1دانشجوی دکتری آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
2استاد گروه آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
3گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران
4عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی آبخیزداری ، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
5گروه آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، نور، مازندران، ایران
چکیده
تغییرات اقلیمی یکی از چالشهای بزرگ زیستمحیطی است که تأثیرات گستردهای بر فرایندهای طبیعی و انسانی دارد. در این تحقیق، تأثیر تغییرات اقلیمی بر بارندگی و فرسایندگی باران در حوزه آبخیز تالار بررسیشده است. هدف اصلی این پژوهش، ارزیابی اثرات سه سناریوی اقلیمی SSP1-2.6، SSP2-4.5 و SSP5-8.5 بر بارش و فرسایندگی باران در آینده نزدیک سال 1425 است. با پیشبینی تغییرات اقلیمی آینده نزدیک سال 1425، میتوانیم برای اثرات کوتاهمدت آن مانند کمبود آب، خشکسالی و سیلاب آمادهشده و برنامهریزیهای لازم را در زمینه مدیریت منابع آب، کشاورزی و زیرساختها انجام دهیم. روششناسی این تحقیق شامل استفاده از دادههای بارش پنج ایستگاه (قراخیل، شیرگاه، پل سفید، سنگده، آلاشت) در منطقه موردمطالعه در بازه زمانی 1985 تا 2014 و شبیهسازی بارش آینده نزدیک با استفاده از نرمافزار ریزمقیاس نمایی CMHYD است. بهمنظور ارزیابی و مقایسه مدلهای شبیهسازی، از معیارهای میانگین مربعات خطا (RMSE)، ضریب تبیین (R2)، ضریب نش-ساتکلیف (NSE) و همبستگی (R) و منحنی تیلور استفاده شد. نتایج نشان داد که مدل MIROC6 با روش LI بهترین عملکرد را در شبیهسازی بارش و فرسایندگی باران حوزه آبخیز تالار دارد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که در آینده نزدیک تحت سناریوی خوشبینانه SSP1-2.6، با افزایش 43 درصدی بارش، فرسایندگی باران نیز افزایش 89/16 درصدی دارد. این افزایش میتواند در دورههای خشک و تر تأثیرات متفاوتی بر فرسایش خاک داشته باشد. در سناریوهای متوسط SSP2-4.5 و بدبینانه SSP5-8.5، با کاهش بارش به ترتیب 6/38 و 28/1 درصد، فرسایندگی باران نیز به ترتیب کاهش 9/37 و 8/10 درصدی دارد. تحلیل مکانی نتایج نشان میدهد که کاهش بارش و فرسایندگی باران در بخشهایی از حوضه که شامل کاربریهای جنگل و مرتع هستند، همچنین، در مناطق مسکونی نظیر پل سفید، افزایش ساختوساز و ایجاد سطوح نفوذناپذیر میتواند به کاهش پوشش گیاهی و افزایش آسیبپذیری در برابر بارشهای شدید منجر شود. در مناطق مانند شیرگاه، با افزایش بارش و فرسایندگی باران، خطر زمینلغزشها و فرسایش در ترانشههای جادهای افزایش مییابد. بهطورکلی، یافتههای این تحقیق نشان میدهند که تغییرات اقلیمی میتوانند تأثیرات جدی بر منابع طبیعی و معیشت ساکنان حوزه آبخیز تالار داشته باشند. بنابراین، نیاز به اقدامات فوری برای سازگاری با این تغییرات، ازجمله مدیریت پایدار منابع آبوخاک، ضروری است. این اقدامات شامل نظارت بر تعداد دام ورودی به مراتع، حفاظت از پوشش گیاهی و کشت گیاهان مقاوم به فرسایش باران میباشد. نتایج این پژوهش میتواند به سیاستگذاران و مدیران منابع طبیعی در اتخاذ تصمیمات مناسب برای کاهش اثرات منفی تغییرات اقلیمی و بهبود مدیریت منابع آبوخاک کمک کند. علاوه بر این، دادههای پیشبینیشده از فرسایش باران آینده میتواند برای توسعه تحقیقات بیشتر و برنامهریزیهای راهبردی در زمینه مدیریت حوزههای آبخیز مورداستفاده قرار گیرد.
1PhD Student in Watershed Management, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University
2: Professor, Department of Watershed Management, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University
3Professor in watershed management engineering, Sari Agriculture Science and Natural Resources University, Iran,
4Professor, Department of Watershed Management, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University
5Department of Watershed Management Engineering, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University, Noor, Mazandaran, Iran
چکیده [English]
Climate change is one of the major environmental challenges, with extensive impacts on both natural and human processes. This study investigates the effects of climate change on precipitation and rainfall erosivity in the Talar watershed. The main objective of the present research is to evaluate the effects of three climate scenarios SSP1-2.6, SSP2-4.5, and SSP5-8.5 on precipitation and rainfall erosivity in the near future year 2046. By forecasting climate change in the near future 2046, we can prepare for its short-term impacts, such as water scarcity, droughts, and floods. This allows us to make necessary plans for water resource management, agriculture, and infrastructure development. The methodology of this research includes using precipitation data from five stations (Qharakhil, Sang Deh, Shirgah, Pol Sefid, and Alasht) in the study area for the period 1985–2014 and simulating the future precipitation using the CMHYD downscaling model software. Metrics such as Root Mean Square Error (RMSE), coefficient of determination (R²), Nash-Sutcliffe efficiency (NSE), Pearson correlation coefficient (R), and Taylor diagram were used to evaluate and compare the simulation models. The results indicate that the MIROC6 model with the LI method has the best performance in simulating precipitation and rainfall erosivity in the Talar watershed. The research findings suggest that in the near future, under the optimistic SSP1-2.6 scenario, a 43% increase in precipitation leads to a 16.89% increase in rainfall erosivity. This increase could have different effects on soil erosion during dry and wet periods. In the moderate SSP2-4.5 and pessimistic SSP5-8.5 scenarios, precipitation decreases by 38.6% and 1.28%, respectively, resulting in corresponding reductions of 37.9% and 10.8% in rainfall erosivity. Spatial analysis reveals that reduced precipitation and rainfall erosivity in forested and pasture areas, as well as in residential areas like Pol Sefid, could lead to reduced vegetation cover and increased vulnerability to intense rainfall. In areas like Shirgah, increased precipitation and rainfall erosivity could elevate the risk of landslides and erosion in road trenches. Overall, the findings highlight that climate change can significantly impact natural resources and livelihoods in the Talar watershed. Urgent actions, including the sustainable management of water and soil resources, are necessary for adaptation to these changes. Such actions involve monitoring livestock grazing in pastures, protecting vegetation cover, and cultivating erosion-resistant plants. The outcomes of this research can assist policymakers and natural resource managers in making informed decisions to mitigate the adverse effects of climate change and improve the management of water and soil resources. Additionally, projected data on the future erosion by rainfall can be used for the further research development and strategic planning in watershed management.