیل‌آدنین روی تعداد پاجوش در گیاه دارویی صبر زرد در هر ستون حروف مشابه نشان‌دهنده عدم وجود اختلاف معنی‌دار بین میانگین‌هاست (براساس آزمون LSD). n1، n2، n3 و n4: به‌ترتیب عبارتند از: 0، 500، 1000 و 1500 میلی‌گرم. ba1، ba2، ba3 و ba4: به‌ترتیب عبارتند از: 0، 500، 1000 و 1500 میلی‌گرم در لیتر بنزیل آدنین.
شکل 3- اثر متقابل نیتروژن با بنزیل‌آدنین روی بیوماس کل در گیاه دارویی صبر زرد در هر ستون حروف مشابه نشان‌دهنده عدم وجود اختلاف معنی‌دار بین میانگین‌هاست (براساس آزمون LSD). n1، n2، n3 و n4: به‌ترتیب عبارتند از: 0، 500، 1000 و 1500 میلی‌گرم. ba1، ba2، ba3 و ba4: به‌ترتیب عبارتند از: 0، 500، 1000 و 1500 میلی‌گرم در لیتر بنزیل آدنین.
جدول 5- ضرایب همبستگی ساده صفات مورد مطالعه در گیاه دارویی صبر زرد
**، * و ns: به‌ترتیب معنی‌دار در سطح 1%، 5% و غیرمعنی‌دار
بحث نتایج این پژوهش بیانگر تأثیر مثبت نیتروژن و بنزیل‌آدنین بر رشد و تولید پاجوش در گیاه صبر زرد می‌باشد. تیمار کود نیتروژن باعث افزایش ارتفاع گیاه، تعداد برگ‌ها و قطر ساقه شده بود. با افزایش این صفات بیوماس کل هم افزایش پیدا کرده بود که با نتایج مطالعه Ji-dong و همکاران (2006) و Babatunde و Yongabi (2008) مطابقت دارد. به عقیده بسیاری از دانشمندان کاربرد عنصر نیتروژن سبب بالا رفتن هورمون‌ها به‌خصوص اکسین‌ها و همچنین اسیدهای نوکلئیک در گیاه شده و رشد و نمو بیشتری را باعث می‌شود. ولی کاهش این صفات در سطح چهارم کود نیتروژن ممکن است به‌دلیل داشتن رابطه آنتاگونیسمی بین فسفر سبب کاهش جذب فسفر شود که این امر می‌تواند به دلیل بهم خوردن تعادل میان عناصر غذایی در گیاه باشد (خلیقی و همکاران، 1385). کاربرد عنصر نیتروژن بر تعداد پاجوش اثری معنی‌داری داشت که با نتایج Babatunde و Yongabi (2008) مطابقت دارد. در این آزمایش بنزیل‌آدنین باعث کاهش ارتفاع در غلظت پایین شد، دلیل این کاهش را می‌توان به دلیل از بین بردن غالبیت انتهایی و همچنین افزایش تولید پاجوش و تعداد برگ در این آزمایش نسبت داد (Duck et al., 2004). نتایج این آزمایش با نتایج مطالعه Carey و همکاران (2008) روی گیاهان زینتی Sempervivum و Echeveria مطابقت داشت. گزارشها حکایت از آن دارد که هورمون بنزیل‌آدنین از طریق افزایش تقسیم سلولی و یا حرکت مواد غذایی به محل تیمار شده باعث رشد گیاه می‌گردد (Schmulling, 2002؛ Halmann, 1990). تیمار هورمون بنزیل‌آدنین رشد و توسعه برگ را افزایش داد که با نتایج Mok (1994) مطابقت دارد. بنزیل‌آدنین با تسهیم مواد غذایی، تقسیم سلولی و توسعه سلول، باعث بزرگ شدن و نرمال شدن برگ‌ها می‌گردد که نتایج بدست‌آمده توسط Carey و همکاران (2008) روی گیاهان دیگر خانواده سوسن Sempervivum) و Echeveria) این مطلب را تأیید می‌کند. در مطالعه‌ای که توسط (Gary et al., 1998) روی گیاه هوستا (Hosta hybrid) از خانواده سوسن انجام شد، کاربرد هورمون بنزیل‌آدنین (BA) باعث افزایش تعداد پاجوش شد. در مطالعه دیگری مشاهده شد که در گیاهان گوشتی مانند سدم (Sedum sp.)