1دانشجوی دکتری حشره شناسی کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران
2استاد گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران
3استادیار پژوهش، بخش تحقیقات حمایت و حفاظت، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران ، ایران
4دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات آفت کش ها، موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
چکیده
سابقه و هدف شپشه قرمز آردTribolium castaneum (Herbst) (Tenebrionidae)یکیاز آفات مهم محصولات انباری مختلف به ویژه غلات در سراسر جهان می باشد. در سال های اخیر برای کاهش استفاده از آفت کش های شیمیایی، اسانس های گیاهی مورد توجه قرار گرفته اند. اما اسانس ها علیرغم پتانسیل مناسب، دوام کمی دارند و سمیت آنها در زمان کوتاهی پس از کاربرد کاهش می یابد. تهیه فرمولاسیون های نانوکپسول اسانس های گیاهی می توانند کارایی آنها را در کنترل آفات انباری با افزایش سمیت و دوام آنها افزایش دهند. این پژوهش با هدف تهیه فرمولاسیون نانوکپسول اسانس دو گونه اکالیپتوس Eucalyptus camaldulensis Dehnh.وEucalyptus globulus Labill. و مقایسه میزان کشندگی تنفسی این فرمولاسیون و اسانس معمولی آنها روی افراد بالغ T. castaneumانجام شد. مواد و روش ها برگهای هر دو گونه اکالیپتوس از ایستگاه اکالیپتموم تحقیقات زاغمرز در جنوب شهرستان بهشهر استان مازندران در مرداد ماه 1397جمع آوری شدند. اسانسگیری برگ های خشک به روش تقطیر با آب و شناسائی ترکیبات تشکیل دهنده اسانس با استفاده از دستگاه GC-MS انجام شد. نانو کپسول از نوع آلژینات سدیم با استفاده از سورفکتانت های پایه آبدوست تهیه شد. بررسی سطح و شکل شناسی دیواره نانوکپسولها با استفاده از میکروسکوپ الکترونی عبوری انجام شد. همچنین توزیع اندازه ذرات نانوکپسول نیز تعیین شد. آزمایشهای سمیت تنفسی به صورت جداگانه برای اسانس و نانوکپسول اسانس هر دو گونه اکالیپتوس در چهار غلظت و در زمان های 24، 48 و 72 ساعت پس از اعمال تیمارها همراه با شاهد در دمای 25 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 65 درصد در تاریکی انجام شد. برای محاسبه LC10 ،25 LC، LC50 و95 LC از نرم افزار Poloplus استفاده شد. نتایج و یافته ها نتایج نشان داد تعداد ترکیبات موجود در اسانسهای گونه E. globulus بیشتر بود. مهم ترین ترکیبات اسانس دو گونه اکالیپتوس متعلق به ترپن ها بود و به ترتیب 1,8-cineole،Limonene و pinene - α مهمترین ترپن های موجود در اسانس E. globulus وE.camadulensis بودند. نتایج بدست آمده در تصویر میکروسکوپ الکترونی عبوری نشان داد، نانوکپسولهای حاوی اسانس اکالیپتوس دارای ابعادی در مقیاس نانو هستند. میانگین توزیع اندازه ذرات برای نانوکپسول اسانسE. globulus و E. camadulensisحدود 150 و 100 نانومتر به ترتیب تعیین شد. اسانس گونه E.globulusدارای سمیت بیشتری نسبت به اسانس گونه E.camadulensisبود. میزان LC50 در زمان های 24، 48 و 72 ساعت پس از تیمار برای نانوکپسول اسانس E. globulus، نانوکپسول اسانس E. camaldulensis، اسانس E. globulus و اسانس E. camaldulensisبه ترتیب 9/5، 60/4، 8/3 میکرولیتر بر لیتر، 5/9، 67/8، 7/6 میکرولیتر بر لیتر، 93/10، 63/9، 7/5 میکرولیتر بر لیتر و 09/15، 86/12، 2/8 میکرولیتر بر لیتر بود. براساس نتایج در فرمولاسیون نانوکپسول اسانس هر دو گونه در مقایسه با اسانس خام، میزان LC50 کاهش یافت و دوام اسانس کپسوله شده نیز افزایش یافت. نتیجه گیری براساس نتایج نانوکپسول کردن اسانس هر دو گونه اکالیپتوس سمیت تنفسی اسانس را از طریق افزایش سمیت و رهایش کنترل شده ترکیبات موثره اسانس در کنترل این آفت افزایش داد، بنابراین این فرمولاسیون نانوکپسول برای آزمایشات سمیت بیشتر و در نهایت استفاده از آن در انبار پیشنهاد می شود.