نویدی, میرناصر, سیدمحمدی, جواد. (1402). ارزیابی تناسب اراضی و بررسی محدودیتها برای کشت گیاهان صنعتی در مناطق تحت کشت آبی کشور. سامانه مدیریت نشریات علمی, 37(4), 293-310. doi: 10.22092/ijsr.2024.362743.714
میرناصر نویدی; جواد سیدمحمدی. "ارزیابی تناسب اراضی و بررسی محدودیتها برای کشت گیاهان صنعتی در مناطق تحت کشت آبی کشور". سامانه مدیریت نشریات علمی, 37, 4, 1402, 293-310. doi: 10.22092/ijsr.2024.362743.714
نویدی, میرناصر, سیدمحمدی, جواد. (1402). 'ارزیابی تناسب اراضی و بررسی محدودیتها برای کشت گیاهان صنعتی در مناطق تحت کشت آبی کشور', سامانه مدیریت نشریات علمی, 37(4), pp. 293-310. doi: 10.22092/ijsr.2024.362743.714
نویدی, میرناصر, سیدمحمدی, جواد. ارزیابی تناسب اراضی و بررسی محدودیتها برای کشت گیاهان صنعتی در مناطق تحت کشت آبی کشور. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1402; 37(4): 293-310. doi: 10.22092/ijsr.2024.362743.714
ارزیابی تناسب اراضی و بررسی محدودیتها برای کشت گیاهان صنعتی در مناطق تحت کشت آبی کشور
1دانشیار پژوهش، موسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران؛
2استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
چکیده
در این پژوهش، واحدهای خاک در دشتهای آبی کشور بر اساس دادههای مطالعات قبلی خاکشناسی، تصاویر ماهوارهای، نقشههای کاربری و در نظر گرفتن پهنههای زراعی- اقلیمی، باهدف تعیین توان (پتانسیل) اراضی برای کشت آبی محصولات صنعتی شامل چغندرقند، پنبه، گلرنگ و نیشکر مشخص شد. سپس، اراضی موردنظر برای کشت آبی محصولات مزبور از نظر تناسب اراضی طبق چهارچوب فائو و روش پارامتریک ریشه دوّم ارزیابی شد. نتایج نشان داد که از چهار میلیون هکتار اراضی مزبور برای کشت آبی چغندرقند، حدود 1/23 میلیون هکتار در کلاس S1 (مناسب زیاد)، 1/5 میلیون هکتار در کلاس S2 (مناسب متوسط)، 740 هزار هکتار در کلاس S3 (مناسب بحرانی)، 390 هزار هکتار در کلاس N1 (نامناسب در حال حاضر) و 420 هزار هکتار در کلاس N2 (نامناسب دائمی) قرار داشت. از مجموع اراضی بررسیشده برای کشت پنبه به مساحت حدود 2/4 میلیون هکتار، 75 هزار هکتار در کلاس S1، 671 هزار هکتار در کلاس S2، 895 هزار هکتار در کلاس S3، 420 هزار هکتار در کلاس N1 و 340 هزار هکتار در کلاس N2 بود. از 2/2 میلیون هکتار اراضی بررسیشده برای کشت گلرنگ، 38 هزار هکتار در کلاس S1، 56 هزار هکتار در کلاس S2، 1/3 میلیون هکتار در کلاس S3، 363 هزار هکتار در کلاس N1 و 398 هزار هکتار در کلاس N2 ، و از مجموع اراضی بررسیشده برای کشت نیشکر به مساحت حدود 615 هزار هکتار، 6 هزار هکتار در کلاس S1، 18 هزار هکتار در کلاس S2، 193 هزار هکتار در کلاس S3، 98 هزار هکتار در کلاس N1 و 300 هزار هکتار در کلاس N2 قرار داشت. تجزیهوتحلیل آماری دادهها نشان داد که تفکیک کلاسهای تناسب اراضی دارای دقت قابلقبول است. مُهّمترین ویژگیهای محدودکنندۀ خاک برای کشت چغندرقند عبارتاند از: اسیدیته، شوری و قلیائیت و زهکشی. ویژگیهای محدودکننده برای کشت پنبه شامل عوامل اقلیمی، مقدار و درجۀ شیب، شوری و قلیائیت، آهک و گچ بود. نیز، اسیدیته، زهکشی، شوری و قلیائیت، و اقلیم جزو ویژگیهای محدودکنندۀ کشت گلرنگ بود و برای نیشکر، شوری و قلیائیت، زهکشی و شیب زمین. توجه به اراضی مناسب و نامناسب تفکیکشده در نقشههای تناسب اراضی محصولات ذکرشده در بالا، مدیریت کشت را برای کشاورزان و برنامهریزان تسهیل مینماید.
