| تعداد نشریات | 285 |
| تعداد نشریات سازمان | 83 |
| تعداد شمارهها | 3,109 |
| تعداد مقالات | 34,657 |
| تعداد مشاهده مقاله | 49,803,030 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 80,152,796 |
تحلیل گروههای مشارکتی در بستر ویژگیهای جمعیتشناختی آبخیز بنچله استان کرمانشاه | ||
| پژوهش های آبخیزداری | ||
| مقاله 4، دوره 38، شماره 4 - شماره پیاپی 149، دی 1404، صفحه 53-71 اصل مقاله (858.17 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/wmrj.2025.369261.1620 | ||
| نویسندگان | ||
| عادل سلطانی* 1؛ رضا قضاوی2؛ سیامک دخانی3 | ||
| 1مربی گروه مهندسی و فناوری کشاورزی، دانشگاه پیـام نور، تهران، ایران | ||
| 2استاد گروه آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران | ||
| 3استادیار گروه آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران | ||
| چکیده | ||
| مقدمه و هدف حکمرانی پایدار منابعطبیعی مجموعه ای از کنش و واکنش های اجتماعی نهادی محلی تمام سودبران آبخیزنشینان است. این رویکرد با فراهم آوردن محیط مناسب برای ارائه الگوهای فرایندهای مشارکتی، بستر مناسبی برای تقویت جامعه هدف در کنار دولت و بخش خصوصی بهشمار می آید. با توجه به پیچیدگی مسائل مربوط به منابعطبیعی، اداره آن به شیوة مطلق جوابگوی مشکلات موجود نیست؛ به این دلیل در سالهای گذشته رویکردهای بیشماری در این زمینه ارائهشده است که ازجمله مهمترین رویکردها می توان به اهمیت نقش مشارکت جامعه محلی در کنار حکمرانی پایدار اشاره کرد. زیرا، با بررسی نقش مشارکت در دسترس مرتعداران و ارتباط میان آنها زمینه لازم برای تعیین خطمشی کارآمد به منظور ارتقای سطح مشارکت اِرادی مرتعداران فراهم میآید. پایداری برنامههای مدیریت آبخیز به مشارکت فعال آبخیزنشینان در فعالیتهای برنامهریزی و اجرا بستگی دارد. افزونبراین، بررسی ویژگیهای جمعیتی هر آبخیز بهعنوان یکی از عاملهای مؤثر بر مشارکت آبخیزنشینان، اهمیت دارد. ازاینرو، این پژوهش با هدف بررسی عاملهای جمعیتشناختی بهعنوان یکی از عاملهای مؤثر بر مشارکت آبخیزنشینان، در آبخیز بنچله کرمانشاه که نشاندهندة تفاوت اهداف مدیریت مرتع در میان سودبران بود، اجرا شد. و نیز افزون بر این، اندازه مشارکت مرتعداران در دستیابی به اهداف مشخصی از مدیریت مراتع نیز بررسی شد. مواد و روشها این پژوهش از دیدگاه هدف، کاربردی و از دیدگاه روش پژوهش در دستة پژوهشهای توصیفی-پیمایشی و از دیدگاه ماهیت داده ها، در دسته پژوهشهای کمی بود. جامعه هدف شامل بهره برداران محدوده عرفی آبخیز بنچله بودند. جامعه آماری مد نظر در این پژوهش به تعداد 569 سرپرست خانوار بود. حجم نمونه این پژوهش با استفاده از فرمول کوکران 229 سرپرست خانوار متشکل از زن و مرد تعیین شد. بهمنظور انتخاب نمونهها از روش نمونهگیری تصادفی استفاده شد. ابزار استفادهشده در این روش برای گردآوری دادهها و اطلاعات، پرسشنامه بود. روایی پرسشنامه بر اساس دیدگاه متخصصان و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد (آلفا بزرگتر از 0/7). تجزیه و تحلیل دادهها بهوسیلة نرمافزار SPSS نسخه 26 انجام شد. گویههای مشارکتی در این پژوهش با اهداف مهار رواناب و مهار سیلاب، پیشگیری از فرسایش خاک و هدایت آب به سطح سفرههای آب زیرزمینی در آبخیز بنچله تعیین شدند. پرسش ها بر محور متغیرهای جمعیتی متمرکز بودند که بر متغیر مشارکت آبخیزنشینان تأثیرگذار بودند. در بخش تجزیه و تحلیل اطلاعات جمعآوری شده، از آماره توصیفی میانگین و آماره های استنباطی پیرسون، اسپیرمن و کروسکالوالیس استفاده شد. بهطوریکه برای بررسی رابطه میان متغیرهای سن، درآمد، سابقه آبخیزداری، بُعد خانوار، فاصله آبخیز از محل زندگی و تحصیلات از آماره پیرسون و برای بررسی رابطه میان متغیر جنسیّت با اندازه مشارکت از آزمون اسپیرمن استفاده شد. همچنین، برای بررسی رابطه میان سطوح مختلف متغیرها بر مبنای اندازه مشارکت آنها از آماره خیدو استفاده شد. نتایج و بحث نتایج بهدست آمده از آزمون همبستگی پیرسون نشان داد که رابطه میان متغیرهای سن، درآمد، فاصله آبخیزنشینان از محل طرح، سابقه آبخیزداری و بُعد خانوار با مشارکت آبخیزنشینان، مثبت و معنیدار بود. نتایج بهدستآمده از آزمون همبستگی اسپیرمن نشان داد که رابطه متغیر جنسیّت با مشارکت افراد در آبخیز بنچله، معنادار نبود. نتایج بهدستآمده از آزمون کروسکالوالیس نشان داد که بهجز متغیر جنسیّت رابطه میان دیگر متغیرهای سن، درآمد سالانه، سابقه آبخیزداری، سطح تحصیلات، فاصله آبخیز از محل زندگی و بُعد خانوار با مشارکت معنادار بود. نتایج بهدستآمده از آزمون کروسکال والیس نشان داد که تفاوت مشارکت در میان 12 روستای