1دانشآموخته دکتری حشرهشناسی، گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.
2نویسنده مسئول، دانشیار، گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران. پست الکترونیک: Sh.aramideh@urmia.ac.ir
چکیده
سابقه و هدف: ابریشم باف ناجورLymantria dispar L. از آفات مهم درختان جنگلی و باغی محسوب میگردد. این آفت روی طیف گستردهای از گونههای درختی و درختچهای تغذیه میکند. تغذیه از برگهای درختان توسط لاروهای این آفت امری بسیار شایع است. درختان آلوده به این آفت حتی در صورت خشک نشدن از میزان رشد و تولید آنها در سالهای بعد کاسته شده و متحمل خسارت جبران ناپذیری میشوند. کنترل شیمیایی آن ایجاد مخاطرات جدی نظیر از بین بردن دشمنان طبیعی، مقاومت آفات، طغیان آفات جدید و آلودگی محیط زیست میگردد، لذا در این تحقیق تاثیر آفتکشهای گیاهی نیمارین و ماترین در اختلاط با آفتکش میکروبی باکتری Bacillus thuriugiensis subsp. Kurstaki (Btk)در کنترل لاروهای ابریشم باف ناجور L. dispar مورد ارزیابی قرار گرفت. مواد و روشها: تودههای تخم پروانه ابریشم باف ناجور از صنوبرهای (Populous nigra L.) آلوده به این آفت در پردیس نازلوی دانشگاه ارومیه در سال 1402جمعآوری و روی برگهای جوان و تازه صنوبر در اتاقک رشد (ژرمیناتور) پرورش داده شدند. برگهای صنوبر روزانه بررسی و با برگهای جوان و تازه جایگزین گردید. باکتری مورد استفاده در این تحقیق فرمولاسیون تجاری Belthirul بر پایه Btk تولید کشور اسپانیا شرکت پروبلت (Probelte) مادرید بود. حشرهکش گیاهی نیمارین (Neemarin EC15%) عصاره گیاه چریش indica Juss A. Azadirachtaوحاوی آزادیراختین، ساخت کشور هندوستان میباشد. این حشرهکش از موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور تهیه گردید. ماترین با نام تجاری روی آگرو (Rui Agro) حشرهکشی تماسی و گوارشی بوده و فرآورده عصاره ریشه گیاهی تلخ بیانSophora flavescens Ait. ساخت کشور چین میباشد. این حشرهکش زیر نظر شرکت اکوسرت (Ecocert) فرانسه تولید میشود. آزمایشهای زیستسنجی شامل تأثیر نیمارین، ماترین و باکتری Btk و اختلاط آنها و همچنین تاثیر غلظت زیرکشنده (LC25) آنها در دگردیسی آفت شامل تبدیل مرحله لاروی به شفیره و مرحله شفیرگی به حشره کامل در شرایط آزمایشگاهی داخل اتاقک رشد با دمای 2±27 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 5±65 درصد روی لاروهای سن دوم و سوم آفت انجام گردید. همچنین اثر غلظت های توصیه شده ترکیبات در شرایط صحرایی روی لاروهای سن سوم این آفت مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. نتایج و یافتهها: نتایج حاصل از تجزیه پروبیت غلظتهای مختلف نیمارین 00/150، 50/267، 00/385، 50/502 و 00/620، ماترین 50/22، 25/38، 00/54، 75/69 و 50/85 و باکتری Btk 00/300، 50/712، 00/1125، 50/1537 و 00/1950 پیپیام بعد از 24 و 48 ساعت نشان داد با توجه به LC50 حاصل، ماترین دارای سمیت بیشتری نسبت به نیمارین و باکتری Btk میباشد. همچنین در بررسی اثر تلفیقی ترکیبات، نتایج نشان داد که در سطح اطمینان 95 درصد بین تیمارها اختلاف معنیداری وجود دارد و ترکیب نیمارین و ماترین با یکدیگر و با باکتری Btk بیشترین درصد کنترلی بعد از 72 ساعت روی هر دو سن لاروی دارند. در بررسی تاثیر ترکیبات روی لاروهای سن سوم پروانه ابریشم باف ناجور در شرایط صحرایی در تمام روزهای بعد از محلول پاشی، بیشترین تلفات روی لارو سن سوم مربوط به تیمار ترکیب نیمارین+ ماترین و در مرحله بعد ترکیب ماترین+Btk به دست آمد و در ارزیابی تاثیر غلظت زیرکشنده، نیمارین (94/136 پیپیام)، ماترین (92/15 پیپیام) و باکتری Btk (75/302 پیپیام) روی تبدیل مرحله لاروی به شفیره و مرحله شفیرگی به حشره کامل، بیشترین میزان بازدارندگی در تیمار نیمارین مشاهده گردید. نتیجهگیری: با در نظر گرفتن محدودیت استفاده و اثرات سوء آفتکشهای شیمیایی، استفاده از ترکیبات بیولوژیک و گیاهی در کنترل آفات ضروری میباشد. نتایج این بررسی نشان داد که در کنترل مرحله لاروی این آفت در شرایط آزمایشگاهی و صحرایی و تاثیر روی چرخه زندگی با استفاده از غلظتهای زیرکشنده این سه ترکیب زیستی از پتانسیل بالایی برخوردارند و همچنین میتوان بهصورت اختلاط جهت افزایش تاثیر مورد استفاده قرار داد، لذا در کنترل لاروهای این آفت و آفتهای مشابه در باغات و جنگلها قابل توصیه میباشند.