2محقق، موسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج،
3استادیار پژوهش موسسه خاک و آب
4موسسه خاک واب
5هیات علمی موسسه تحقیقات خاک و آب
6International Center for Agricultural Research in the Dry Areas Jordan
7موسسه تحقیقات خاک وآب
8مربی موسسه تحقیقات خاک و آب
9استادیار پژوهش موسسه تحقیقات خاک و آب
10محقق موسسه خاک و آب، بخش تحقیقات ارزیابی اراضی دانش آموخته دکتری، گروه علوم خاک،دانشگاه آزاد اسلامی،واحد اصفهان(خوراسگان)، اصفهان،
11موسسه تحقیقات خاک و آب
12عضو هیات علمی موسسه تحقیقات خاک و آب
13استادیار موسسه تحقیقات خاک و آب
14دانشیار، موسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
15استاد یار پژوهش، بخش تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران
16عضو هیئت علمی
17عضو هیات علمی بخش تحقیقات بیولوژی خاک
18رییس مرکز تحقیقات لرستان
19مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
20استادیار پژوهش، بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات آموزش کشاورزی و منابع طبیعی لرستان، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، خرم
21کارشناس مرکز جهاد کشاورزی علی آباد الشتر
22مروج پهنه تولیدی مرکز جهاد کشاورزی علیآباد
23تسهیلگر جامعه محلی
چکیده
مقاله حاضر، بررسی مراحل دستیابی به چارچوب بومی–اجرایی مدیریت یکپارچه )تلفیقی) خاک و آب در مقیاس مزرعه است که از طریق طرح کلانی با 19 پروژه از سال 1392 تا 1399 با مشارکت محققین، کارشناسان و کشاورزان از سطح بینالمللی، ملی، و محلی در زیر حوزه هنام استان لرستان انجام شد. برای این منظور، زمینهای کشاورزی براساس ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک، دستهبندی شد تا با شناخت مسائل مدیریت خاک و آب برای کشاورزی در یک واحد همگن، تبدیل نقشههای خاکشناسی به نقشههای واحدهای مدیریت همگن امکانپذیر باشد. در این پژوهش، روش طبقهبندی استعداد حاصلخیزی خاک (FCC)[1]به عنوان رویکردی یکپارچه که بافت خاک سطحی و عمقی و توصیفکنندههای خاک را در بر میگیرد، استفاده شد. همچنین، تعریف چندین توصیفکننده برای مناطق نیمه خشک تغییر کرده و توصیفکنندههای جدیدی برای طبقهبندی استعداد آبیاری ([2]ICC) معرفی شد. اطلاعات مورد نیاز با حفر 119 نیمرخ خاک و نمونهبرداری از 101 نقطه خاک سطحی در مقیاس مدیریتپذیر جمعآوری و ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی نمونهها، اندازهگیری شد. سپس، لایههای اطلاعاتی مختلف شامل نقشه نیمه تفصیلی دقیق خاک با استفاده از روش زمینخاکشناسی (ژئوپدولوژی)، محدودیت، طبقهبندی و تناسب اراضی، توان (پتانسیل) تولید محصولات عمده کشاورزی، تخریب خاک، محلهای برداشت آب، کاربری اراضی و حدنگار (کاداستر) کشاورزی 2395 مزرعه، تهیه شد. تیم چندرشتهای با بازدید محلی و مصاحبه با 84 کشاورز منتخب 24 روستا از طریق پرسشنامه در سال زراعی 1397-1398، مسائل و وضعیت فعلی خاک و آب آنها را بررسی نمود. بر پایه نتایج، تعداد 23 واحد همگن مدیریت خاک و آب در اراضی آبی و 30 واحد همگن در اراضی دیم تفکیک شد. این واحدهای همگن، 93% از اراضی آبی و 90% از اراضی دیم را میپوشاند. بررسیها نشان داد که منطقه دارای مشکلاتی مانند سخت لایه شخم، کمبود عناصر غذایی فسفر و روی، برنامهریزی نامناسب آبیاری و سه دسته متفاوت بهرهبردار بود. سرانجام، برای هر واحد همگن مدیریت خاک و آب، بسته مدیریتی تهیه شد و اعتبارسنجی گردید که نتایج آن در قسمت دوم مقاله ارائه میشود.
