| تعداد نشریات | 284 |
| تعداد نشریات سازمان | 82 |
| تعداد شماره‌ها | 3,081 |
| تعداد مقالات | 34,371 |
| تعداد مشاهده مقاله | 47,878,236 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 78,877,385 |
دیدگاه روستاییان پیرامون اثرات طرح آبخیزداری چَغل در شهرستان کهگیلویه | ||
| پژوهش های آبخیزداری | ||
| مقاله 9، دوره 38، شماره 3 - شماره پیاپی 148، مهر 1404، صفحه 138-158 اصل مقاله (1.38 M) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/wmrj.2025.368670.1617 | ||
| نویسندگان | ||
| مصطفی احمدوند* 1؛ آیت اله کرمی2؛ مریم آفریدونی3 | ||
| 1استاد ترویج و توسعه کشاورزی، گروه مدیریت توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران | ||
| 2استاد اقتصاد کشاورزی، گروه مدیریت توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران | ||
| 3دانشجوی دکتری توسعه کشاورزی، گروه مدیریت توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران | ||
| چکیده | ||
| مقدمه و هدف در کشور ایران با اقلیم خشک و نیمه‌خشک و تغییرات اقلیمی، استفاده مؤثر از منابع آب و خاک بسیار ضروری است. این موضوع اهمیت و لزوم اقدامات حفاظتی با روش‌های نوین را افزایش می‌دهد. به این دلیل، اجرای عملیات و طرح‌های آبخیزداری به عنوان یکی از روش‌های پذیرفته‌شده و مؤثر برای حفاظت از آب و خاک شناخته می‌شود و ارزیابی اثرات این طرح‌ها به‌عنوان معیاری مهم برای سنجش ارزش آن‌ها به‌شمار می‌آید. افزون بر این، اجرای این طرح‌ها پیامدهای مثبت و منفی را به‌همراه دارد که توجه نداشتن به آن‌ها، ارزیابی موفقیت این طرح‌ها در بهبود بهره‌وری آب و خاک را دشوار می‌سازد. ازاین‌رو، شناسایی اثرات طرح‌های آبخیزداری و تفکیک آن‌ها می‌تواند گام مؤثری در اصلاح روش‌ها، کاهش آثار منفی و توسعه این طرح‌ها باشد. همچنین، بررسی نقش این طرح‌ها در پیشرفت جامعه‌های روستایی نیازمند ارزیابی دقیق و کمّی به‌منظور تجزیه و تحلیل اثرات آن‌ها از جنبه‌های اجتماعی، محیطی و اقتصادی است. ازاین‌رو، این پژوهش با هدف ارزیابی دیدگاه روستاییان نسبت به اثرات طرح آبخیزداری چَغل در شهرستان کهگیلویه انجام شد. مواد و روش‌ها محدوده این پژوهش، طرح آبخیزداری چَغل در شهرستان کهگیلویه بود. در سال‌های گذشته، برای جلوگیری از فرسایش و بهبود پوشش گیاهی اقدامات پرشماری شامل بذرپاشی، بذرکاری و ساخت سازه‌های سنگی ملاتی و بندهای توری گابیونی در سطح آبخیز چغل انجام‌شده است. سازه‌های سنگی گابیونی (توریسنگی) با حجم عملیاتی 900 مترمکعب و سازه‌های سنگی ملاتی با 3000 مترمکعب در آبخیز مطالعه‌شده اجراشده است. در این پژوهش از رویکرد اکتشافی متوالی به‌عنوان راهبرد پژوهش استفاده شد. در مرحله نخست، با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته و نمونه‌گیری گلوله برفی با 16 نفر از افراد سرشناس و آشنا با طرح آبخیزداری اجراشده در روستای منطقه مطالعه‌شده، اثرات احتمالی طرح در محدوده مطالعه‌شده شناسایی شد و تا رسیدن به اشباع دادهای ادامه یافت. بر اساس نتایج این مرحله، مؤلفه های اثر، شناسایی و فهرست شدند. آنگاه بر اساس مؤلفه های نام‌برده، پرسش‌نامه ای متشکل از دو بخش مشخصات فردی (بخش اول) و اثرات طرح آبخیزداری منطقه مطالعه‌شده (بخش دوم) طراحی شد. سپس، گویه های اثر بر اساس دامنة لیکرت پنج سطحی از به‌شدت کاهش‌یافته (2-) تا به‌شدت افزایش‌یافته (2+) طراحی شدند. سپس، با روش نمونه‌گیری تصادفی ساده، 100 نفر از روستاییان منطقه مطالعه‌شده به‌عنوان نمونة آماری انتخاب و مصاحبه شدند. در بخش تجزیه و تحلیل داده‌های به‌دست‌آمده از پرسش‌نامه از آماره‌های توصیفی (فراوانی، میانگین، ضریب تغییرات) و آزمون های آمار استنباطی (تحلیل عاملی اکتشافی و مقایسه میانگین) استفاده شد. نتایج و بحث در بخش کیفی پژوهش، مؤلفه‌های احتمالی اثرات طرح آبخیزداری در آبخیز چَغل، شناسایی و تحلیل شدند. این مؤلفه‌ها 41 مفهوم به‌دست‌آمده از مصاحبه ها بودند. تجزیه و تحلیل داده‌ها در بخش کمّی نیز با استفاده از نرم‌افزار SPSS22 و به‌منظور دسته‌بندی مفاهیم به‌دست‌آمده انجام شد. همچنین، از تحلیل عاملی اکتشافی برای