پژوهششده معنیدار بود. بیشترین میانگین مشارکت مربوط به روستاهای بابا عزیز (51/11) و کمترین اندازه مشارکت مربوط به روستاهای گلسفید (23/9) بود. بر پایة نتایج این پژوهش، بررسی عاملهای مختلف جمعیّتی در ارزیابی سطح مشارکت آبخیزنشینان ضروری خواهد بود. نتایج بیانگر آن بود که افراد با سطح سواد کمتر بهدلیل وابستگی معیشتی بیشتر به آبخیزها تمایل بیشتری نیز به مشارکت در اجرای طرحهای حفاظتی داشتند. با افزایش بُعد خانوار و بهبود وضعیت معیشتی خانوار، تمایل به مشارکت در طرحهای حفاظت از منابع آب و خاک و بهرهمندی از مزایای آن نیز افزایش خواهد یافت. بر اساس نتایج این پژوهش عامل جنسیّت پیشبینیکننده مؤثری برای مشارکت افراد در طرحهای مدیریتی منابعطبیعی معرفی نشد. نتیجهگیری و پیشنهادها اهمیت آبخیزداری بهعنوان رویکردی جامعنگرانه در مدیریت پایدار منابع آب و خاک در زمینههای آبخیزداری است. در این میان عاملهای جمعیّتی از مهمترین عاملهای مؤثر بر مشارکت بهشمار میآیند. در ایران یکی از راههای دستیابی به پایداری و بهرهبرداری اصولی جامعه از آبخیزها، بررسی ویژگیهای جمعیتشناختی است. عاملهای جمعیّتی شاکله اصلی رفتار جامعه در برابر منابع آب و خاک را تشکیل میدهند. از سوی دیگر، رفتار افراد در آبخیز نیز ضامن سلامت آبخیز خواهد بود. بهجز عامل جنسیّت، اثر عاملهای گوناگون جمعیّتی ازجمله سن، سابقه آبخیزداری، درآمد سالانه، سطح تحصیلات، بُعد خانوار و فاصله آبخیزنشینان از آبخیز، بر مشارکت متفاوت بود. این تفاوت بیشتر بهدلیل درک منابع آب و خاک و وضعیت معیشتی جامعههای محلی بود. ازاینرو، پیشنهاد میشود جدا از شرایط اقتصادی و اجتماعی باید برای همه قشرها در آبخیز بنچله استان کرمانشاه، برنامههای آموزشی تعریف شود. ازاینرو، پیشنهاد میشود که منابع درآمدی متنوعی برای جامعههای هدف فراهم شود و بهمنظور مشارکت فعالانه جامعه در برنامههای حفاظت از منابع آب و خاک، آموزش کارآمد و بستههای حمایتی مالی در اختیار گروههای مختلف آبخیزنشینان قرار بگیرد. | ||
| کلیدواژهها | ||
| آبخیز بنچله؛ بهره برداری از منابع آب و خاک؛ پرسشنامه؛ جمعیت شناختی؛ مشارکت | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Analysis of Participation groups in the Context of Demographic Characteristics of the Benchele Watershed of Kermanshah Province | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Adel Soltani1؛ Reza Ghazavi2؛ Siamak Dokhani3 | ||
| 1Instructor, Department of Agricultural Technology and Engineering, Payame Noor University, Tehran, Iran | ||
| 2Professor, Department of Watershed Management Faculty of Natural Resources and Earth Science University of Kashan, Iran | ||
| 3Assistant Professor, Department of Watershed Management Faculty of Natural Resources and Earth Science University of Kashan, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Introduction and Goal Sustainable governance of natural resources is a set of local institutional social actions and reactions of all watersheds beneficiaries. This approach, by providing an appropriate environment for presenting participatory process models, is considered a suitable platform for strengthening the target community alongside the government and the private sector. Given the complexity of issues related to natural resources, management them is not an absolute respond to existing problems; for this reason, numerous approaches have been presented in this field in recent years, among the most important approaches is the important role of local community participation alongside sustainable governance. Because, by examining the role of participation available to rangers and the relationship between them, the necessary basis is provided for determining an efficient policy to improve the level of voluntary participation of rangers. The sustainability of watershed management programs depends on the active participation of watersheds in planning and implementation activities. Therefore, it is important to examine the demographic characteristics of each watershed as one of the factors affecting watershed participation. Therefore, this study aimed to investigate demographic factors as one of the factors affecting watershed residents' participation in the Benchele watershed of Kermanshah, which indicates the difference