| تعداد نشریات | 286 |
| تعداد نشریات سازمان | 84 |
| تعداد شماره‌ها | 2,873 |
| تعداد مقالات | 32,558 |
| تعداد مشاهده مقاله | 42,469,780 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 19,234,049 |
بررسی وقوع خشکسالی در اکوسیستم جنگلی زاگرس با توجه به همزمانی آن با زوال جنگلهای بلوط | ||
| تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 مهر 1403 | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/ijfrpr.2024.366110.1631 | ||
| نویسندگان | ||
| فاطمه درگاهیان* 1؛ مهدی پورهاشمی2؛ سکینه لطفی نسب اصل3 | ||
| 1نویسنده مسئول، دانشیار، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور ،سازمان تحقیقات ،آموزش و ترویج کشاورزی ، تهران، ایران پست الکترونیک: dargahian@rifr-ac.ir | ||
| 2استاد، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران | ||
| 3استادیار، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور ،سازمان تحقیقات ،آموزش و ترویج کشاورزی ، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| سابقه و هدف: خشکسالیهای شدید و سیلهای مهیب ابرچالشهای ناشی از تغییر اقلیم در اکوسیستم جنگلی زاگرس هستند. ناهنجاریهای آب و هوایی مانند موج گرما و خشکسالی طولانی میتواند زمینه لازم برای حمله آفات و بیماریها را فراهم و منجر به زوال جنگل بلوط شود. جنگلهای بلوط زاگرس در شرایط آب و هوایی نیمهمرطوب و نیمهخشک هستند و با توجه اینکه در کمربند خشک دنیا قرار دارند با خشکسالیهای پیدرپی مواجه هستند. تنوع زیستی و نقش بیولوژیکی جنگلهای زاگرس به عنوان یک کمربند حفاظتی و مانع طبیعی در غرب کشور و گسترش آن در 11 استان کشور با 6 میلیون هکتار وسعت گسترده شده که40 درصد از مساحت جنگلهای ایران را تشکیل میدهد، اهمیت این بومسازگان را بیش از بیش نشان میدهد. مدیریت و برنامهریزی برای آنها به دلیل گستردگی و تأثیر عوامل مختلف دشوار است. شناسایی مناطقی از این اکوسیستم جنگلی که با فروانی، تداوم و شدت بیشتر خشکسالی مواجه شده است به مدیران اکوسیستم جنگلی کمک میکند تا آسیبها را کاهش دهند و با تغییرات آب و هوایی فعلی و آینده سازگارتر شوند. مواد و روشها: به منظور بررسی رخداد خشکسالی در اکوسیستم زاگرس با استفاده از شاخصSPI توزیع زمانی فراوانی، تداوم و شدت آن در یک دوره آماری 28 ساله در سه ایستگاه منتخب در زاگرس شمالی، میانی و جنوبی بررسی و مقایسه شد. در این تحقیق با توجه به شرایط منطقه و براساس طبقهبندی مرکز ملی خشکسالی ایران، این شاخص به 9 کلاس تقسیم شد (درگاهیان و همکاران، 2020). این شاخص برای ایستگاههای سینوپتیک با دوره آماری 28 سال در مقیاس زمانی 3، 6 و 12 ماهه در نرمافزار ClimPACT محاسبه شد. با توجه به وسعت زیاد منطقه مورد مطالعه زاگرس به سه قسمت شمالی، میانی و جنوبی تقسیم شد و شدت و مدت خشکسالی در قالب نمودار ترسیم شد. پس از بررسی شدت، مدت و فراوانی خشکسالی در تمام ایستگاههایی که بیش از 28سال طول دوره آماری داشتند درصد مساحت طبقات خشکسالی در سالهای مختلف در یک دوره مشترک آماری از سال 1992 تا 2019 برای کل محدوده اکوسیستم زاگرس به دست آمد. توزیع مکانی طبقات خشکسالی در سالهای اوج خشکسالی پهنهبندی و در نرمافزارArcGIS با روش کریجینگ معمولی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. و به این ترتیب با بررسی سالهایی که کل زاگرس با خشکسالی فراگیر همراه بود مناطقی که دچار خشکسالیهای