| تعداد نشریات | 286 |
| تعداد نشریات سازمان | 84 |
| تعداد شماره‌ها | 2,909 |
| تعداد مقالات | 32,812 |
| تعداد مشاهده مقاله | 43,144,468 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 19,713,555 |
مهم‌ترین عوامل مؤثر بر پراکنش درختچه بادامشک (.Prunus scoparia (Spach) C.K.Schneid) در استان‌های خراسان رضوی و جنوبی | ||
| تحقیقات جنگل و صنوبر ایران | ||
| مقاله 4، دوره 32، شماره 2 - شماره پیاپی 96، شهریور 1403، صفحه 132-147 اصل مقاله (439.55 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/ijfpr.2024.364355.2137 | ||
| نویسندگان | ||
| رضا یاری* 1؛ مسلم رستم پور2؛ سیده محبوبه میرمیران3 | ||
| 1نویسنده مسئول، استادیار، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران | ||
| 2استادیار، گروه مرتع و آبخیزداری و گروه پژوهشی خشک‌سالی و تغییر اقلیم، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران | ||
| 3استادیار، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران | ||
| چکیده | ||
| سابقه و هدف: ظهور گونه‌های گیاهی در هر منطقه تحت تأثیر عوامل محیطی و زیستی آن منطقه قرار دارد، بنابراین برای تعیین پوشش و پراکنش گونه‌های گیاهی و عوامل مؤثر بر رشدونمو آن‌ها، انجام پژوهش‌هایی در زمینه نیازهای بوم‌شناختی گونه‌ها و خصوصیات محیطی منطقه مورد مطالعه ضروری است. از نتایج این پژوهش‌ها می‌توان برای هر نوع برنامه‌ریزی در اجرای طرح‌های بنیادی مدیریتی به‌منظور احیا و اصلاح رویشگاه‌ها و حفاظت از منابع آب وخاک استفاده کرد. پژوهش پیش‌رو با هدف شناسایی شرایط رویشگاهی بادامشک (Prunus scoparia (Spach) C.K.Schneid.) انجام شد. مواد و روش‌ها: این پژوهش در دو استان خراسان رضوی و جنوبی در شش رویشگاه (شهرستان‌های قاین، بجستان، فردوس، خواف، بردسکن و سرایان) انجام گرفت. در منطقه معرف هر رویشگاه، یک قطعه یک هکتاری انتخاب و سه ترانسکت 100 متری با فاصله 20 متری در آن مستقر شد. در امتداد هر ترانسکت، 10 قطعه‌نمونه چهار مترمربعی مستقر شد (درمجموع، 30 قطعه‌نمونه در هر رویشگاه). در هر قطعه‌نمونه، درصد متغیرهای پوشش و تراکم گونه‌های گیاهی، لاش‌برگ، سنگ و سنگ‌ریزه و خاک لخت اندازه‌گیری شد. همچنین، دو نمونه خاک از ابتدا و انتهای هر ترانسکت و درمجموع، 36 نمونه خاک برداشته شد. بافت خاک، هدایت الکتریکی، رطوبت اشباع، اسیدیته، ازت کل، فسفر، پتاسیم، سدیم، کلسیم، منیزیم، کلر، آهک، کربن آلی و ماده آلی با استفاده از روش‌های مرسوم اندازه‌گیری شدند. پس از جمع‌آوری همه اطلاعات اقلیمی، خاک، توپوگرافی و پوشش گیاهی مربوط به شش رویشگاه بادامشک در استان‌های مورد مطالعه، ابتدا دامنه گسترش بوم‌شناختی گونه مورد مطالعه براساس عامل‌های مورد مطالعه مشخص شد. سپس با استفاده از روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی (PCA) عوامل محیطی مؤثر بر پراکنش بادامشک بررسی شد. نتایج: بیشترین درصد پوشش گیاهی در رویشگاه ترشیزوک در شهرستان فردوس و بیشترین درصد پوشش تاجی، تراکم و ارتفاع متوسط بادامشک در لسک در شهرستان بردسکن مشاهده شد. کمترین درصد پوشش گیاهی و درصد پوشش تاجی و تراکم بادامشک در قاسم‌آباد از شهرستان بجستان و کمترین ارتفاع متوسط گونه نیز در خردگرد از توابع شهرستان خواف به‌دست آمد. خصوصیات فیزیکی خاک مانند اجزای بافت خاک شامل درصد رس، شن و شیب زمین و نیز کلسیم (به‌عنوان یک متغیر شیمیایی خاک) بیشترین سهم را در تبیین واریانس محور 1 در PCA تشکیل دادند. این ویژگی‌ها نسبت به خصوصیات شیمیایی خاک، اهمیت بیشتری داشتند. کلسیم و درصد شیب، تأثیر مثبت و درصد رس، تأثیر منفی بر پراکنش بادامشک در رویشگاه بردسکن داشتند. کربن آلی در پراکنش این گونه در رویشگاه بردسکن نیز مؤثر بود. همچنین، پراکنش بادامشک در رویشگاه قاین تحت تأثیر ارتفاع از سطح دریا و بارندگی بودند. به‌طورکلی، درصد رس، کلسیم، شیب، درصد شن، بیشینه درجه‌حرارت بیشترین سهم را در پراکنش بادامشک در کل مناطق مورد مطالعه ایفا کردند. تغییرات زیادی بین خصوصیات خاک در رویشگاه‌های مورد مطالعه مشاهده شد. دو رویشگاه خواف و بردسکن ازنظر خصوصیات خاک مشابه یکدیگر بودند. بادامشک در این رویشگاه‌های پرشیب و با درصد شن و کلسیم زیاد خاک پراکنش داشت. درمجموع، با در نظر گرفتن همه خصوصیات اقلیمی، خاکی و پستی و بلندی، رویشگاه‌های بادامشک در 3 خوشه جایی می‌گیرند. رویشگاه‌های خواف و بردسکن در گروه اول، رویشگاه‌های سرایان و بجستان در گروه دوم و رویشگاه‌های قاین و فردوس نیز در گروه سوم قرار گرفتند. نتیجه‌گیری کلی: بادامشک در مناطق مورد مطالعه در دامنه ارتفاعی 1480 تا 1700 متر از سطح دریا، اغلب در جهت‌های جنوبی و شیب 10 تا بیشینه 66 درصد و بارندگی سالانه 130 تا 187 میلی‌متر پراکنش داشت. رویشگاه‌های مورد مطالعه، خاک غیرشور با بافت لومی تا شنی- لوم داشتند. از بین متغیرهای محیطی مورد مطالعه، کلسیم خاک، بافت خاک، درصد شیب و بیشینه درجه‌حرارت مهم‌ترین عوامل مؤثر بر پراکنش بادامشک در رویشگاه‌های مورد مطالعه بودند. کشت این گونه در مناطق تخریب‌یافته کوهستانی، متناسب با شرایط بوم‌شناختی آن ازنظر دامنه ارتفاعی، درصد شیب و متوسط بارندگی مشابه توصیه می‌شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| پراکنش گونه؛ تجزیه مؤلفه‌های اصلی؛ شرایط محیطی؛ عوامل ادافیکی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The most important factors affecting the distribution of wild almond (Prunus scoparia (Spach) C.K.Schneid.) in Razavi and South Khorasan provinces, Iran | ||
| نویسندگان [English] | ||
| R. Yari1؛ M. Rostampour2؛ S.M. Mirmiran3 | ||
| 1Corresponding author, Assistant Prof., Khorasan-e-razavi Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Mashhad, Iran | ||