in rangeland management goals among beneficiaries. In addition, the extent of rangeland owners' participation in achieving specific rangeland management goals was also examined. Materials and Methods The research was applied from the perspective of purpose, descriptive-survey research from the perspective of research method, and quantitative research from the perspective of the nature of the data. The target population included the customary users of the Benchele watershed. The statistical population in this study was 569 household heads. The sample size of this study was determined using the Cochran formula as 229 heads consisting of men and women. Random sampling was used to select the samples. The tool used in this method to collect data and information was a questionnaire. The validity of the questionnaire was confirmed by experts and its reliability was confirmed by Cronbach alpha coefficient (alpha greater than 0.7). Data analysis was performed using SPSS version 26 software. The participatory items in this study were determined with the goals of controlling runoff and controlling floods, preventing soil erosion, and directing water to the surface of groundwater tables in the Benchele watershed. The questions focused on demographic variables that affect the variable of watershed participation. In the analysis of the collected information, the descriptive statistics of the mean and the inferential statistics of Pearson, Spearman and Chi-square were used. In the analysis of the collected information, the descriptive statistics of the mean and the inferential statistics of Pearson, Spearman and Chi-square were used. In order to examine the relationship between the variables of age, income, watershed management history, household size, distance of the watershed from the place of residence and education, the Pearson statistic was used, and to examine the relationship between the variable of gender and the level of participation, the Spearman test was used. Also, the Chi-square statistic was used to examine the relationship between different levels of variables based on their contribution size. Results and Discussion The results obtained from the Pearson correlation test showed that there was a positive and significant relationship between the variables of age, income, and distance from the watershed to the place of residence, watershed management experience, and household size with the participation of watershed residents. The results obtained from the Spearman correlation test showed that the relationship between gender and individual participation in the Benchele watershed was not significant. The results obtained from the Kruskal-Wallis test also showed that, except for the gender variable, the relationship other variables such as age, annual income, watershed management experience, education level, distance from the watershed to the place of residence, and household size was significant with participation. The results obtained from the Kruskal-Wallis test showed that the difference in participation among the 12 villages studied was significant. The highest average participation was in the villages of Baba Aziz (11.51) and the lowest participation was in the villages of Gel Sefid (9.23). Based on the results of this study, it will be necessary to examine various demographic factors in assessing the level of participation of watershed residents. The results indicated that people with lower literacy levels were more likely to participate in implementing conservation projects due to their greater dependence on watersheds for their livelihoods. As household size increases and household livelihoods improve, the willingness to participate in water and soil resource protection projects and benefit from their benefits will also increase. Based on the results of this study, gender was not identified as an effective predictor of individuals' participation in natural resource management