| تعداد نشریات | 286 |
| تعداد نشریات سازمان | 84 |
| تعداد شماره‌ها | 2,944 |
| تعداد مقالات | 33,229 |
| تعداد مشاهده مقاله | 43,867,411 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 20,373,579 |
ارزیابی اثرات اجتماعی – اقتصادی و زیستی محیطی طرح آبخیزداری دشت امام زاده جعفر شهرستان گچساران | ||
| پژوهش های آبخیزداری | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 28 اسفند 1403 | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/wmrj.2025.363070.1594 | ||
| نویسندگان | ||
| آیت اله کرمی* 1؛ مصطفی احمدوند2؛ فاطمه علی پناهیان3 | ||
| 1دانشیار اقتصاد کشاورزی، گروه مدیریت توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران | ||
| 2استاد گروه مدیریت توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران | ||
| 3دانشجوی دکتری توسعه کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران | ||
| چکیده | ||
| مقدمه و هدف: بارندگی‌های نامنظم که باعث سیلاب‌های غیرمنتظره می‌شود، می‌تواند اثرات مخربی بر امنیت غذایی مردم و معیشت آنها ایجاد کند. از اینرو سیل شایع‌ترین بلای طبیعی است که باعث تلفات جانی، خسارات اقتصادی و اجتماعی در سراسر نقاط مختلف جهان می‌شود (راماکریشنا، و همکاران، 2014). و این در حالی است که شرایط آب و هوایی در حال تغییر، به سویی می‌رود که احتمال خطر سیل و تغییر اقلیمی در بسیاری از نقاط جهان در دهه‌های آینده افزایش خواهد یافت (تاناکا و همکاران، 2018). لذا سیل یک تهدید زیستی محیطی بزرگ می‌باشد که گسترده‌ترین نتایج آن فرسایش خاک، کاهش بهره‌وری کشاورزی و کاهش کیفیت آب است (سپالویچ و همکاران، 2017). بنابراین یکی از مشکلات رایج و مهم اکثر کشورها به‌ویژه کشورهای خشک و نیمه‌خشک مانند ایران است از اینرو یکی از سازنده‌ترین راهکار برای کنترل و کاهش اثرات مخرب سیل، شناسایی مناطق سیل‌گیر در حوزه‌های آبخیز و کنترل آن می‌باشد (راد و همکاران، 1397). بنابراین عملیات آبخیزداری نقش مهمی در مدیریت حوضه‌های آبخیز، تامین نیازهای جامعه و محیط زیست دارد و با افزایش فشار جمعیت و افزایش تقاضا برای بهره‌وری بالاتر استفاده‌های متعدد از آن رو به گسترش می‌باشد (وانگ و همکاران، 2016). از اینرو فعالیت‌های توسعه حوزه آبخیز اثرات مثبت قابل توجهی بر سطح آب‌های زیرزمینی، دائمی بودن آب در چاه‌ها، در دسترس بودن آب برای سایر مصارف خانگی و غیره دارد (کوپنان و کومار، 2009). پس مدیریت آبخیزداری باید ارائه خدمات اکوسیستمی را برای همه ذینفعان بهبود ببخشد و تضاد را کاهش دهد. همچنین باید همه جوانب اجتماعی – فرهنگی و اقتصادی و غیره آن مورد توجه قرار گیرد (کاسترو و همکاران، 2016). لذا سرمایه‌گذاری در پروژه‌های آبخیزداری مناسب‌ترین راهکار برای بازیابی منابع آب، احیا و حفاظت از اکوسیستم‌های طبیعی است (همل، و همکاران، 2020). آبخیزداری به عنوان راهی برای توسعه پایدار روستایی تلقی می‌شود همچنین نقش مهمی در مدیریت منابع آب و خاک دارد از اینرو ارزیابی اثرات ضروری است. پژوهش حاضر نیز بهمنظور بررسی اثرات اجتماعی – اقتصادی و زیستی محیطی طرح آبخیزداری امام‌زاده جعفر از نگاه روستاییان ذینفع انجام شده است. مواد و روش‌ها: ابزار پژوهش، پرسشنامهای محقق ساخته است که شامل عوامل اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی می‌باشد. تجزیه و تحلیل دادهها با نرمافزار SPSS انجام شد. جامعه آماری پژوهش حاضر حدود120 نفر از کشاورزان و دامداران ذینفع می‌باشند. با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی ساده تعداد 90 نفر بهعنوان نمونه انتخاب شدند. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که از لحاظ زیست‌محیطی بین روستای مهاجرین و ناصرآباد تفاوت معناداری وجود ندارد، اما بین امام‌زاده جعفر و ناصرآباد و امام‌زاده جعفر و مهاجرین هر دو در سطح یک درصد تفاوت معنادار وجود دارد. همچنین با توجه به نتایج آزمون تعقیبی از لحاظ عوامل اجتماعی بین روستای مهاجرین و ناصرآباد تفاوت معنادار نبود اما بین امام‌زاده جعفر و ناصرآباد و همچنین امام‌زاده جعفر و مهاجرین در سطح یک درصد تفاوت معنادار بود. همچنین با توجه به نتایج آزمون تعقیبی از لحاظ عوامل اقتصادی بین روستای مهاجرین و ناصرآباد، امام‌زاده جعفر و مهاجرین تفاوت معنادار نبود اما بین امام‌زاده جعفر و ناصرآباد در سطح یک درصد تفاوت معنادار بود. با توجه به نتایج آزمون تعقیبی از لحاظ زیست‌محیطی بین روستای مهاجرین و ناصرآباد تفاوت معنادار نبود اما بین امام‌زاده جعفر و ناصرآباد، امام‌زاده جعفر و مهاجرین هر دو در سطح یک درصد تفاوت معنادار بود. همچنین با توجه به نتایج آزمون تعقیبی از لحاظ عوامل اجتماعی بین روستای مهاجرین و ناصرآباد تفاوت معنادار نبود اما بین امام‌زاده جعفر و ناصرآباد و همچنین امام‌زاده جعفر و مهاجرین در سطح یک درصد تفاوت معنادار بود. همچنین با توجه به نتایج آزمون تعقیبی از لحاظ عوامل اقتصادی بین روستای مهاجرین و ناصرآباد، امام‌زاده جعفر و مهاجرین تفاوت معنادار نبود ولی بین امام‌زاده جعفر و