تحلیل داده‌ها در شناسایی اثرات طرح آبخیزداری و تیِ تک نمونه ای بهره‌‌گرفته شد. بر اساس نتایج تحلیل عاملی، اثرات طرح در هشت دسته طبقه‌بندی شد. در تبیین پراکنش تمام اثرات بیشترین سهم مربوط به دستة اول (24/173%) و کمترین سهم مربوط به دستة هشتم (4/558%) بود که در مجموع 73/54% از پراکنش کل تبیین شد. افزون بر این، یافته‌ها بیانگر اثرات مثبت و معنادار اجرای این طرح در حیطه های محیطزیستی، اجتماعی و اقتصادی بود. این اثرات از دیدگاه اقتصادی، افزایش بهره‌وری و بهبود الگوی کشت، از دیدگاه اجتماعی، افزایش مشارکت و تقویت حس مکان و از دیدگاه محیطزیستی، کاهش خسارت‌های سیلاب و رونق گردشگری بود. نتیجه‌گیری و پیشنهادها نتایج این پژوهش بیانگر اثرات مثبت طرح آبخیز چغل در حیطه های گوناگون اجتماعی، اقتصادی و محیطزیستی بود. نتایج تجزیه و تحلیل داده‌های کمّی نیز بیانگر آن بود که اجرای طرح آبخیزداری بر بهبود شرایط محیطی، زیرساخت‌ها، فعالیت‌های اجتماعی و به‌طور کلی، احساس وفاداری و وابستگی نسبت به محیطزیست و اجتماع، مثبت بوده است. از دیدگاه اقتصادی، افزایش معنادار بهره‌وری و بهبود الگوی کشت نیز مشاهده شد. پیشنهاد می‌شود از یافته‌های این پژوهش، برای تقویت و کارآمدی بیشتر طرح‌های آبخیز چغل در شهرستان کهگیلویه و دستیابی به پایداری جامعه‌های پیرامون اینگونه طرح‌ها بهره‌گیری شود. در این راستا، می توان توسعه برنامه‌های آموزشی و ترویجی، تقویت مشارکت محلی در مدیریت آبخیز، توسعه زیرساخت‌های گردشگری، شناسایی و حمایت از کشت و توسعه گیاهان دارویی و محصولات با ارزش افزوده و سرانجام، ایجاد همکاری میان سازمان‌های دولتی، غیر دولتی و نهادهای محلی برای اجرای مؤثرتر طرح‌های آبخیزداری و ارتقاء بخشیدن به بهره‌وری و پایداری منابع‌طبیعی را پیشنهاد داد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آبخیز چغل؛ آبخیزنشینان؛ اثرسنجی اجتماعی-اقتصادی؛ مهار سیلاب | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Villagers' Perspectives on the Effects of the Chaghal Watershed Management Plan in Kohgiluyeh County | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mostafa Ahmadvand1؛ Ayatollah Karami2؛ Maryam Afereydouni3 | ||
| 1Professor of Agricultural Extension and Development, Department of Rural Development Management, Faculty of Agriculture, Yasouj University, Yasouj, Iran | ||
| 2Professor of Agricultural Economics, Department of Rural Development Management, Faculty of Agriculture, Yasouj University, Yasouj, Iran | ||
| 3Ph.D. Student of Agricultural Development, Department of Rural Development Management, Faculty of Agriculture, Yasouj University, Yasouj, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Introduction and Goal In Iran, with its arid and semi-arid climate and ongoing climate changes, the efficient utilization of water and soil resources is critically important. This reality heightens the significance and necessity of conservation measures employing modern methods. Consequently, the implementation of watershed management plans and operations is recognized as an accepted and effective approach for water and soil conservation, while the evaluation of these projects' impacts serves as an important criterion for assessing their value. Furthermore, the execution of these initiatives entails both positive and negative outcomes, and failure to address them complicates the assessment of the projects' success in enhancing water and soil productivity. Therefore, identifying and categorizing the effects of watershed management projects can serve as an effective step toward improving methodologies, mitigating adverse impacts, and advancing these initiatives. Moreover, examining the role of these projects in the development of rural communities requires precise and quantitative evaluation to