plans. Conclusion and Suggestions The importance of watershed management as a holistic approach to the sustainable management of water and soil resources in the field of watershed management. Among these, demographic factors are considered to be among the most important factors affecting participation. In Iran, one of the ways to achieve sustainability and principled exploitation of watersheds by society is to examine demographic characteristics. Demographic factors form the main structure of society's behavior towards water and soil resources. On the other hand, the behavior of individuals in the watershed will also guarantee the health of the watershed. Apart from gender, the effect of various demographic factors, including age, watershed management experience, annual income, education level, household size, and distance of watershed residents from the watershed, on participation varied. This difference was largely due to the understanding of water and soil resources and the livelihood status of local communities. Therefore, this study aimed to investigate demographic factors as one of the factors affecting watershed residents' participation in the Benchale watershed of Kermanshah, which showed the difference in rangeland management goals among beneficiaries. In addition, the extent of rangeland owners' participation in achieving specific rangeland management goals was also investigated. Therefore, it is suggested that educational programs should be defined for all segments of the Benchale watershed of Kermanshah province, regardless of economic and social conditions. Therefore, it is suggested that diverse sources of income be provided to target communities and that efficient education and financial support packages be provided to different groups of watershed residents in order to actively participate in water and soil resource protection programs. | ||
| کلیدواژهها [English] | ||
| Benchele watershed, demographics, exploitation of water and soil resources, participation, questionnaire | ||
| مراجع | ||
|
Ahmadi F, Heydari Q, Zamani A, Jafarian Z. 2021. Analysis of network social capital among rangeland users with different levels of participation (Case study: Rangelands of Dehgolan County, Kurdistan Province). Iranian Journal of Range and Desert Research. 28(4): 804-817. (In Persian). https://doi.org/10.22092/ijrdr.2021.125644 Alibeigi A, and Bani-Amariyan L. 2009. Demographic factors affecting the participation of rural women in extension programs: A case study of Sonqor and Kalayai Counties. Social-Psychological Studies of Women (Women's Studies). (20th issue). 7(2): 115-133. (In Persian). https://doi.org/10.22051/jwsps.2009.1346 Assefa, S., Kessler, A., & Fleskens, L. 2024) Factors affecting farmers’ decision to participate in Campaign-Based Watershed Management program in Boset District, Ethiopia. Land Use Policy. 137, 106995. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2023.106995 Baghaei M, Chizari M, Peskezhi-Rad G, Fali S. 2008. Individual and social factors affecting the participation of villagers in the Zarchshmeh-Hunjan watershed in watershed management projects. Iranian Agricultural Extension and Education Sciences. 4(1): 73-87. (In Persian). https://www.sid.ir/paper/109331/fa Balta D, Marisennayya S, Marısennayya P M, Awuchi CG. 2022. Farmers' participation in watershed management in Sodo Zuria District of Southern Ethiopia. Turkish Journal of Agricultural Engineering Research. 3(1):51-63. https://doi.org/10.46592/turkager.792744 Behmel S, Damour M, Ludwig R, Rodriguez MJ. 2018. Participative approach to elicit water quality monitoring needs from stakeholder groups–An application of integrated watershed management. Journal of environmental management. 218: 540-554. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2018.04.076 Chowdhury MSH, Gudmundsson C, Izumiyama S, Koike M, Nazia N, Rana M P, Redowan M. 2014. Community attitudes toward forest conservation programs through collaborative protected area management in Bangladesh. Environment, development and sustainability. 