1دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه علوم باغبانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
2دانشیار، گروه علوم باغبانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
3استادیار، گروه مهندسی کشاورزی، پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران
چکیده
گیاه آویشن کرمانی با نام علمی Thymuscaramanicus Jalas متعلق به خانواده نعناعیان (Lamiaceae) میباشد. از میان 250 گونه مختلف از این جنس که در سراسر جهان پراکنش دارند، 14 گونه در کشور ایران رویش طبیعی دارند. گونه آویشن کرمانی یکی از 4 گونه اندمیک در ایران میباشد که در قسمتهای مرکزی ایران پراکنش دارد. در این پژوهش پس از شناسایی رویشگاههای این گونه در سه منطقه از استان کرمان، یک منطقه از استان اصفهان و سه منطقه از استان سمنان، از هر رویشگاه ده نمونه کامل گیاهی در زمان گلدهی برای ارزیابی ویژگیهای ریختشناسی و سرشاخههای گلدار برای استخراج اسانس جمعآوری شد. مشخصات مربوط به هر رویشگاه یادداشتبرداری گردید و از هر رویشگاه سه نمونه خاک برای ارزیابی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک نمونهگیری شد. خصوصیات رویشی و زایشی هر جمعیت بهعلاوه میزان اسانس گونه مورد مطالعه در هر رویشگاه مورد بررسی قرار گرفت. دادههای بدست آمده با استفاده از نرمافزار آماری SPSS تجزیه آماری شد و همبستگی بین صفات ارزیابی شده و میزان اسانس تعیین گردید. تجزیه خوشهای، صفات ارزیابی شده جمعیتهای مورد مطالعه را در دو گروه مجزا قرار داد. جمعیتهای جمعآوری شده از استان کرمان و اصفهان در یک گروه و جمعیتهای جمعآوری شده از استان سمنان در گروهی دیگر قرار گرفتند. تفاوت این دو گروه در جدا شدن از هم را میتوان به شرایط اقلیمی مختلف در این رویشگاهها و سازگاری این گونه به شرایط مختلف محیطی نسبت داد. در نهایت جمعیتهای موجود در استان کرمان بهدلیل داشتن خصوصیات رویشی و زایشی بهتر از قبیل بالا بودن طول ساقه گلدار، طول و عرض برگ، تعداد گل در گلآذین و طول جام گل و همچنین عملکرد بالای اسانس در دامنه 2 تا 3 درصد میتواند در برنامههای بهنژادی یا برای کشت و تولید مورد توجه قرار گیرد.
Study on effect of some environmental factors on morphological traits and essential oil productivity of Thymus caramanicus Jalas
نویسندگان [English]
M. Bigdeloo1؛ V. Nazeri2؛ J. Hadian3
چکیده [English]
Thymus caramanicus Jalas is belonging to family Lamiaceae. Among 250 species of this genus with a worldwide distribution, 14 species grow naturally in Iran. Thymus caramanicus Jalas is one of the endemic species which has distribution in central Iran. In this study, natural habitats of the species were identified in different regions of Kerman, Esfahan and Semnan provinces in 2010.Ten complete plants at flowering stage were collected from seven localities in order to study and evaluate the morphological characters. Flowering stems were used to extract essential oil. Characteristics associated with each habitat were recorded and three soil samples from each site were taken to evaluate soil physical and chemical properties. Vegetative and reproductive characteristics of each population and the essential oil of the studied species in each habitat were recorded. Results were analyzed using cluster analysis method with SPSS software and correlation between evaluated traits and essential oil productivity were determined. Populations were clustered in two groups based on all studied characters. Populations collected from Kerman and Esfahan provinces were located in a same group and populations from Semnan province were placed in an independent group. Differences between these two groups may be from different climates in their habitats and their adaptation to the different environmental factors. According to the results, the best vegetative and also reproductive characters such as flowering stem length, leaf length and width, number of flowers per inflorescence and corolla length and also the highest essential oil production (2-3%) were recorded for specimens from Kerman province; therefore, it is recommended for breeding programs or cultivation.