| تعداد نشریات | 284 |
| تعداد نشریات سازمان | 82 |
| تعداد شماره‌ها | 3,081 |
| تعداد مقالات | 34,371 |
| تعداد مشاهده مقاله | 47,878,263 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 78,877,404 |
تحلیل سطوح مشارکت در بستر ویژگی‌های جمعیت‌شناختی آبخیز بنچله استان کرمانشاه | ||
| پژوهش های آبخیزداری | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 خرداد 1404 | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/wmrj.2025.369261.1620 | ||
| نویسندگان | ||
| عادل سلطانی* 1؛ رضا قضاوی2؛ سیامک دخانی2 | ||
| 1عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور | ||
| 2عضو هیأت علمی دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین دانشگاه کاشان | ||
| چکیده | ||
| مقدمه و هدف حکمرانی پایدار منابع طبیعی مجموعه‌ای از کنش و واکنش‌های اجتماعی نهادی محلی کلیه ذینفعان آبخیزنشینان است. این رویکرد با فراهم کردن محیط مناسب برای ارائه الگوهای فرایندهای مشارکتی، بستر مناسبی برای تقویت جامعه هدف در کنار دولت و بخش خصوصی به شمار می‌آید. پایداری برنامه‌های مدیریت آبخیز به مشارکت فعال آبخیزنشینان در فعالیت‌های برنامه‌ریزی و اجرا بستگی دارد. بنابراین، بررسی ویژگی‌های جمعیتی هر آبخیز به‌عنوان یکی از عوامل مؤثر بر مشارکت آبخیزنشینان اهمیت دارد. با توجه به مطالب بیان‌شده می‌توان هدف از این پژوهش را بررسی عوامل جمعیت‌شناختی به‌عنوان یکی از عوامل مؤثر بر مشارکت آبخیزنشینان، در آبخیز بنچله کرمانشاه دانست که نشان از تفاوت اهداف مدیریت مرتع در بین ذینفعان را دارد. ازاین‌رو، باید میزان مشارکت مرتع‌داران در دستیابی به اهداف مشخصی از مدیریت مراتع را بررسی کرد. مواد و روش‌ها پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش تحقیق در زمره تحقیقات توصیفی_ پیمایشی قرار می‌گیرد. هم‌چنین برحسب ماهیت داده‌ها از نوع تحقیقات کمی است. جامعه هدف شامل بهره‌برداران محدوده عرفی آبخیز بنچله بوده است. جامعه آماری موردنظر در این تحقیق به تعداد 569 سرپرست خانوار بود. حجم نمونه این تحقیق با استفاده از فرمول کوکران 229 سرپرست خانوار متشکل از زن و مرد تعیین شد. به‌منظور انتخاب نمونه‌ها از روش نمونه‌گیری تصادفی استفاده شد. ابزار مورداستفاده در این روش برای گردآوری داده‌ها و اطلاعات، پرسشنامه بود. روایی پرسشنامه را نظر متخصصان و پایایی آن را ضریب آلفای کرونباخ تأیید کرد (آلفا بزرگ‌تر از 7/0). تجزیه‌وتحلیل داده‌ها به‌وسیله نرم‌افزار SPSS نسخه 26 انجام شد. گویه‌های مشارکتی موردبررسی با اهداف کنترل رواناب و مهار سیلاب، پیشگیری از فرسایش خاک و هدایت آب به سطح سفره‌های آب زیرزمینی در آبخیز بنچله ذکرشده است. محور پرسش‌ها متمرکز بر متغیرهای جمعیتی بود که بر متغیر مشارکت آبخیزنشینان اثرگذار هستند. در بخش تجزیه‌وتحلیل اطلاعات جمع‌آوری‌شده از آماره توصیفی میانگین و آماره‌های استنباطی پیرسون، اسپیرمن و کروسکال‌والیس استفاده شد. به‌طوری‌که برای بررسی رابطه بین متغیرهای سن، درآمد، سابقه آبخیزداری، بُعد خانوار، فاصله آبخیز از محل زندگی و تحصیلات از آماره پیرسون و برای بررسی رابطه بین متغیر جنسیّت با میزان مشارکت از آزمون اسپیرمن استفاده شد. هم‌چنین، برای بررسی رابطه بین سطوح مختلف متغیرها بر مبنای میزان مشارکت آن‌ها از آماره خی‌دو استفاده شد. نتایج و بحث نتایج به‌دست آمده از آزمون همبستگی پیرسون نشان داد که بین متغیرهای سن، درآمد، فاصله آبخیزنشینان از محل پروژه، سابقه آبخیزداری و بُعد خانوار با مشارکت آبخیزنشینان رابطه مثبت و معنی‌دار وجود داشت. هم‌چنین، نتایج به‌دست‌آمده از آزمون همبستگی اسپیرمن نشان داد که متغیر جنسیّت با مشارکت افراد در آبخیز بنچله رابطه معناداری نداشت. نتایج حاصل از آزمون کروسکال والیس هم نشان داد که به‌جز در متغیر جنسیّت در بین سایر طبقات متغیرهای سن، درآمد سالانه، سابقه آبخیزداری، سطح تحصیلات، فاصله آبخیز از محل زندگی و بُعد خانوار با مشارکت رابطه معناداری وجود داشت. نتایج حاصل از آزمون کروسکال والیس نشان داد که تفاوت مشارکت در 12 روستای موردمطالعه معنی‌دار بود. بیشترین میانگین مشارکت مربوط به روستاهای بابا عزیز با 11/51 و کمترین میزان مشارکت مربوط به روستاهای گل‌سفید با 9/23 است. طبق نتایج بررسی عوامل مختلف جمعیّتی امری ضروری در ارزیابی سطح مشارکت آبخیزنشینان خواهد بود. منتج شد که افراد با سطح سواد کمتر به دلیل وابستگی معیشتی بیشتر به حوزه‌های آبخیز تمایل بیشتری به مشارکت در اجرای پروژه‌های حفاظتی دارند. با توجه به ظرفیت موجود پیشنهاد می‌شود که تنوع منابع درآمدی برای جوامع هدف ایجاد شود هم‌چنین با افزایش بُعد خانوار و به‌منظور بهبود وضعیت معیشتی خانوار، تمایل به مشارکت در پروژه‌های حفاظت از منابع آب‌وخاک و بهره‌مندی از مزایای آن بیشتر نمود پیدا می‌کند. عامل جنسیّت پیش‌بینی‌کننده مؤثری برای مشارکت افراد در پروژه‌های مدیریتی منابع‌طبیعی به-شمار نمی‌رود. نتیجه‌گیری و پیشنهادها آبخیزداری به‌عنوان رویکردی جامع‌نگرانه در مدیریت پایدار منابع