| تعداد نشریات | 284 |
| تعداد نشریات سازمان | 82 |
| تعداد شماره‌ها | 3,036 |
| تعداد مقالات | 33,983 |
| تعداد مشاهده مقاله | 45,730,969 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 77,177,407 |
سیمای رویشی و رویشگاه پده‌زارهای (Populus euphratica Oliv.) تپه‌های شنی بیابان‌های آران و بیدگل | ||
| طبیعت ایران | ||
| مقاله 10، دوره 9، شماره 3 - شماره پیاپی 46، مرداد و شهریور 1403، صفحه 81-108 اصل مقاله (2.51 M) | ||
| نوع مقاله: نگاهی به طبیعت ایران | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/irn.2024.132053 | ||
| نویسنده | ||
| حسین بتولی* | ||
| دانشیار پژوهش، باغ گیاهشناسی کاشان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| یکی از شاخص‌ترین کلنی‌های انبوه و منحصربه‌فرد ماسه‌زارهای ریگ‌بلند بیابان‌های آران و بیدگل، درخت‌زارهای پده (Populus euphratica Oliv.) است. این عنصر گیاهی بلند‌قامت، تنها گونه درختی پهن‌برگ سازگار به اراضی گرم و خشک و ماسه‌ای بیابان‌های مرکزی ایران محسوب می‌شود. درخت پده متعلق به خانواده بید (Salicaceae) است و ازنظر جغرافیایی علاوه‌بر نواحی جنوبی و غربی ایران، به‌صورت درخت‌زارهایی در خاک‌های ماسه‌ای و شور زیست‌بوم بیابان هم پراکنش دارد. نمونه بارز چنین ساختار بیولوژیکی، در نقاط مختلف شنزارهای ریگ‌بلند بیابان‌های آران و بیدگل (واقع در شمال استان اصفهان) که ترجیحاً سطح ایستابی بالایی دارند، مشاهده می‌شود. درخت‌زارهای پده به‌صورت لکه‌هایی متراکم و فشرده، یا در قالب توده مشخص، همراه با سایر عناصر گیاهی نظیر جغجغک (Prosopis farcta)، قره‌داغ (Nitraria schoberi)، پلاس مورچه (Cressa cretica) و خَوِلی (Zygophyllum eichwaldii) اجتماعات گیاهی متمایزی را در گستره ماسه‌زارها به وجود می‌آورند. پده اغلب بسته به شرایط محل استقرار، به دو فرم رویشی درخت و درختچه رویش می‌یابد. این درخت در منطقه مورد‌مطالعه، از طریق پاجوش و ایجاد جست روی ریشه‌های افقی و قلمه تکثیر می‌شود. رویشگاه‌های طبیعی پده نقش برجسته‌ای را در حفاظت خاک و تثبیت ماسه‌های روان ایفا می‌کنند. پده به‌عنوان عنصر درختی بلند‌قامت و سازگار به خشکی، گرمای زیاد و خاک‌های شور و قلیا، اغلب می‌تواند در توسعه فضای سبز پارک‌های مناطق گرم و خشک کشوراستفاده شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| بیابان؛ تپه‌های شنی؛ درخت‌زارهای پده؛ گیاهان مقاوم به خشکی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Habits and habitats of Populus euphratica Oliv. woodlands in sand dunes and deserts of Aran and Bidgol | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hossien Batooli | ||
| Associate Prof., Kashan Botanical Garden, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| The woodlands of Populus euphratica Oliv. are one of the most prominent and unique communities of the Rig-Boland sand dunes of the Aran and Bidgol deserts. This tall plant element is considered the only broad-leaved tree species adapted to the hot, drought, and sandy lands of the central deserts of Iran. The P. euphratica tree belongs to the Salicaceae family. Its geographical distribution range is in the southern and western regions of Iran in the form of woodlands in the sandy and saline soils of the desert ecosystem. A prominent example of such a biological structure has been established in different parts of the Rig-Boland sand dunes of the Aran and Bidgol deserts (located in the north of Isfahan province), which preferably have a high-water table. The woodlands of P. euphratica are in dense and compact spots or the form of specific colonies, along with other species such as Prosopis farcta, Nitraria schoberi, Cressa cretica, and Zygophyllum eichwaldii, and create distinctive plant communities in the expanse of sand dunes. Populus euphraticaoften grows in two vegetative forms, trees and shrubs, depending on the conditions of the location. This tree's propagation method in the suitable area is possible through pruning and creating shoots on horizontal roots and cuttings. The natural habitats of this tree play a prominent role in protecting the soil and stabilizing the flowing sands. Populus euphratica, as a tall tree element adapted to drought, high heat, and salty and alkaline soils, can often be used to develop the green space of parks in hot and dry regions of the country. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| desert, drought tolerant plants, Populus euphratica Oliv. woodlands, sand dunes | ||
| مراجع | ||
|
آبائی، م. 1378. آفات درختان و درختچههای جنگلی ایران. سازمان آموزش و ترویج تحقیقات کشاورزی، انتشارات پژوهشکده نباتات ایران، تهران. 178 صفحه.