شدید و بسیار شدید شدند به عنوان مناطق بحرانی جهت هرگونه برنامه حفاظتی و تحقیقاتی شناسایی شد. نتایج و یافتهها: نتایج نشان داد در زاگرس شمالی، میانی و جنوبی از نظر شدت خشکسالی تفاوت قابل ملاحضه ای وجود ندارد اما سال رخداد شدیدترین خشکسالی متفاوت است. در تمام مقیاسهای زمانی بیشترین تداوم در سال 1999 تا 2001 همزمان با شروع پدیده زوال در زاگرس است. اما از سال 2007 تا 2017 بیش از 40 درصد مساحت زاگرس با یک دوره خشکسالی طولانی مواجه بوده است. خشکسالی میتواند در منطقه‌ای با وسعت چند صد کیلومتر اتفاق بیفتد، اما در عین حال امکان دارد شدت و دوره تداوم آن در سراسر منطقه یکسان نباشد. بررسی وسعت خشکسالی در اکوسیستم زاگرس از سال 1992 تا سال 2019 نشان داد در برخی سالهای اول دوره و سال 2006 و 2018 در سراسر زاگرس هیچ یک از طبقات خشکسالی رخ نداده و کل مساحت زاگرس صد درصد با ترسالی مواجه بوده است. در برخی سالها هم تنها در کمتر از 10 درصد مساحت زاگرس یک خشکسالی در حد خشکسالی خفیف رخ داده است. اما از سال 2007 تا 2017 بیش از 40 درصد مساحت زاگرس با یک دوره خشکسالی طولانی مواجه بوده است که در برخی از سالهای این دوره مانند سال 2008 صد درصد اکوسیستم با انواع طبقات خشکسالی مواجه بوده است. طی این دوره طولانی سال 2010 بیش از 80 درصد و سال 2017 بیش از 70 درصد مساحت زاگرس با خشکسالی مواجه بوده است. این درحالی است که قبل از این دوره خشک طولانی یک دوره ترسالی تقریبا 5 ساله بر زاگرس مستولی بوده است. نتیجهگیری: بنابراین علاوه بر عوامل متعدد دیگر که در زوال زاگرس موثر بودهاند رخداد خشکسالی یکی از عوامل اصلی بوده که زمینه را برای سایر عوامل فراهم نموده است. از نظر مدت یک دوره خشکسالی طولانی فرصت جبران خسارات وارده از درختان را سلب نموده است. از نظر شدت سال 2008 شدیدترین و فراگیرترین رخداد خشکسالی در زاگرس است به طوری که 100 درصد زاگرس با انواع طبقات خشکسالی مواجه بوده است. رخداد دورههای متناوب خشکسالی و ترسالی جزء ماهیت اقلیم زاگرس است اما رخداد یک دوره طولانی خشکسالی در زاگرس آسیبپذیری آن را افزایش داده است. رخداد خشکسالی شدید در صورتی که سال بعد با ترسالی همراه باشد اثرات کمتری نسبت به خشکسالیهای ضعیف و اما مداوم دارد. شناخت مناطقی از اکوسیستم جنگلی که با خشکسالیهای شدید و مداوم همراه است میتواند مدیران و برنامهریزان اکوسیستمهای جنگلی را جهت برنامههای حفاظتی و احیایی یاری کند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تغییر اقلیم؛ تداوم خشکسالی؛ زوال بلوط زاگرس؛ شاخص خشکسالیSPI | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Investigating the occurrence of drought in the forest ecosystem of Zagros due to its coincidence with the decline of oak forests | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Fatemeh Dargahian1؛ Mehdi Pourhashemi2؛ sakineh Lotfinasabasl3 | ||
| 1Associate Prof., , Desert Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran Email: dargahian@rifr-ac.ir | ||
| 2Prof., Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran | ||
| 3Assistant Prof., , Desert Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| : climate change, drought persistence, Zagros oak deterioration, SPI drought index | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 107 |
||