Integrated Soil and Water Management at Farm Level in Honam Sub-Catchment(Part I: Determination of Homogeneous Soil and Water Management Units)
نویسندگان [English]
Mohammad Reza Balali1؛ Sina Mallah2؛ Kamran Eftekhari3؛ Hamed Rezaei4؛ Kambiz Bazargan5؛ Vinay Nangia6؛ Farhad Moshiri7؛ Saeed Ghalebi8؛ Mir Naser Navidi9؛ Bahareh Delsouz Khaki10؛ Alireza Ziaei Javid11؛ Mehdi Panahi12؛ Mohammad Reza Emdad13؛ Naser Davatgar14؛ Shahram Omidvari15؛ Mohammad Hossein Davoodi16؛ Ashraf Esmaeilzad11؛ FARHAD REJALI17؛ Zahra Mohammadesmaeil11؛ morad sepahvand18؛ Morad Ali Ghanbarpouri19؛ Samad Abdi20؛ Masoumeh Matinkia21؛ Mahnaz Sepahvand22؛ Morad Azizollahi23
1Soil fertility and plant nutrition Dep,
2Researcher, Soil and Water Research Institute, Agricultural Research, Education and
Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
3Departemenrt of Soil Classification and Land Evaluation
4Departement of Land Reclamation
5Departement of Labratories
6International Center for Agricultural Research in the Dry Areas Jordan
7Soil Chemistry, Fertility and Plant Nutrition
8Soil Physics and Irrigation Departement
9Departement of Soil Classification and Land Evaluation
10PhD Graduate, Department of Soil Science, College of Agriculture, Isfahan (Khorasgan) Branch , Islamic Azad University, Isfahan, Iran
11Soil Classification and Land Evaluation
12Soil and Water Research Institute
13Soil Physics and Irrigation
14Assistant Professor, Soil and Water Research Institute, agricultural research, education and extension organization (AREEO), Karaj, Iran
15scientific staff
16Soil
17Departement of Soil Biology
18head of lorestan agricultural research center
19, Soil and Water Research Department, Lorestan Agricultural and Natural Resources
Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization,
Khorramabad, Iran
20Assistant professor of soil and water research department, Lorestan Agricultural and Natural Resources Research and Training Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Khoramabad, Iran
21Extention of Aliabad Agricultural Jahad Center, Alashtar, Lorestan, Iran
22Extention of Aliabad Agricultural Jahad Center, Alashtar, Lorestan, Iran
23Local facilitator
چکیده [English]
This study expresses the steps of achievement to the indigenous-executive framework of integrated soil and water management at farm level through a mega project with 19 sub-projects. The projects were carried out during 2013-2020 with active participation of international, national and regional experts as well as local farmers in Honam Sub-basin, Lorestan Province, Iran. To understand the soil and water management problems for agriculture in the same homogeneous units (HSWMUs), farmlands were classified regarding physical, chemical and biological characteristics of soil, making it possible to convert soil maps into thematic maps. In this research, the fertility capability classification (FCC) method that integrates surface and sub-surface soil textures with modifieres was used. In addition, several modifieres were revised for soils of semi-arid regions and new modifieres were introduced for Irrigation Capability Classification (ICC). The required information was collected from 119 soil profiles and 101 surface soil samples in detailed scale of 1:25000 and the corresponding measurements were made. Accordingly, different data layers including detailed soil map were produced via geopedological method icluding land limitation, land suitability, and land production potential (LPP) of major crops, land degradation, location of water withdrawal, land use and agricultural cadastre of 2395 farms were prepared. To evaluate the current soil and water behavior of farmers within HSWMUs, the multidisciplinary team recorded the issues through field visits and open semi-structured questionnaire of 84 selected farmers in 24 villages who were interviewed during 2018-2019. The results showed that 23 and 30 HSWMUs that covered, respectively, 93% and 90% of the irrigated and rainfed areas were delineated on the map. Investigations showed that the sub-basin suffers from problems such as plow pan, phosphorus and zinc deficiencies, poor irrigation scheduling, and three types of farmers. Finally, recommended packages were prepared and validated for each HSWMU, which will be discussed in the part 2.