آبائی، م. 1388. آفات درختان و درختچههای جنگلی ایران. سازمان آموزش و ترویج تحقیقات کشاورزی، انتشارات پژوهشکده نباتات ایران، تهران. 206 صفحه.
احمدلو، ف.، گودرزی، غ. ر.، صالحی، آ. و اسکندری، س. 1401. بررسی پراکنش پده‌زارها در استان مرکزی. طبیعت ایران، 7(5): 62-51.
احمدی، ف.، کوشافر، آ.، و عطار روشن، س. 1390. بررسی روند تخریب بیشه‌زارهای پده (Popoulus euphratica Oliv.) در حاشیه رودخانه کارون با استفاده از تصاویر سنجنده‌های TM و OLI-TIRS. حفاظت زیست‌بوم گیاهان، 9(18): 341-325.
اسدی ، م. و همتی، ا. 1390. صنوبر در مصطفی اسدی و علی اصغر معصومی (ویراستاران) فلور ایران شماره 74. صفحه 3 تا 15. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور.
بابمراد، م. 1377. بررسی بیولوژی سنک صنوبر (Monosteira unicostata (Muls. & Rey در کرج. پایاننامه کارشناسی ارشد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران. 81 صفحه.
بابمراد، م.، عزیزخانی، ا. و زینلی، س. 1390. بررسی فون بندپایان گونههای مهم صنوبر در باغ گیاهشناسی ملی ایران. اولین همایش باغ گیاهشناسی ملی ایران، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 136-137.
بابمراد، م.، کجباف والا، غ. ر. و زینالی، س.، 1398. بررسی آفات پده (Populus euphratica Oliv.) و دشمنان طبیعی آنها در استان خوزستان. تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران، 17(1): 63-40.
بتولی، ح. 1379. مدیریت زیست‌شناختی بیابان‌ها با استفاده از گیاهان بومی (Endemic) به‌منظور تنوع پوشش گیاهی و تبیین پایداری طبیعی. همایش منطقه‌ای توسعه پایدار زیست‌بوم‌های بیابانی، استانداری یزد. 15 اردیبهشت 1379، صفحه 15تا 16.
بتولی، ح. 1381. بررسی اکولوژیک جوامع گیاهی ماسه‌زارهای ریگ‌بلند کاشان. پایاننامه دوره دکترای اکولوژی گیاهی، دانشگاه آزاد اسلامی - واحد علوم و تحقیقات. 378 صفحه.
بتولی، ح. 1390. بررسی رستنی‌های مقاوم به خشکی باغ گیاهشناسی کاشان به‌منظور زیباسازی فضای سبز شهری، نخستین همایش باغ گیاهشناسی ملی ایران. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 5 آبان 1390، ایران، ص 25.
بتولی، ح. 1392. بررسی تنوع زیستی و سیمای رویشی رستنی‌های مستقر در زیستگاه‌های ماسه‌زارهای ریگ‌بلند آران و بیدگل. گیاه و زیست‌بوم، 34 (9): 64-47.
بتولی، ح. 1393. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی احداث کلکسیون گیاهان بیابانی کاشان. مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور. 124 صفحه.
بتولی، ح. 1394. معرفی تعدادی از گونههای درختی، درختچه‌ای و بوته‌ای مقاوم به خشکی جهت منظرسازی فضای سبز. اولین همایش ملی فضای سبز کم‌آب. دانشگاه کاشان، 9-8 اردیبهشت 1394.
بتولی، ح. 1396. معرفی فلور، اشکال زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان مناطق بیابانی آران و بیدگل (استان اصفهان). زیست‌شناسی ایران، 30: 32-24.
بتولی، ح. 1398. جنبه‌های اکوتوریسمی تپه‌های ماسه‌ای و مخاطرات محیط‌زیستی فراروی آن. طبیعت ایران، 4(3): 20-11.
ﺑﺰﺭگمهر، ع. 1379. ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺍﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲﻋﻮﺍﻣﻞ ﻣﺤﺪﻭﺩﻛﻨﻨﺪﻩ پده ﺩﺭﺣﺎﺷﻴﻪ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﺗﺠﻦ- ﺳﺮﺧﺲ. پاﻳﺎﻥﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎﺭﺷﻨﺎﺳﻲﺍﺭﺷـﺪ ﺩﺍﻧﺸگاه ﻋﻠﻮﻡ ﻛﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﻭ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ گرگان. 118 صفحه.
بهداد، ا. 1366. آفات و بیماریهای درختان و درختچههای جنگلی و گیاهان زینتی ایران. انتشارات نشاط اﺻﻔﻬﺎن. 824 صفحه.