، کاربرد بنزیل‌آدنین باعث افزایش تعداد شاخه‌های جانبی و گلدهی می‌شود (Dennis, 2008). افزایش رشد با کاربرد سایتوکینین می‌تواند به دلیل تنظیم فرایندهای بیوشیمیایی با فعالیت آنزیم‌ها باشد (Smolen & Sady, 2008). اثر متقابل هورمون بنزیل‌آدنین با عنصر نیتروژن ارتفاع گیاه، تعداد برگ، تعداد پاجوش، وزن پاجوش، تعداد برگ پاجوش، وزن پاجوش، ارتفاع پاجوش و بیوماس کل را افزایش داده بود که با نتایج Nahed و Aziz (2007) روی گیاه کروتون و نتایج Luria و همکاران (2005) روی گل شیپوری (Zantedeschia aethiopica) مطابقت دارد. با افزایش سطوح بنزیل‌آدنین با تیمار شاهد نیتروژن ارتفاع کاهش یافت. ارتفاع با صفاتی مانند تعداد برگ، قطر ساقه و بیوماس کل همبستگی مثبت و معنی‌داری داشت (جدول 5). در صورتی‌که هنگامی‌که با نیتروژن بکار برده شد، باعث افزایش ارتفاع گیاه صبر زرد شد. نتایج این مطالعه با نتایج Nahed و Aziz (2007) روی گیاه کروتون مطابقت دارد. کاربرد همزمان نیتروژن و هورمون بنزیل‌آدنین تعداد برگ‌ها را افزایش داد که با نتایج Nahed و Aziz (2007) روی گیاه کروتون مطابقت دارد و می‌تواند یکی از دلایل افزایش تعداد برگ به دلیل افزایش قطر ساقه باشد (جدول 5). هنگامی که نیتروژن با بنزیل‌آدنین بکار برده شد بر ارتفاع و تعداد برگ پاجوش افزوده شد که منجر به افزایش وزن پاجوش‌ها شد، اما با افزایش ارتفاع پاجوش تعداد پاجوش‌ها تغییری نکرد. پژوهشگران احتمال دادند که ممکن است به دلیل افزایش ارتفاع و وزن پاجوش، تغییری در تعداد پاجوش ایجاد نشود. کاربرد همزمان نیتروژن با سایتوکینین باعث افزایش رشد اندام هوایی در مقایسه با زمانی که نیتروژن و سایتوکینین به‌صورت تنها بکار برده شد می‌شود Kuiper et al., 1988)). غلظت پایین نیترات تأثیر منفی بر سنتز سایتوکینین در ریشه دارد (De Groot et al., 2004). محلول‌پاشی سایتوکینین بر جذب و تخصیص مواد غذایی در گیاه و حرکت به سمت بافت‌ها تأثیر می‌گذارد (Beck, 1996). هنگامی که سایتوکینین با عنصر نیتروژن با هم بکار برده شود ممکن است باعث افزایش رشد اندام هوایی شود. به‌عکس هنگامی که هورمون سایتوکینین به‌صورت تنها بدون نیتروژن بکار برده شود باعث تحریک رشد ریشه شده و از پیری اندام هوایی جلوگیری می‌کند. در صورتی که سایتوکینین در حد بحرانی بکار برده شود و گیاه در شرایط کمبود مواد غذایی قرار داشته باشد باعث افزایش نسبت اندام هوایی به ریشه می‌شود (Dennis, 2008). بکار بردن سایتوکینین به‌صورت محلول‌پاشی روی گیاهان بر جذب مواد غذایی توسط گیاهان تأثیر می‌گذارد که ممکن است یکی از دلایل افزایش صفات با کاربرد همزمان نیتروژن و غلظت بالا بنزیل‌آدنین به دلیل خنثی کردن اثر آنتاگونیسمی نیتروژن با دیگر عناصر باشد. با توجه به نتایج بدست آمده از اثر متقابل تیمارها می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که بهترین عملکرد، بیشترین تعداد پاجوش، در کاربرد همزمان سطوح 1000 و 1500 نیتروژن با 1000 و 1500 میلی‌گرم در لیتر بنزیل‌آدنین بدست می‌آید و افزایش تعداد برگ، قطر گیاه، تعداد پاجوش، اندازه و وزن پاجوش، ناشی از بسیاری از عوامل داخلی و خارجی است.
سپاسگزاری بدین‌وسیله از کارشناس گروه زراعت دانشگاه تربیت مدرس و همچنین از آقای حسین کاظمی پشت مساری، دانشجوی دوره دکترای گروه زراعت به دلیل همکاری در این طرح سپاسگزاری می‌شود. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 5,053 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,499 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||