| تعداد نشریات | 286 |
| تعداد نشریات سازمان | 84 |
| تعداد شماره‌ها | 2,909 |
| تعداد مقالات | 32,812 |
| تعداد مشاهده مقاله | 43,136,293 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 19,709,622 |
علل گسترش فرسایش خندقی و خسارت های ناشی ازآن در ایران | ||
| پژوهش های آبخیزداری | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 آذر 1403 | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/wmrj.2024.367344.1597 | ||
| نویسندگان | ||
| صمد شادفر* 1؛ مجید صوفی2 | ||
| 1دانشیارپژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش وترویج کشاورزی، تهران، ایران | ||
| 2دانشیار بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقاتو آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران | ||
| چکیده | ||
| مقدمه و هدف یکی از انواع فرسایش آبی که باعث ایجاد فرسایش و رسوب در حوزه‌های آبخیز میشود و خسارت‌های زیادی به اراضی کشاورزی، مرتعی و تاسیسات زیر‌بنایی وارد می‌نماید، فرسایش خندقی است. شناسایی علل موثر بر فرسایش خندقی از جمله اطلاعاتی است‌که مدیران اراضی را قادر خواهد ساخت تا با در نظر گرفتن و رعایت عوامل موثر مدیریتی، از گسترش خندق‌ها جلوگیری نمایند. در این تحقیق بررسی فرسایش‌خندقی در استان‌های کشور با هدف شناسایی عوامل موثر بر گسترش فرسایش خندقی، بدست آوردن مساحت مناطق تحت تاثیر فرسایش خندقی و برآورد خسارت‌های ناشی ازآن انجام شده است. افزون بر این، میزان گسترش خندق‌ها در کلاس‌های عوامل مختلف و خسارت ناشی از آنها در ایران مورد بررسی قرار گرفت. نوع مقاله: پژوهشی *مسئول مکاتبات، استناد: علل گسترش فرسایش خندقی و خسارت‌های ناشی ازآن در ایران پژوهش‌های آبخیزداری، ؟(؟): ؟؟-؟؟. شناسۀ دیجیتال: (قلم Times New Roman 11) تاریخ دریافت: ؟؟/؟؟/؟؟؟؟، تاریخ بازنگری: ؟؟/؟؟/؟؟؟؟، تاریخ پذیرش: ؟؟/؟؟/؟؟؟؟، تاریخ انتشار: ؟؟/؟؟/؟؟؟؟ پژوهش‌های آبخیزداری، سال ؟؟؟؟، دورۀ ؟؟، شمارۀ ؟، شمارۀ پیاپی ؟؟؟، نام فصل، سال انتشار، صفحه‌های ؟؟ تا ؟؟. ناشر: مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع‌طبیعی استان فارس نویسندگان مواد و روش‌ها در این تحقیق، نتایج طرح‌های تحقیقاتی که به صورت مستقیم و غیر مستقیم، گسترش فرسایش‌خندقی را مورد توجه قرار داده استفاده شده است. روش کار به این صورت بوده است که در ابتدا تعدادی از مهم‌ترین عوامل موثر بر فرسایش خندقی در حوزه‌های آبخیز کشور، مورد بررسی قرار گرفتند و سپس کلیه عوامل طبقهبندی شده و ارتباط آنها با مناطق تحت تاثیر فرسایش‌خندقی مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق، طبقهبندی اقلیم مناطق خندقی با استفاده از روش دومارتن گسترده انجام و ارتباط بین اقلیم‌های مختلف و فراوانی خندق‌ها مورد بررسی و محاسبه قرار گرفت. کاربری‌های قدیم و جدید در مناطق خندقی مقایسه، بافت خاک و دامنه تغییرات ذرات خاک، تغییراتEC خاک، تغییرات مواد آلی، تغییرات نسبت جذب سدیم(SAR) در مناطق خندقی، شیب، جاده‌سازی و شخم در جهت شیب به عنوان برخی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در گسترش فرسایش‌خندقی مورد بررسی قرار گرفتند. در نهایت میزان مساحت فرسایش خندقی اتفاق افتاده همراه نوع خسارت و میزان خسارت برآوردی بر اساس قیمت روز برای استان‌ها برآورد شده است. نتایج و بحث بررسی ارتباط بین اقلیم‌های مختلف و فراوانی خندق‌ها نشان داد که 32 درصد آنها در اقلیم نیمه خشک، 17 درصد در اقلیم خشک،14 درصد در اقلیم خشک و بیابانی گرم،14درصد در اقلیم خشک و بیابانی معتدل، 9 درصد در اقلیم مدیترانه ای، 5 درصد در اقلیم نیمه مرطوب، اقلیم‌های مرطوب و خشک بیابانی سرد هر کدام 4 درصد و در اقلیم خیلی مرطوب 1 درصد، رخ داده‌اند. مقایسه کاربری‌های قدیم و جدید در مناطق خندقی نشان داد که 55 در صد از خندق‌ها در اثر تغییر کاربری مرتع به زراعت دیم ایجاد شده‌اند. بافت‌های سیلت لوم، لوم و لوم شنی به‌ترتیب با 26، 23 و 20 درصد فراوانی به‌عنوان بافت غالب خاک در خندق‌ها هستند. 14درصد ازمناطق مورد بررسی دارای محدودیت خیلی شدید از لحاظ شوری هستند. میزان ماده آلی در مناطق مورد تحقیق بین 02/0 تا 9/2 درصد متغیر است که حدود94درصد از مناطق خندقی دارای ماده آلی کمتر از 2 درصد هستند. حدود 6 درصد مناطق نیز دارای ماده آلی بین2 تا 9/2 درصد هستند. بررسی نسبت جذب سدیم نشان داد که24 درصداز مناطق مورد بررسی دارای نسبت جذب سدیم بیشتر از 15هستند. 