آب‌وخاک در حوزه‌های آبخیزداری موردتوجه قرار می‌گیرد که در این میان عوامل جمعیّتی از کلیدی‌ترین عوامل مؤثر بر مشارکت به شمار می‌رود. در ایران یکی از راه‌های دستیابی به پایداری و بهره‌برداری اصولی جامعه از حوزه‌های آبخیز مستلزم توجه به ویژگی‌های جمعیت‌شناختی است. عوامل جمعیّتی شاکله اصلی رفتار جامعه در قبال منابع آب‌وخاک را تشکیل داده و رفتار افراد در آبخیز نیز ضامن سلامت حوزه خواهد بود. به‌استثنای عامل جنسیّت، طبقات مختلف عوامل جمعیّتی ازجمله سن، سابقه آبخیزداری، درآمد سالانه، سطح تحصیلات، بُعد خانوار و فاصله آبخیزنشینان از حوزه در راستای مشارکت عملکرد مختلفی را از خود نشان دادند. این عملکرد بیشتر به درک منابع آب‌وخاک و وضعیت معیشتی جوامع محلی برمی‌گردد. بنابراین، فارغ از شرایط اقتصادی و اجتماعی باید برای همه اقشار در همه سطوح جامعه در آبخیز بنچله استان کرمانشاه، برنامه‌های آموزشی تعریف شود تا هر فرد در هر سطوح بتواند نقش مؤثری در حفاظت از منابع آب‌وخاک ایفا کند. پیشنهاد می‌شود به‌منظور مشارکت فعالانه جامعه در برنامه‌های حفاظت از منابع آب‌وخاک، آموزش کارآمد و بسته‌های حمایتی مالی در اختیار طبقات مختلف آبخیزنشینان قرار بگیرد تا زمینه برای فعالیت بیشتر و مؤثر آن‌ها فراهم شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| بهره‌برداری از منابع آب‌وخاک؛ پرسشنامه؛ حوزه بنچله؛ جمعیت شناختی؛ مشارکت | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Analysis of Participation Levels in the Context of Demographic Characteristics in the Benchele Watershed Kermanshah Province | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Adel Soltani1؛ Reza ghazavi2؛ siamak dokhani2 | ||
| 1Faculty of Member Payame Noor University | ||
| 2Faculty of Natural Resources and Earth Science University of Kashan | ||
| چکیده [English] | ||
| Introduction and Goal Sustainable governance of natural resources is a set of local institutional social actions and reactions of all stakeholders of watersheds. By providing a suitable environment for presenting participatory process models, this approach is considered a suitable platform for strengthening the target community alongside the government and the private sector. The sustainability of watershed management programs depends on the active participation of watersheds in planning and implementation activities. Therefore, it is important to examine the demographic characteristics of each watershed as one of the factors affecting watershed participation. According to the above, the purpose of this study can be considered to investigate demographic factors as one of the factors affecting the participation of watershed dwellers in the Benchele watershed of Kermanshah, which indicates the difference in rangeland management goals among stakeholders. Therefore, it is necessary to examine the level of rangeland dwellers' participation in achieving specific rangeland management goals. Materials and Methods The research is applied in terms of purpose and is classified as descriptive-survey research in terms of research method. It is also a quantitative research in terms of the nature of the data. The target population included the customary users of the Benchele watershed. The statistical population in this study was 569 household heads. The sample size of this study was determined using the Cochran formula as 229 household heads consisting of men and women. Random sampling was used to select the samples. The tool used in this method to collect data and information was a questionnaire. The validity of the questionnaire was confirmed by experts and its reliability was confirmed by Cronbach's alpha coefficient (alpha greater than 0.7). Data analysis was performed using SPSS version 26 software. The participatory items studied were mentioned with the goals of controlling runoff and controlling floods, preventing soil erosion, and directing water to the surface of groundwater tables in the Benchele watershed. The questions focused on demographic variables that affect the variable of watershed residents' participation. In the analysis of the collected information, the descriptive statistics of the mean and the inferential statistics of Pearson, Spearman and Chi-square were used. In the analysis of the collected information, the descriptive statistics of the mean and the inferential statistics of Pearson, Spearman and Chi-square were used. In order to examine the relationship between the variables of age, income, watershed