16 (6): 1235-1252. https://doi.org/10.1007/s10668-014-9524-y Clements T, Rainey H, An D, Rours V, Tan S, Thong S, Sutherland WJ, MilnerGulland EJ. 2013. An evaluation of the effectiveness of a direct payment for biodiversity conservation: The Bird Nest Protection Program in the Northern Plains of Cambodia. Biological Conservation. 157, pp. 50-59. https://doi.org/10.1016/j.biocon.2012.07.020 Darghouth, S, Ward C, Gambarelli G, Styger E, Roux J. 2008. May Watershed management approaches, policies, and operations: Lessons for scaling up. [Water sector board discussion paper 11]. Washington, DC: The World Bank. http://admin.indiaenvironmentportal.org.in/files/watershed.pdf Fathi E, Mosaffaie J, Ekhtesasi M, Talebi A. 2025. Factors Affecting the Participation of Local Communities in Water Resource Conservation (Case Study: Ilam Dam Watershed). Geography and Environmental Sustainability. 15(2): 107-124. (In Persian). Galati A, Coticchio A, Peiró-Signes Á. 2023. Identifying the factors affecting citizens' willingness to participate in urban forest governance: Evidence from the municipality of Palermo, Italy. Forest Policy and Economics. 155, 103054. https://doi.org/10.1016/j.forpol.2023.103054 Hansen P, Tiebel M, Plieninger T, Mölder A. 2025. Does gender really matter? How demographics and site characteristics influence behavior and attitudes of German small-scale private forest owners. Forest Policy and Economics. 173, 103427. https://doi.org/10.1016/j.forpol.2025.103427 Hiedanpää J, Borgström S. 2014. Why do some institutional arrangements succeed? Voluntary protection of forest biodiversity in Southwestern Finland and of the Golden Eagle in Finnish Lapland. Nature Conservation. 7: 29. http://dx.doi.org/10.3897/natureconservation.7.6497 Jam AS, Mosaffaie J. 2023 introducing the concept of a ladder of watershed management: A stimulus to promote watershed management approaches. Environmental Science and Policy. 147: 315-325. https://doi.org/10.1016/j.envsci.2023.07.001 Jam AS, Tabatabaei MR, Mosaffaie J, Soltani MJ, Shadmani A. 2022. Barriers to participatory implementation of soil conservation projects: Perspectives and priorities. Environmental Science and Policy. 131: 36-45. https://doi.org/10.1016/j.envsci.2022.01.016 Jihouni Naeini, H, Najafinejad A, Saadeddin A, Omidvar A. 2022. Determining the factors affecting the participation of watershed residents in watershed management plans and analyzing their relationship (Case study: Naein River Basin, Isfahan Province). Comprehensive Watershed Management. 2(2): 16-30. (In Persian). https://doi.org/10.22034/iwm.2022.553808.1032 Johnson N, Ravnborg H, Westermann O, Probst K. 2002. User participation in watershed management and research. Water Policy. 3(6): 507-520. https://doi.org/10.1016/S1366-7017 (02)00014-4 Karimi K, Karami-Dehkordi A, Badsar M. 2016. The role of rural communities in protecting rangelands in Mahneshan County, Rural Development Strategies. 3(1): 21-1. (In Persian). https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.23832657.1395.3.1.1.0 Lu X, Chen J, Guo J, Wu H, Zuo Q, Chen Y, Qi S. (2025). Evaluating comprehensive watershed management sustainability based on the energy ecological footprint model: A case study of Hainan Island, China. Ecological Modelling. 505: 111120. https://doi.org/10.1016/j.ecolmodel.2025.111120 Ma Z, Butler BJ, Kittredge DB, Catanzaro P. 2012. Factors associated with landowner involvement in forest conservation programs in the U.S.: implications for policy design and outreach. Land Use Policy. 29: 53–61. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2011.05.004 Mohammadi Ostadkalayeh A, Tahmasebi A, Kashani M, Keshavarz Ghorabaee M. 2024. Evaluation of natural resource management using good governance indexes. Iranian Journal of Range and Desert Research. 