| 2Assistant Prof., Department of Rangeland and Watershed Management and Research Group of Drought and Climate Change, Faculty of Natural Resources and Environment, University of Birjand, Birjand, Iran | ||
| 3Assistant Prof., Khorasan-e-Razavi Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Mashhad, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Background and objectives: The presence of plant species in each region is influenced by the environmental and biological factors of that region. Therefore, to establish the coverage and distribution of plant species and the factors affecting their growth and development, it is necessary to research the ecological requirements of the species and the environmental characteristics of the studied area. This information can be used for planning and implementing basic management plans for the restoration and modification of habitats and the protection of water and soil resources. This research aims to identify the habitat conditions of Prunus scoparia (Spach) C.K.Schneid. Methodology: This research was conducted in Razavi and South Khorasan provinces across six habitats: Qaen, Bajestan, Ferdows, Khaf, Bardaskan, and Sarayan. In each representative area, a site was selected, and three transects of 100 meters were established, each with a distance of 20 meters. Along each transect, 10 plots of four square meters were established (a total of 30 plots in each habitat). In each plot, the percentage of canopy cover, density of a single plant species, litter percentage, and bare soil percentage with pebbles were determined. Additionally, for each habitat, two soil samples were collected from the beginning and end of each transect, resulting in a total of 36 soil samples. The soil texture, electrical conductivity, saturation moisture, pH, total nitrogen, phosphorus, potassium, sodium, calcium, magnesium, chlorine, lime, organic carbon, and organic matter were analyzed using conventional methods. After collecting all the climate, soil, topography, and vegetation data related to the six habitats of wild almond in Khorasan province, the scope of the ecological expansion of the studied species based on the studied factors was first determined. Then, using principal component analysis (PCA), the environmental factors affecting the distribution of wild almond species were identified.Results: The results showed that the Ferdows habitat exhibited the highest percentage of vegetation cover, while Bardaskan had the highest canopy cover percentage, density, and mean height for wild almond. The lowest percentage of vegetation cover, canopy cover, and density of the species was found in Bajestan, and the lowest mean height of the species was recorded in Khaf. Soil physical properties, such as soil texture components including the percentage of clay, sand, slope, and calcium, showed the largest contribution to explaining the variance of axis 1 and are more important than soil chemical properties. In the Bardaskan habitat, calcium and slope had a positive effect on the distribution of wild almond, but the percentage of clay showed a negative effect. Organic carbon is effective in the species distribution in this habitat. Altitude and rainfall are effective in the distribution of wild almond in Qaen. In general, clay, calcium, slope, sand, and maximum temperature play the biggest role in the distribution of the species in all the studied areas. There are many variations in the soil properties of the habitats. The two habitats of Khaf and Bardaskan are similar to each other in terms of soil characteristics, and wild almond is distributed in these habitats with high slopes and a high percentage of sand and calcium. In general, considering all the climatic, soil, and altitude characteristics, wild almond habitats are placed in three clusters. Khaf and Bardaskan habitats were in the first group, Sarayan and Bajestan habitats were in the second group, and Qaen and Ferdows habitats were in the third group.Conclusion: The range of distribution of wild almond in the studied areas was around 1480 to 1700 meters above sea level, generally in southern directions, with slopes ranging from 10% to 66%, and annual rainfall between 130 to 187 mm. The soil texture of the habitats is loamy to sandy-loam, and the soil is non-saline. Among the studied factors, soil calcium, soil texture, slope percentage, and maximum temperature had the most significant effects on the distribution of wild almond in the studied areas. Considering the distribution of this plant in a wide range of environmental conditions, including climate, physiography, and soil, and its positive effect on controlling soil erosion on slopes, it is recommended to cultivate this species in degraded mountainous areas. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Edaphic factors, environmental conditions, Principal Component Analysis, species distribution | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 213 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 170 |
||