1دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زیستشناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه شاهد، تهران
2استادیار، گروه زیستشناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه شاهد، تهران
3استادیار، گروه شیمی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه شاهد، تهران
چکیده
فیتواسترول نامیست برای بسیاری از استرولهای گیاهی که دارای فعالیت زیستی مؤثری در انسانها هستند و بهعنوان یک عامل پایینآورنده کلسترول میتوانند در پیشگیری و مهار بیماریهای قلبی-عروقی و همچنین انواعی از سرطانها نقش داشته باشند. فیتواسترولها به مقدار زیاد در روغنهای بعضی گونههای گیاهی ازجمله جنس گلگاوزبان (Echium) از تیره گلگاوزبان (Boraginaceae) یافت میشوند. تاکنون در ایران 4 گونه گلگاوزبان شناسایی شدهاست. با توجه به نقش منحصر بهفرد فیتواسترولها در سلامتی انسان، هدف پژوهش حاضر شناسایی و تعیین مقدار این ترکیبهای دارویی در دو گونه گلگاوزبان ایران بود. بذرهای 6 جمعیت از دوگونه گلگاوزبان ایرانی (E. amoenum) و گلگاوزبان ایتالیایی (E. italicum) از رویشگاههای طبیعی آنها جمعآوری شدند. وجود فیتواسترولها در نمونههای بذر پس از استخراج با حلالهای مناسب به روش TLC مورد مطالعه قرار گرفت و بعد مقدار آنها با روشهای GC و طیفسنجی نوری تعیین شد. در روش طیفسنجی، مقدار فیتواسترول تام در نمونهها با استفاده از معادله منحنی استاندارد بدست آمده از تغییرات جذب محلولهای با غلظتهای 4/1-0 میلیگرم در لیتر استیگما استرول استاندارد در طول موج 640 نانومتر تعیین شد. به روش GC، ببیشترین مقدار فیتواسترول تام در بذر گلگاوزبان ایتالیایی، جمعیت الموت قزوین با 4/399 میلیگرم در 100گرم وزن خشک و کمترین مقدار آن با 112 میلیگرم در 100گرم وزن خشک در بذر گلگاوزبان ایرانی، جمعیت هزارجریب بدست آمد. همچنین بتا-سیتواسترول (با بیش از50% فیتواسترول تام) و کمپسترول (50-20% فیتواسترول تام) بهعنوان استرولهای اصلی بذرها شناسایی شدند. بذر گلگاوزبان ایرانی، جمعیت بهشهر با 141 میلیگرم/100گرم وزن خشک بتا-سیتواسترول و بذر گلگاوزبان ایتالیایی، جمعیت الموت قزوین بهترتیب با 212 و 4/141 میلیگرم/100گرم وزن خشک کمپسترول و بتا-سیتواستانول، غنیترین منابع از نظر فیتواسترولها بودند.
Identification and determination of phytosterols in oilseeds of
some populations from two Iranian Echium species
نویسندگان [English]
S. Abbaszadeh1؛ T. Radjabian2؛ M. Taghizadeh3
چکیده [English]
Phytosterol, a general term applied to a large number of plant-derived sterols, is found exclusively in all organs of higher plants and are often enriched in oilseeds. Phytosterols have wide bioactivity in humans, in particular as an efficacious cholesterol-lowering agent and consequently may have a preventive role against cardiovascular disease and also a variety of cancers. Phytosterols occur in high concentrations in vegetable oils such as the Echium (Boraginaceae family). In Iran, four species of Echium have been identified so far. In respect of unique roles of phytosterols in human health, the aim of the present study was determination and quantification of sterols in seeds of two Iranian Echium. Seeds were collected from six populations of two Iranian Echium species (E. italicum and E. amoenum) from their natural habitats. After extraction with appropriate solvents, the existence of sterols in seeds was characterized by TLC and then their contents were measured using GC and spectrophotometeric methods. Total phytosterol contents were determined using the standard curve equation obtained from the changes in the absorption of solutions at a wavelength of 640 nm. Results from GC analyses showed that total phytosterol contents based on total seed dry weight were also significant, as the highest amount (399/4 mg/100g D.W) was detected in seeds of E. italicum (Alamute Qazvin population) and the lowest (112 mg/100g D.W) was measured in seeds of E. amoenum species (Hezarjarib population). Also, campesterol (20-50% of total phytosterol) and β-sitosterol (more than 50% of total phytosterol) were the main constituents of the phytosterols in all seeds. Accordingly, seeds of E.amoenum (Behshahr population) with 141 mg/100g β-sitosterol and seeds of E. italicum (Alamute Qazvin population) with 212 and 141/4 mg/100g campesterol and β-sitostanol were respectively identified as the richest samples.