1مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان¬غربی
2استادیار پژوهشی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
3کارشناس ارشد بخش منابع طبیعی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد
4دانشجوی کارشناسی ارشد مرتع داری دانشکده منابع طبیعی ساری
5دانشجوی دکترای بیابانزدایی دانشگاه هرمزگان
چکیده
مطالعة رفتار اکولوژیکی گیاهان بهعنوان عناصر اصلی اکوسیستم و ویژگیهای رویشگاهی آنها گامی اساسی در جهت یافتن راهحلهای مناسب برای حفظ، اصلاح و احیاء این بخش مهم از منابع طبیعی تجدید شونده است. گیاه مرتعیAstrgalus effusus متعلق به خانوادة بقولات و از گیاهان خوشخوراک و دائمی مناطق نیمهاستپی است. بهمنظور مطالعه آتاکولوژی این گونه، ابتدا رویشگاههای آن در استان مشخص شد؛ سپس ویژگیهای رویشگاهی شامل پستی و بلندی، اقلیم و خاک تعیین گردید. گونههای همراه، چگونگی حضور گونه مورد مطالعه در پوشش گیاهی، سیستم ریشه، فنولوژی، ارزش رجحانی و آفات گیاه نیز بررسی شد. نتایج بدستآمده نشان میدهد که این گونه در تمامی حوزههای آبخیز استان از ارتفاع 3579-800 متر از سطح دریای آزاد و در تمامی جهات جغرافیایی دیده میشود. میانگین بارندگی در این رویشگاهها 223 تا 362 میلیمتر برآورد شد. متوسط درجه حرارت سالانه ازحداقل 6/9 تا 13 درجه سانتیگراد متفاوت است. مطالعات خاکشناسی نشان داد که این گونه بهترین رشد را در خاکهای با بافت متوسط از شنیلومی تا لومیرسی با اسیدیتة 04/8-04/7 و هدایتالکتریکی 54/0- 4/0دسیزیمنس بر متر داشت. بررسی نحوه حضور گونه مورد نظر در پوشش گیاهی رویشگاههای مختلف آن نشان داد که پوشش تاجی این گونه 4-2 درصد، تراکم 24000-7000 پایه در هکتار و فراوانی آن 70-50 درصد میباشد. از گونههای همراه میتوان به گونههایBromus tomentellus ، Onbrychis cornuta، Thymus kotschyanusوAchillea millefolium اشاره کرد. این گونه در منطقه گل آدم سلماس (با ارتفاع 2000 متراز سطح دریا) رشد اولیه خود را از اواسط فروردین شروع نموده و تا اواسط اردیبهشتماه به رشد رویشی خود ادامه میدهد، اواسط خرداد، اواخر تیر و اواخر مردادماه بهترتیب زمان گلدهی، رسیدن بذر و ریزش بذر میباشد. در منطقه پلدشت با ارتفاع800 متر از سطح دریا، مراحل فنولوژی حدود 20 تا 25 روز زودتر از منطقه گل آدم اتفاق میافتد. این گونه جزو گیاهان راستریشه بوده و گسترش ریشه آن تا سه متر در روستای دول پمو حوزة آبخیز مهاباد بررسی شده است. این گونه فاقد هر گونه مادة سمی است و علوفة بهاره مناسبی برای دامها محسوب میشود.
Autecological study of Astragalus effusus in rangelands of west Azarbaijan province, Iran
نویسندگان [English]
Ahmad Ahmadi1؛ AmrAli Shahmoradi2؛ Sedigheh Zarekia3؛ Elahe Ahmadi4؛ Saeedeh Nateghi5
1Research Instructor, Research Center for Agriculture and Natural Resources, West Azarbaijan province, Urmia, Iran
2Assistant Professor, Range Research Division, Research Institute of forests and Rangelands, Tehran, Iran
3M.Sc. of Range Management, Research Center for Agriculture and Natural Resources, Yazd, Iran
4M.Sc.Student of Range Management, Faculty of Natural Resources, Agriculture & Natural Resources University of Sari, Sari, Iran
5Ph.D. Student of Combat Desertification, Hormozgan University, Hormozgan, Iran
چکیده [English]
In this research, Astragalus effusus was considered for autecological study in West Azarbaijan’s catchments. This palatable range species belongs to Papilionaceae. In this study, the ecological characteristics (climatic, topographic, edaphic), distribution in the catchments, phenology, root system, and preference value of Astragalus effuses were investigated. The main part of the study was conducted in study sites of Poldasht (at the elevation of 900 m asl and mean annual rainfall of 120 mm), Shahidan valley (at the elevation of 1700 m asl and mean annual rainfall of 500 mm) and Salmas (at the elevation of 2000 m asl and mean annual rainfall of 338 mm) at different time intervals. The results showed that Astragalus effusus grew in all West Azarbaijan’s catchments from an elevation of approximately 800 to 3575 meters above sea level in all geographic aspects. It grew best on medium-textured soils, from sandy loams to clay loams. Some of the main companion species of Astragalus effusus were Onobrychis cornuta, Bromus tomentellus, Achillea millefolium, and Stachys schetschegleevii. In Salmas study site, the time of initial growth, vegetative growth, flowering, seed ripening and seed dispersion of this species were late March, late April, mid May, mid June and late July, respectively. Astragalus effusus was a tap-rooted species and its roots penetrated to the depths up to 2 meters in sandy loam soils of Salmas region. The geologic studies indicated that the main habitats of the Astragalus effusus were areas with lithologic characteristics of dark gray limestone and red marly limestone with shale in the upper part. This species had no toxic substances and was proper spring forage for livestock.
کلیدواژهها [English]
Autecology, Astragalus effusus, West azarbaijan province, Iran