ناصرآباد در سطح یک درصد تفاوت معنادار بود. بحث و نتیجه گیری: عملیات آبخیزداری نقش مهمی در مدیریت حوضه‌های آبخیز، تامین نیازهای جامعه و محیط‌زیست دارد و با افزایش فشار جمعیت و افزایش تقاضا برای بهره‌وری بالاتر استفاده‌های متعدد از آن رو به گسترش می‌باشد. از اینرو فعالیت‌های توسعه حوزه آبخیز اثرات مثبت قابل توجهی بر سطح آب‌های زیرزمینی، دائمی بودن آب در چاه‌ها، در دسترس بودن آب برای سایر مصارف خانگی و غیره دارد. با توجه به نتایج آزمون تعقیبی (Dependent) و (Tamhane) روستای امام‌زاده‌جعفر از لحاظ زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی وضعیت بهتری نسبت به روستای دو روستای دیگر دارد و روستای ناصرآباد هم در همه این ابعاد وضعیت بهتری نسبت به روستای مهاجرین دارد. نتایج خوشه‌بندی نشان می‌دهد بطور کلی وضعیت روستای امام‌زاده‌جعفر در همه ابعاد از دو روستای دیگر بهتر است. همچنین با توجه به همین نتایج روستای امام‌زاده‌جعفر و مهاجرین در بعد زیست‌محیطی بهترین وضعیت را دارند. یکی از مهمترین مسائلی که باید هر طرح آبخیزداری مورد توجه قرار دهد زیست-محیطی می‌باشد همانطور که نتایج پزوهش نشان می‌دهد طرح آبخیزداری امام‌زاده‌جعفر در توجه به مسائل زیست‌محیطی موفق عمل کرده است. پیشنهاد می‌شود، برای اجرای پروژه‌های آبخیزداری، در همه مراحل قببل، در زمان اجرا و بعد اجرا به نظر آبخیزنشینان اهمیت بدهند و در اجرای طرح از نظر استفاده کنند. همچنین با توجه به افزایش گردشگر پس از اجرای طرح اعتبارات برای زیر ساخت‌های( جاده وساختمان) منطقه افزایش یابد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آبخیزداری؛ ارزیابی؛ اجتماعی؛ اقتصادی؛ اثرات؛ زیست‌محیطی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Evaluation of socio-economic and environmental effects of Imamzadeh Jafar watershed project in Gachsaran County | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ayatollah Karami1؛ Mostafa Ahmadvand2؛ Fatemeh Alipanahiyan3 | ||
| 1Associate Professor of agricultural economics, Department of Rural Development Management, Faculty of Agriculture, Yasouj University, Yasouj, Iran. | ||
| 2Professor, Rural Development Management, Faculty of Agriculture, Yasouj University, Yasouj, Iran | ||
| 3PhD Student in Agricultural Development, Faculty of Agriculture, Yasouj University, Yasouj, Ira | ||
| چکیده [English] | ||
| Introduction and goal: Irregular rains that cause unexpected floods can have devastating effects on people's food security and livelihoods. Therefore, flood is the most common natural disaster that causes loss of life, economic and social losses in different parts of the world (Ramakrishna, et al., 2014). At the same time, the climate conditions are changing, and the possibility of flood risk and climate change will increase in many parts of the world in the coming decades (Tanaka et al., 2018). Therefore, flood is a major environmental threat, the most extensive results of which are soil erosion, reduction of agricultural productivity, and reduction of water quality (Spalovich et al., 2017). Therefore, one of the common and important problems of most countries, especially arid and semi-arid countries like Iran, therefore, one of the most constructive solutions to control and reduce the destructive effects of floods is to identify flood-prone areas in watersheds and control them (Rad et al., 2017).Watershed operations play an important role in managing watersheds, meeting the needs of society and the environment, and with increasing population pressure and increasing demand for higher productivity, its multiple uses are expanding. Therefore, watershed development activities have significant positive effects on the level of underground water, the permanence of water in wells, the availability of water for other domestic uses, etc. Therefore, watershed management should improve the provision of ecosystem services for all stakeholders and reduce conflict. Also, all its socio-cultural and economic aspects should be taken into consideration (Castro et al., 2016). Therefore, investing in watershed projects is the most appropriate solution to recover water resources, restore and protect natural ecosystems (Hamel, et al., 2020). Watershed management is considered as a way for sustainable rural development, it also plays an important role in the management of water and soil resources, so it is necessary to evaluate the effects. The present study was also conducted in order to investigate the socio-economic and biological environmental effects