70 درصد از مناطق خندقی در شیب کمتر از12 درصد، 16 درصد در طبقه شیب 12 تا 25 درصد و 14درصد از مناطق خندقی نیز در شیب بیشتر از 25 درصد قرار گرفته‌اند. در 38 منطقه جاده سازی و در 27 منطقه، شخم در جهت شیب به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر فرسایش خندقی شناخته شده است. نتیجه‌گیری و پیشنهادها بیشترین مقدارخندق‌ها با فراوانی32 درصد در اقلیم نیمه خشک و کم‌ترین آن در اقلیم خیلی مرطوب با فراوانی 1 درصد، رخ داده اند. 55 در صد از خندق‌ها در اثر تغییر کاربری مرتع به زراعت دیم ایجاد شده اند. بافت سیلت لوم با 26درصد فراوانی به‌عنوان بافت غالب خاک در خندق‌ها هستند. 14درصد ازمناطق دارای محدودیت خیلی‌شدید از لحاظ شوری و حدود94درصد از مناطق خندقی دارای ماده آلی کمتر از 2 درصد هستند.24درصداز مناطق مورد بررسی دارای نسبت جذب سدیم بیشتر از 15 و70 درصد در شیب کمتر از12 درصد قرار گرفته‌اند. در تعدادی از مناطق مورد بررسی، جاده سازی و شخم در جهت شیب نیز به عنوان عوامل مؤثر بر فرسایش‌خندقی شناخته شده است. خسارت ناشی از گسترش خندق‌های ایران حدود 700 میلیارد تومان محاسبه شده است. طرح‌های حفاظتی از نوع بیولوژیک و در برخی شرایط تلفیق بیولوژیک و مکانیکی برای کاهش گسترش خندق‌های ایران پیشنهاد می شود. به ویژه که وارد یک دوره خشک سالی طولانی مدت شده‌ایم. درمناطقی که عملیات نادرست کشاورزی موجب گسترش خندق‌ها شده است، به کشاورزان، بویژه در خصوص شخم صحیح آموزش داده شود. ضمنا، تغییرکاربری اراضی مهم‌ترین عامل انسانی مؤثر دررخداد فرسایش‌خندقی در مناطق مورد مطالعه است، لذا اجتناب از تغییرات کاربری‌اراضی پیشنهاد میشود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اقلیم؛ تغییر کاربری اراضی؛ خسارت؛ شخم در جهت شیب؛ فرسایش‌خندقی؛ ماده آلی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The causes of gully erosion and damages caused by it in Iran | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Samad Shadfar1؛ Majid Soufi2 | ||
| 1Associate Prof, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute (SCWMRI), Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran | ||
| 2Associate Prof. in soil conservation and watershed management Dept. , Fars research and Education center for Agriculture and Natural Resources | ||
| چکیده [English] | ||
| Introduction and Goal One of the types of water erosion that causes erosion and sedimentation in watersheds and causes a lot of damage to agricultural lands, range lands and infrastructure is gully erosion. Identifying the causes of gully erosion is one of the activities that will enable land managers to prevent the spread of gullies by considering and Compliance with effective management factors. In this research, the investigation of gully erosion in the provinces of the country has been carried out with the aim of identifying factors affecting the spread of gully erosion, obtaining the area of the areas affected by gully erosion, and estimating the damages caused by it. In addition, the extent of the expansion of gullies in the classes of different factors and the damage caused by gullies in Iran were investigated Materials and Methods The materials used in this research are research projects that directly and indirectly focus on the expansion of gully erosion. The research method has been such that at first, were investigated a number of the most important factors affecting gully erosion in the watersheds of the country, and then all the factors, Classified and their relationship with the areas affected by gully erosion were investigated. In this research, the climate classification of gully areas was done using the extended Demartonne method, and the relationship between different climates and the frequency of gullies was investigated and