کلیدواژهها [English]
Integrated management, Integrated watershedmanagement, Yield gap, Management package, Participatory research
مراجع
اسمعیلیزاد، ا.، شکوری، ر.، دواتگر، ن.، و کاری دولت آباد، ح. 1402. ارزیابی نقش ویژگیهای زیستی در کیفیت خاک زیر حوضه هنام استان لرستان. نشریه زیستشناسی خاک (پذیرش).
افتخاری، ک. 1398. شناسایی و تفکیک واحدهای همگن بر مبنای خصوصیات خاک، تیپهای کاربری اراضی و وضعیت کمی وکیفی منابع آب درزیرحوزه هنام. گزارش نهایی شماره فروست 55221، موسسه تحقیقات خاک و آب.
افتخاری، ک. 1397. ب. بررسی ارتباط خاک و لندفرم و تهیه نقشه تفصیلی خاکشناسی و طبقهبندی اراضی درزیرحوضه هنام. گزارش نهایی شماره فروست 55231، موسسه تحقیقات خاک و آب.
امداد، م. ر. 1397. بررسی و شناسایی وضعیت کمی و کیفی منابع آب در زیر حوزه هنام.نشریه شماره موسسه تحقیقات خاک و آب. گزارش نهایی شماره فروست 54582، موسسه تحقیقات خاک و آب.
امیدواری، س. 1395. بررسی وضعیت موجود تخریب و تهیه نقشههای ریسک تخریبپذیری اراضی در واحدهای کاری همگن در زیر حوزه هنام. گزارش نهایی شماره فروست 50256، موسسه تحقیقات خاک و آب.
بلالی، م، ر.، ملاح، س.، افتخاری، ک.، رضایی، ح.، بازرگان، ک.، نانجیا، و.، مشیری، و.، غالبی، س.، نویدی، م. ن.، پناهی، م.، رجالی، ف.، امداد، م. ر.، دواتگر، ن.، امیدواری، ش.، داوودی، م. ح.، محمداسماعیل، ز.، غلامپور، م.، سپهوند، م.، موموندی، ع.، قنبرپوری، م. ع.، عبدی، ص.، متینکیا، م.، سپهوند، م.، عزیزالهی، م. 1398. تلفیق عوامل خاکی – آبی در راستای پایداری تولید محصولات کشاورزی در مقیاس مزرعه: مطالعه موردی زیر حوزه هنام از حوزه کرخه. شانزدهمین کنگره علوم خاک ایران. 5 تا 7 شهریور ماه 1398. دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.
بلالی، م. ر. 1401. تلفیق عوامل خاکی-آبی در راستای نیل به تولید پایدار محصولات کشاورزی در زیر حوضه هنام از حوضه کرخه. گزارش نهایی شماره فروست 62443، موسسه تحقیقات خاک و آب.
پناهی، م.، ملاح، س.، غالبی، س.، امداد، م.ر. 1400 (الف). تعیین برنامة مناسب آبیاری گیاهان عمدة زراعی و باغی در شبکة سنتی آبیاری دشت هنام لرستان. مجله پژوهش آب ایران. 15 (1): 87-95.