of the Imamzadeh Jafar watershed project from the perspective of the beneficiary villagers. materials and methods: The research tool is a researcher-made questionnaire that includes social, economic and environmental factors. Data analysis was done with SPSS software. The statistical population of the current research is about 120 farmers and ranchers. Using simple random sampling, 90 people were selected as a sample. Results and discussion: The results according to the results of the post-test (Dependent) in terms of environment between Mohajerin village and Nasir Abad is 0.090 and it is more than 500th, that is, there is no significant difference, but between Imamzadeh Jafar and Nasir Abad and Imamzadeh Jafar and Mohajerin both at the one thousandth level, there is a significant difference. Also, according to the results of the dependent test, in terms of social factors, there was no significant difference between the village of Mohajerin and Nasirabad, but there was a significant difference between Imamzadeh Jafar and Nasirabad at the level of 22 thousandths and Imamzadeh Jafar and Mohajerin at the level of one thousandth. Also, according to the results of the dependent test, in terms of economic factors, there was no significant difference between the villages of Mohajerin and Nasirabad, Imamzadeh Jafar and Mohajerin, but there was a significant difference between Imamzadeh Jafar and Nasirabad at the one thousandth level. According to the results of the post hoc test (Tamhane), there was no significant difference between the village of Mohajerin and Nasirabad, but there was a significant difference between Imamzadeh Jafar and Nasirabad, Imamzadeh Jafar and Mohajerin both at the one-thousandth level. Also, according to the results of the follow-up test (Tamhane), there was no significant difference between the villages of Mohajerin and Nasirabad in terms of social factors, but there was a significant difference between Imamzadeh Jafar and Nasirabad at the level of 22 thousandths and Imamzadeh Jafar and Mohajerin at the level of one thousandth. Also, according to the results of the post hoc test (Tamhane), in terms of economic factors, there was no significant difference between the villages of Mohajerin and Nasirabad, Imamzadeh Jafar and Mohajerin, but there was a significant difference between Imamzadeh Jafar and Nasirabad at the level of one thousandth. Discussion and conclusion: Watershed operations play an important role in managing watersheds, meeting the needs of society and the environment, and with increasing population pressure and increasing demand for higher productivity, its multiple uses are expanding. Therefore, watershed development activities have significant positive effects on the level of underground water, the permanence of water in wells, the availability of water for other domestic uses, etc. According to the results of the Dependent Tamhane, the village of Imamzadeh-Jaafar has a better condition than the other two villages in terms of environmental, social and economic aspects, and the village of Naserabad has a better condition in all these dimensions than the village of Mohajerin. The results of clustering show that the situation of Imamzadeh Jaafar village is better than the other two villages in all aspects. Also, according to these results, the village of Imamzadeh-Jaafar and the immigrants have the best situation in terms of environment. One of the most important issues that any watershed management plan should pay attention to is the environment, as the results of its study show that the Imamzadeh-Jaafar watershed management plan has been successful in paying attention to environmental issues. It is suggested that for the implementation of watershed projects, in all stages before, during and after the implementation, they should pay attention to the opinion of the watershed residents and use their opinion in the implementation of the project. Also, due to the increase in tourists after the implementation of the plan, the credits for the infrastructure (roads and buildings) of the region should be increased. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| watershed management, assessment, effects, social, economic, environmental | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 60 |
||