analyze their impacts from social, environmental, and economic perspectives. Therefore, this study was conducted with the aim of assessing villagers' perspectives on the effects of the Chaghal Watershed Management Plan in Kohgiluyeh County. In the first stage, using semi-structured interviews and snowball sampling with 16 well-known people familiar with the watershed management plan implemented in the village in the study area, potential impacts of the plan in the studied region were identified and continued until data saturation was achieved. Based on the results of this stage, the impact components were identified and listed. Subsequently, based on these components, a questionnaire consisting of two sections—individual characteristics (Section 1) and the effects of the watershed management plan in the study area (Section 2)—was designed. The items were then structured using a five-point Likert scale ranging from severely decreased (-2) to severely increased (2+). Then, 100 villagers from the study area were selected as the statistical sample through simple random sampling and interviewed. For the analysis of the data obtained from the questionnaires, descriptive statistics (frequency, mean, coefficient of variation) and inferential statistics (exploratory factor analysis and comparison of means) were used in the analysis of the data collected from the questionnaire. Results and Discussion In the qualitative phase of the study, potential impact components of the watershed management plan in the Chaghal watershed, were identified and analyzed. These components comprised 41 concepts derived from interview. Quantitative data analysis was performed using SPSS22 software to categorize the obtained concepts. Additionally, exploratory factor analysis and a one-sample t-test were employed to analyze the data for identifying the effects of the watershed management plan. Based on the factor analysis results, the plan's impacts were categorized into eight groups. In explaining the total variance distribution, the highest contribution belonged to the first category (24.173%) and the lowest to the eighth category (4.558%), collectively accounting for 73.54% of the total explained variance. Furthermore, the findings indicated positive and significant effects of the plan's implementation on environmental, social, and economic dimensions. Economically, these effects included increased productivity and improved cropping patterns; socially, they enhanced participation and strengthened the sense of place; and environmentally, they reduced flood damage and promoted tourism. Conclusion and Suggestions The results of the study show that the positive impacts of the Chaghal watershed plan from various social, economic and environmental dimensions. The quantitative data analysis also indicate that the implementation of the watershed management plan has positively contributed to improving environmental conditions, infrastructure, social activities, and overall sense of loyalty and attachment to the environment and community. From an economic standpoint, a significant increase in productivity and improved cropping patterns were also observed. It is recommended that the findings of this study be utilized to enhance the efficiency and effectiveness of watershed management plans in Kohgiluyeh County and to achieve sustainability in communities surrounding such projects. In this regard, the following measures are suggested: developing educational and extension programs, strengthening local