calculated. Comparison of old and new uses in gully areas, soil texture and range of soil particle changes, EC changes, organic matter changes, SAR changes in gully areas, slope, road construction, and plowing in the slope direction as some of the most important The effective factors were investigated in the expansion of gully erosion. Finally, the area of gully erosion occurred along with the type of damage and the estimated amount of damage has been estimated based on daily prices for the provinces. Results and Discussion Examining the relationship between different climates and the frequency of gullies showed that 32% of gullies are in semi-arid climates, 17% in dry climates, 14% in dry and hot desert climates, 14% in dry and temperate desert climates, and 9% in Mediterranean climates. 5% occurred in semi-humid climates, 4% in humid and dry cold desert climates respectively, and 1% in very humid climates. The comparison of old and new land uses in gully areas showed that 55 percent of the gullies were created as a result of changing the land use of rangeland to dry farming agriculture. Silt Loam, Loam, and Sandy Loam are the dominant soil textures in gullies with 26, 23, and 20%, respectively. 14% of the studied areas have very severe restrictions in terms of salinity. The amount of organic matter in the researched areas varies between 0.02% and 2.9%, and about 94% of the gully areas have less than 2% organic matter. About 6 percent of the areas have organic matter between 2 and 2.9 percent. Analysis of the SAR showed that 24% of the investigated areas have a sodium absorption ratio greater than 15. 70% of gully areas are located in a slope of less than 12%, 16% in the slope class of 12 to 25% and 14% of gully areas are located in a slope of more than 25%, Which is consistent with the results of Shadfar et al.'s research (2007) in the Qeshlaq Alborz watershed, where 98% of the gullies occurred in the slope layer up to 5%. In 38 areas, road construction and In 27 regions, plowing in the direction of the slope is known as one of the effective factors on gully erosion. Conclusion and Suggestions The highest number of gullies occurred in the semi-arid climate with a frequency of 32% and the lowest in the very humid climate with a frequency of 1%. 55% of the gullies were created due to the change of land use of rangeland to dry farming agriculture. Silt-loam texture with 26% frequency is the dominant soil texture in gullies. 14% of the areas have very severe restrictions in terms of salinity and about 94% of the gully areas have less than 2% organic matter. 24% of the studied areas have a SAR of more than 15% and 70% are located in a slope of less than 12%. In several investigated areas, road construction and plowing in the direction of the slope are also known as effective factors in gully erosion. The damage caused by the expansion of Iran's gullies is estimated to be around 700 billion Tomans. Protection plans of biological type and in some circumstances biological and mechanical integration are suggested to reduce the expansion of Iran's gullies. Especially since we have entered a long drought period. In areas where improper agricultural operations have caused the expansion of gullies, Farmers should be trained.about correct plowing. In addition, land use change is the most important human factor affecting gully erosion in the studied areas, so it is suggested to avoid land use changes. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| climate, damage, Gully erosion, land use change, organic matter, plowing in the direction of the slope | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 67 |
||