ثابتی، ح. 1349. بررسی اقلیم حیاتی ایران. دانشگاه تهران. 234 صفحه.
ثابتی، ح. 1387. جنگلها، درختان و درختچههای ایران. انتشارات دانشگاه یزد، یزد. 886 صفحه.
جعفرپور، ا. 1365. شرایط اقلیمی نیاز آبی کاشان و اطراف آن. نشریه شماره 4 بیابان، انتشارات مرکز تحقیقات کویری و بیابانی دانشگاه تهران. 60 صفحه.
جعفری، م. 1385. احیای مناطق خشک و بیابانی. انتشارات دانشگاه تهران، تهران. 248 صفحه.
جوانشیر، ک. 1349. اجتماعات نباتی و نقش آن در استفاده از منابع طبیعی. جنگل‌داری، 23:38-18.
جوانشیر، ک.، دستمالچی، ح. و عمارتی، ع. 1375. بررسی اکولوژیک گونههای تاغ، پده و گز‌شاهی در بیابان‌های ایران. مجموعه مقالات دومین همایش ملی بیابان‌زایی و روش‌های مختلف بیابان‌زدایی، نشریه شماره 175، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور. صفحه 1 تا 13.
زمانی، ص.، احمدی عدلی، ر. و عنابی میلانی، ا. 1390. بررسی جوامع درخت پده و چگونگی سازگاری آن در مناطق گرمسیر و سردسیر. اولین همایش تخصصی توسعه کشاورزی استان‌های شمال غرب کشور، مشکین‌شهر، دانشگاه پیام نور. صفحه 301-292.
سپهری، ع. و بزرگمهر، ع. 1382. بررسی اکولوژیکی عوامل خاکی مؤثر در پراکنش پده در حاشیه رودخانه تجن. بیابان، 8(1): 103-88.
ضیایی ضیابری، س. ف. 1371. ذخایر ژنتیکی گونههای صنوبر در ایران و روش محافظت از آنها. پژوهش و سازندگی، 5(16): 28-31.
غدیری‌پور، پ. و باوی، س. 1396. جنگل‌های کران‌رودی خوزستان اکوسیستم‌های فراموش‌شده ایران. طبیعت ایران، 2(6): 23-16.
فخیره، ا.، شعیبی، م. و روحی مقدم، ع. ا. 1392. بررسی ویژگی‌های رویشگاهی گونه پده در دشت سیستان. مجموعه مقالات اولین همایش ملی مدیریت منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس، 8 اسفند. 6 صفحه.
فرحبخش، ق. 1340. فهرست آفات مهم نباتات و فرآوردههای کشاورزی ایران. انتشارات سازمان حفظ نباتات، 1: 153.
قمری‌زارع، ع.، شهرزاد، ش. و صداقتی، م. 1390. تعیین جنسیت درختان پده (Populus euphratica) و کبوده (P. alba) باغ گیاهشناسی ملی ایران به‌منظور خلق دورگ‌های بین‌گونه‌ای. نخستین همایش باغ گیاهشناسی ملی ایران. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور. 5 آبان 1390، ایران، ص 159-160.
قهرمان، ا. 1373. کورموفیت‌های ایران (سیستماتیک گیاهی). انتشارات مرکز نشر دانشگاهی، جلد اول، 350 صفحه.
کلاگری، م. 1372. بررسی اکولوژیکی جوامع پده در حاشیه رودخانه کارون. پایاننامه کارشناسی ارشد جنگل‌داری، دانشکده منابع طبیعی، پردیس کشاورزی دانشگاه تهران. 127 صفحه.
کلاگری، م. 1376. بررسی جوامع پده (Populus euphratica Oliv.) در حاشیه رودخانه کارون. پژوهش و سازندگی، 35(2): 25-20.
کلاگری، م. 1397. ویژگی‌های اکولوژیکی گونه صنوبر پده در رویشگاه‌های طبیعی کشور و امکان استفاده از آن در زراعت چوب. طبیعت ایران، 3(1): 30-22.
کلاگری، م.، جوانشیر، ک.، زبیری، م. و مدیررحمتی، ع.ر. 1379. بررسی جوامع پده در حاشیه رودخانه کارون. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 4(1): 52-25.
کلاگری، م.، قاسمی، ر. و باقری، ر. 1389. مقایسه ویژگی‌های رویشی پروونانس‌های پده (Populus euphratica Oliv.) در خزانه آزمایشی کرج. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 18(1): 76-69.
مظفریان، و. 1375. فرهنگ نام‌های گیاهان ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 671 صفحه.
مظفریان، و. 1383. درختان و درختچههای ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1003 صفحه.
همتی، ا. و مدیررحمتی، ع .ر. 1373. ترجمه نگرشی کوتاه به خصوصیات گونه پده. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران. 14 صفحه. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 181 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 154 |
||