management history, household size, distance of the watershed from the place of residence and education, the Pearson statistic was used, and to examine the relationship between the variable of gender and the level of participation, the Spearman test was used. Also, the Chi-square statistic was used to examine the relationship between different levels of variables based on their level of participation. Results and Discussion The results of the Pearson correlation test showed that there was a positive and significant relationship between the variables of age, income, distance from the watershed to the place of residence, watershed management experience, and household size with the participation of watershed residents. Also, the results of the Spearman correlation test showed that the gender variable had no significant relationship with the participation of individuals in the Benchele watershed. The results of the Kruskal-Wallis test also showed that, except for the gender variable, there was a significant relationship with participation among other categories of the variables of age, annual income, watershed management experience, education level, distance from the watershed to the place of residence, and household size. The results of the Kruskal-Wallis test showed that the difference in participation in the 12 villages studied was significant. The highest average participation was related to the villages of Baba Aziz and the lowest participation was related to the villages of Gel Sefid. The difference in the demographic characteristics of different regions in the Benchele watershed has caused differences in their levels of participation. According to the results of the study, various demographic factors will be essential in assessing the level of participation of watershed residents. It was concluded that people with lower literacy levels are more inclined to participate in the implementation of conservation projects due to their greater dependence on watersheds for their livelihoods. Considering the existing capacity, it is suggested that a variety of income sources be created for target communities. Also, by increasing the size of the household and in order to improve the household's livelihood situation, the desire to participate in water and soil resource conservation projects and benefit from their benefits will be more evident. Gender is not the only effective predictor of people's participation in natural resource management projects. Conclusion and Suggestions Watershed management is considered as a comprehensive approach to sustainable management of water and soil resources in watersheds, among which demographic factors are considered to be one of the most key factors affecting participation. In Iran, one of the ways to achieve sustainability and principled exploitation of watersheds by society requires attention to demographic characteristics. Demographic factors form the main structure of society's behavior towards water and soil resources, and the behavior of individuals in the watershed will also guarantee the health of the watershed. With the exception of gender, different classes of demographic factors, including age, watershed management experience, annual income, education level, household size, and distance of watershed residents from the watershed, showed different performance in terms of participation. This performance is more related to the understanding of water and soil resources and the livelihood status of local communities. Therefore, regardless of economic and social conditions, educational programs should be defined for all segments of society at all levels in the Benchele watershed of Kermanshah province so that each individual at all levels can play an effective role in protecting water and soil resources. It is suggested that in order to actively participate in water and soil resource protection programs, efficient education and financial support packages be provided to different classes of watershed residents to provide the basis for their greater and more effective activity. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Exploitation of water and soil resources, questionnaire, Benchele basin, demographics, participation | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 279 |
||