پناهی، م.، ملاح، س.، و امداد، م.ر. 1400 (ب). بررسی و ارائه توصیه های فنی برای انتخاب روش آبیاری متناسب با وضعیت منابع خاک و آب با هدف ارتقاء بهره وری آب کشاورزی در منطقه هنام )استان لرستان تعیین برنامة مناسب آبیاری گیاهان عمدة زراعی و باغی در شبکة سنتی آبیاری دشت هنام لرستان. هفدهمین کنگره علوم خاک ایران و چهارمین همایش ملی مدیریت آب در مزرعه، کرج، 26 تا 28 مهر 1400. https://civilica.com/doc/1312585
داوودی، م، ح. 1398. تعیین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در واحدهای کاری همگن در زیر حوزه هنام. گزارش نهایی شماره فروست 56726، موسسه تحقیقات خاک و آب.
رضایی، ح. 1397. بررسی تجربیات و نتایج حاصل از مطالعات بالادست حوزه کرخه. موسسه تحقیقات خاک و آب. گزارش نهایی شماره فروست 55181، موسسه تحقیقات خاک و آب.
رضایی، ح. 1399. بررسی وضعیت موجود مدیریت بهره برداری خاک و آب در زیر حوزه هنام (کرخه). گزارش نهایی شماره فروست 57169، موسسه تحقیقات خاک و آب.
رضایی، ح.، مشیری، ف.، بلالی، م.ر.، بازرگان، ک.، اسمعیل نژاد، ل.، و ملاح، س. 1402. تعیین واحدهای مدیریت حاصلخیزی خاک برای تولید گندم با استفاده از روشهای زمینآمار، آنالیز مؤلفههای اصلی و خوشهبندی فازی در زیرحوزه هنام (استان لرستان). مجله تحقیقات کاربردی خاک (پذیرش).
شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری-کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی. 1396. برنامه علم و فناوری و اقتصاد دانش بنیان کشاورزی، آب و منابع طبیعی، 20 صفحه.
ضیایی جاوید، ع، ر. 1400. تعیین کاربری فعلی اراضی در زیر حوزه هنام. گزارش نهایی شماره فروست 60125، موسسه تحقیقات خاک و آب.
غالبی، س و ملاح، س. 1398. بررسی وضعیت موجود تخصیص، مدیریت مصرف و بهره وری آب در واحدهای کاری همگن دشت هنام. گزارش نهایی شماره فروست 56766، موسسه تحقیقات خاک و آب.
مشیری، ف. 1399. تعیین وضعیت مدیریت حاصلخیزی خاک در واحد های کاری همگن درزیر حوزه هنام. گزارش نهایی شماره فروست 59300، موسسه تحقیقات خاک و آب.
ملاح، س.، غالبی، س.، امداد، م.ر.، و پناهی، م. 1400. ارزیابی شاخص هیدرومدول آبیاری بمنظور کاهش تاثیر تنش خشکی و مصرف بهینه آب در گیاهان عمده الگوی کشت اراضی دشت هنام. مجله تحقیقات علوم زراعی در مناطق خشک. 3(1): 15-24.
منصوری، م. ح. 1368. راهنمای طبقهبندی اراضی برای آبیاری. تهران. مؤسسه تحقیقات خاک و آب. نشریه شماره 766.
مهاجر میلانی، پرویز. 1389. گزارش نهایی پروژه "رهیافت مشارکتی برای ارزیابی چرخه عناصر غذایی در حوزه آبرز مرک و هنام از حوزه رودخانه کرخه". نشریه شماره 1538. موسسه تحقیقات خاک و آب، کرج، ایران.
نویدی، م، ن. 1397. طبقهبندی تفصیلی تناسب اراضی و تخمین پتانسیل تولید برای محصولات کشاورزی در اراضی زیر حوزه هنام. گزارش نهایی شماره فروست 54474، موسسه تحقیقات خاک و آب.
سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی. 1391. نقشه جامع علمی بخش کشاورزی، 39 صفحه.