participation in watershed management, expanding tourism infrastructure, identifying and supporting the cultivation and development of medicinal plants and value-added products, and finally, fostering collaboration among governmental organizations, non-governmental entities, and local institutions for more effective implementation of watershed management plans and the enhancement of productivity and sustainability of natural resources. Materials and Methods The scope of this study was the Chaghal watershed management plan in Kohgiluyeh County. Over the past years, numerous measures have been implemented in the Chaghal watershed to prevent erosion and improve vegetation cover, including seed broadcasting, seeding, and the construction of mortar stone structures and gabion mesh check dams. Gabion stone structures (stone mesh) with an operational volume of 900 m3 and mortar stone structures with 3000 m3 have been implemented in the studied watershed. This research used a sequential exploratory approach as the research strategy | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Chaghal watershed, flood control, socio-economic impact assessment, watershed inhabitants | ||
| مراجع | ||
|
Ahmadvand M, Karami E. 2017. Social impacts evaluation and insider-outsider paradigm: Floodwater spreading project on the Gareh-Bygone plain as an illustrative case. Evaluation and Program Planning. 65: 69-76. https://doi.org/10.1016/j.evalprogplan.2017.07.004 Asif Z, Chen Z, Sadiq R, Zhu Y. 2023. Climate change impacts on water resources and sustainable water management strategies in North America. Water Resources Management. 37(6): 2771-86. https://doi.org/10.1007/s11269-023-03474-4 Bagharian Kalat A, Lashkaripour GM. 2020. Evaluating the effect of watershed measures on vegetation and the amount of erosion and sedimentation in Khakhak Watershed. Environmental Science and Technology. 7(23): 51-63. (In Persian). https://doi.org/10.30495/jest.2022.27360.3642 Darabi M, Qara Daghi H, Najabat M. 2018. Evaluation of the performance of watershed management projects on the rate of erosion and sediment transport in the Sivand dam watershed, Fars Province. Hydrogeomorphology. 14: 199-218. (In Persian). https://doi.org/10.22034/HYD.2020.11160 Davoudi M, Dokhani S, Qadawi R. 2021 Evaluating the effects of watershed structures in arid and semi-arid areas of Isfahan province from the perspective of economic, social and natural indicators. Journal of Soil Science and Technology. 3(2): 27-43. (In Persian). https://doi.org/10.22034/jamst.2023.544021.1097 Hasani H, Maleki M. 2019. Socio-economic impact assessment of watershed plans implemented from the perspective of stakeholders (case study: Hasan Abdal Basin- Zanjan Province). Iran Watershed Science and Engineering. 13(45): 54-62. (In Persian). https://doi.org/10.3390/su131911125 Jafari A, Sarai Tabrizi M, Babazadeh H. 2021. Effects of watershed management practices in reducing the erosion and sedimentation (Case Study: Alikandi Boukan Watershed). Applied Soil Research. 8(4): 57-68. (In Persian). Johnson JN, Govindaradjane S, Sundararajan T. 2013. Impact of watershed management on the groundwater and irrigation potential: A case study. International Journal of Engineering and Innovative Technology (IJEIT). 2(8): 42-45. Karami A, Ahmadvand M, Asimeh M. 2022. Assessment of the Social, Economic and Environmental Impacts of the Watershed Management Plan from the Perspective of the Villagers of Garmabad Watershed Basin in Fars Province. Village and Development. 