Land Suitability Evaluation and Assessing Limitations for Industrial Plants Cultivation in Irrigated Plains of Iran
نویسندگان [English]
Mir Naser Navidi1؛ Javad Seyedmohammadi2
1Associate Prof., Soil and Water Research Institute, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
2Assistant Prof., Soil and Water Research Institute, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
چکیده [English]
The soil units in the irrigated plains across the country were identified based on previous soil studies, satellite images, land use maps, and agricultural-climatic zones. The purpose was to determine the land potential for irrigated cultivation of industrial crops such as sugar beet, cotton, safflower, and sugarcane. Then, the FAO framework and the square root parametric method were used to evaluate the land suitability for irrigated cultivation of these crops. The survey results revealed the land suitability classes for four crops under irrigated cultivation: sugar beet, cotton, safflower, and sugarcane. For sugar beet, out of 4 million hectares (Mha) of surveyed land, 1.23 Mha were in class S1 (highly suitable), 1.5 Mha in S2 (moderately suitable), 740 thousand hectares (Tha) in S3 (marginally suitable), 390 Tha in N1 (currently suitable), and 420 Tha in class N2 (permanently suitable). For cotton, out of 2.4 Mha of surveyed land, 75 Tha were in class S1, 671 Tha in S2, 895 Tha in S3, 420 Tha in N1, and 340 Tha in N2. For safflower, out of 2.2 Mha of surveyed land, 38 Tha were in class S1, 56 Tha in S2, 1.3 Mha in S3, 363 Tha in N1, and 398 Tha in N2. For sugarcane, out of 615 Tha of surveyed land, 6 Tha were in class S1, 18 Tha in class S2, 193 Tha in class S3, 98 Tha in class N1, and 300 Tha in class N2. The data was statisticaly analysed and the results indicated that the the land suitability classes were classified with resonable accuracy. The following factors were the main limiting characteristics that limited cultivation of the four crops under irrigation: For sugar beet: soil pH, salinity, alkalinity, and drainage; for cotton: climate, slope, salinity, alkalinity, lime and gypsum; for safflower: pH, drainage, salinity, alkalinity and climate; and for sugarcane: salinity, alkalinity, drainage and slope. Due attention to the prepared land suitability maps of the aforementioned crops would facilitate cultivation management for farmers and planners.
کلیدواژهها [English]
Land suitability classes, Land suitability for industrial crops, Land limitations for agriculture
مراجع
بینام. 1401. آمارنامه کشاورزی، جلد اول: محصولات زراعی. وزارت جهاد کشاورزی، معاونتِ آمار مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات، 100 صفحه.
جمشیدی، م..1398 ایجاد لایههای اطلاعاتی رقومی منابع خاک اراضی آبی کشور. مؤسسه تحقیقات خاک و آب، گزارش شماره 57002، 147 صفحه.
سرمدیان، ف.، فاتحی، ش. و محمودی، ش. 1383. بررسی و تعیین تناسب کیفی اراضی برای محصولات فاریاب (گندم، جو و پنبه) در منطقۀ اشتهارد. علوم کشاورزی ایران، 35(3):657-668.
سیّدمحمدی، ج.، نویدی، م.ن.، سیّدجلالی، س.ع.، فرج نیا، ا. و فاتحی، ش. 1401. تحلیل محدودیتهای اراضی و تعیین درجۀ تناسب آنها برای کشت غلات در اراضی تحت کشت آبی کشور. تحقیقات آب و خاک ایران، 53(9):1957-1978.
ظهیرنیا، ع. و متینفر، ح. 1398. تعیین تناسب اراضی مزارع نیشکر مبتنی بر شاخص کیفیت خاک با استفاده از سامانۀ اطلاعات جغرافیایی. علوم آب و خاک، 23(2):173-188.
فرجنیا، ا. 1386. ارزیابی تناسب اراضی و تعیین پتانسیل تولید چغندرقند در دشت یکانات مرند. چغندرقند، 23(1):43-54.
محمدی، ا.، پاشایی اوّل، ع.، مساواتی، س.، صادقی، س. 1386 ارزیابی تناسب کیفی اراضی برای محصولات عمدۀ زراعی منطقۀ گنبدکاووس. علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 14(5):99-111.
مرادی شرف، م. 1392. ارزیابی کیفی و کمّی اراضی برای کشت بادامزمینی در بخشهای شرقی استان گیلان. اولین کنفرانس ملّی الکترونیکی علوم کشاورزی و محیط زیست، شیراز، ایران.
منتخبی کلجاهی، و.، جعفرزاده، ع.، شهبازی، ف. 1392. ارزیابی کیفی تناسب اراضی ایستگاه تحقیقاتی کَرکَج برای چغندرقند، پیاز و گلرنگ با روشهای محدودیت ساده و پارامتریک ریشۀ دوّم. دانش آب و خاک، 23(2):1-12.
میزرائی شیری، ز. و فربودی، م. 1393. رزیابی کیفی تناسب اراضی برای محصول پنبه در بخشی از منطقۀ طارم استان زنجان. همایش بینالمللی پژوهشهای کاربردی در کشاورزی، تهران، ایران.
نویدی، م.ن.، سیّدمحمدی، ج.، سیّدجلالی، س.ع.، زین الدینی، ع.، فرج نیا، ا. و زارعیان، غ.، تومانیان، ن.، فاتحی، ش.، اسکندری، م. و دلسوز، ب. 1401. ارزیابی تناسب اراضی برای کشت گندم در دشتهای آبی کشور. پژوهشهای خاک، 36(2):109-224.