31(1): 93-106. (In Persian). https://doi.10.22092/ijrdr.2024.131465 Mosaffaie J, Salehpour Jam A. 2020. Identification and prioritization of effective factors on preventing participation of rural societies in watershed management plans case study (Niarij Watershed of Qazvin Province). Journal of Watershed Management Research. 11(22): 121-131. (In Persian). https://dx.doi.org/10.52547/jwmr.11.22.121 Mosaffaie J, Salehpour Jam A. 2021. Prioritization of factors preventing participation of rural people in soil and water conservation projects (The case of Vers watershed). Journal of Agricultural Science and Technology. 23(5): 975-986. http://dorl.net/dor/20.1001.1.16807073.2021.23.5.7.8 Mosaffaie J, Sarfaraz F, Salehpour Jam A, Tabatabaei Mahmoud Reza. 2022. Analysis of obstacles to public participation in watershed management plans in the Ninehroud Basin of Qazvin Province. Journal of Watershed Management. 13(26): 82-92. (In Persian). https://doi.isc.ac/dor/20.1001.1.22516174.1401.13.26.7.5 Noor H, Salehpour Jam A. Rajaee SH. 2022. Comparison of factors affecting non-participation in watershed management projects from the perspectives of experts and local communities. Watershed Engineering and Management. 14(3): 400-411. (In Persian). https://doi.org/10.22092/ijwmse.2021.127630.1713 Ohta R, Ryu Y, Otani J. 2020. Rural physicians' perceptions about the challenges of participating in interprofessional collaboration: insights from a focus group study. Journal of Interprofessional Education and Practice. 20, 100345. https://doi.org/10.1016/j.xjep.2020.100345 Qoobakhlo, P., Kianian Golafshani, M. K., Salehpour Jam A, Nikoo S. 2024. Investigating factors affecting the non-sustainable participation of rural communities in desertification projects (Case study: Garmsar City). Integrated Watershed Management. 4(3): 1-13. (In Persian). https://doi.org/10.22034/iwm.2024.2018909.1121 Rabat A, Rostamizad Q. Salehpour Jam A. 2023. Investigating the barriers to local community participation in the implementation process of watershed and natural resources projects, Arpachai watershed, and Zanjan province. Watershed Engineering and Management, 15(4): 622-638. (In Persian). https://doi.org/10.22092/ijwmse.2022.359776.1988 Rastegar S, Riahi N, Tatian M, Ghorbanpour Delivand, M. 2023. Cost-benefit analysis of various methods of exploitation of local communities in summer rangelands of Hezar-Jerib, Behshahr. Iranian Journal of Range and Desert Research. 30(3): 362-380. (In Persian). https://doi.10.22092/ijrdr.2023.130617 Stolle D, Soroka S, Johnston R. 2008. When does diversity erode trust? Neighborhood diversity, interpersonal trust and the mediating effect of social interactions. Political studies. 56 (1): 57-75. https://doi.org/10.1111/j.1467-9248.2007.00717 Tarafdar S, Deb P, Pandey D. 2024. Recent land use land cover changes, demographic transition, and rainfall trends in middle Himalayan watershed. In Modern Cartography Series. Academic Press. 12: pp. 3-23. https://doi.org/10.1016/B978-0-443-23890-1.00001-3 Vainio A, Paloniemi R, Hujala T. 2018. How are forest owners' objectives and social networks related to successful conservation? Journal of Rural Studies. 62: 21-28. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2018.06.009 Varua, MEB, Maheshwari J, Ward and S, Dave. 2017. Groundwater conservation attitudes, behavior and water management: the case of farmers in rural India. Transactions on Ecology and the Environment. 220: 141-150. https://doi.10.2495/wrm170141 Vejdani HR, Rostami Sh, Taleshi M, Ali Akbari A, Jomepour M. 2019. Investigating rangeland protection strategies with a participatory approach and a combined SWOT and AHP method (Case study: Hamadan Province). Iranian Rangeland and Desert Journal. 26 (4): 808-800. (In Persian). https://doi.org/10.22092/ijrdr.2019.120673 | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 338 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 11 |
||