26(102): 55-78. (In Persian). https://doi.org/10.30490/rvt.2023.357724.1442 Karimi R. 2016. Easy Guide to Statistical Analysis with SPSS. Tehran, Hengam Publications. 318 p. (In Persian). Legesse A, Bogale M, Likisa D. 2018. Impacts of communitybased watershed management on land use/cover change at elemo micro-watershed, Southern Ethiopia. American Journal of Environmental Protection. 6(3): 59-67. https://doi.org/10.12691/env-6-3-2 Manivannan S, Khola OPS, Kannan K, Hombegowda HC, Singh DV, Sundarambal P, Thilagam VK. 2021. Comprehensive impact assessment of watershed development projects in lower Bhavani Catchments of Tamil Nadu. Journal of Soil and Water Conservation. 20(1): 66-73. https://doi.org/10.5958/2455-7145.2021.00003.5 Narendra BH, Siregar CA, Dharmawan IWS, Sukmana A, Pratiwi, Pramono IB, Nugroho H, Supangat A, Setiawan O, Nandini R, Arifatul N, Arifanti VB, Yuwati TW. 2021. A review on sustainability of watershed management in Indonesia. Sustainability. 13(19): 1-29. Poesen J. 2018. Soil erosion in the Anthropocene: Research needs. Earth Surf Process and Landforms. 43(1): 64–84. https://doi.org/10.1002/esp.4250 Prosser IP, Chiew FH, Stafford Smith M. 2021. Adapting water management to climate change in the Murray–Darling Basin, Australia. Water. 13(18): 1-19. https://doi.org/10.3390/w13182504 Reddy VR, Saharawat YS, George B. 2017. Watershed management in South Asia: A synoptic review. Journal of hydrology. 551: 4-13. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2017.05.043 Sadeghi A, Hassanzadeh Nafooti M, Jamali A, Salehi A. 2022. Barriers to the Participation of Villagers in Qaleh Shahrokh Chadegan Basin in Watershed Management Plans. Journal of Space Economy and Rural Development. 11(1): 111-130. Sadeghi H, Alipour R, Fereydouni H, Enayati F, Pakravan A, Yaghuti R, Moradnejad M, Esmailzadeh Ashini F, Abdolbaqi F, Moussavian S, Chamani R, Bahleke M, Beigi H. 2025. Analysis of desirable characteristics of watershed management in detailed-implementation studies of the watershed management case study: Daftabad Watershed, South Khorasan, Iran. Watershed Engineering and Management. 17(2): 152-174. (In Persian). https://doi.org/10.22092/ijwmse.2025.368017.2095 Sarai Tabrizi M, Mohammadian Khorasani Sh. 2022. Field evaluation of the effect of watershed management operations and water resources sustainable management on reducing erosion and sediment from floods. Applied Soil Research. 10(3): 104-116. (In Persian). https://doi.org/10.5958/2455-10.30466/ASR.2022.121253. Syafri S, Surya B, Ridwan R, Bahri S, Rasyidi E. S, Sudarman S. 2020. Water quality pollution control and watershed management based on community participation in Maros City, South Sulawesi, Indonesia. Sustainability. 12(24): 1-39. https://doi.org/10.3390/su122410260 Wang G, Mang S, Cai H, Liu S, Zhang Z, Wang L, Innes JL. 2016. Integrated watershed management: evolution, development and emerging trends. Journal of Forestry Research. 27: 967-994. https://doi.org/10.1007/s11676-016-0293-3 Widaman KF, Helm JL. 2023. Exploratory factor analysis and confirmatory factor analysis. In H. Cooper, M. N. Coutanche, L. M. McMullen, A. T. Panter, D. Rindskopf, & K. J. Sher (Eds.), APA handbook of research methods in psychology: Data analysis and research publication (2nd ed.,). pp. 379–410). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/0000320-017 | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 258 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 72 |
||