1استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
2دانشجوی کارشناسی ارشد بیماریشناسی گیاهی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران
3اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی، اراک، ایران
4دانشجوی دکتری بیوتکنولوژی گیاهی، گروه زراعت، دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
چکیده
سابقه و هدف
عوامل خسارتزای غیرزنده مانند کاهش بارندگی میتواند باعث افزایش طغیان آفات و بیماریها و کاهش رشد درختان شود. مطالعه پیرامون شناسایی عوامل خشکیدگیها در جنگلها ضروری به نظر میرسد. از این رو، پایش تطبیقی همراه با ارائه اطلاعات در مورد سطوح جمعیت آفات، در بهبود تصمیمات مدیریتی نقش مهمی دارد و می تواند در شناسایی مناطق پرخطر شیوع آفات و بیماریها برای تمرکز تلاشهای مدیریتی آتی مورد استفاده قرار گیرد. پروانه گزنده بلوطPorthesia melania Stgr. (Lepidoptera: Lymantriidae) ، یکی از آفات مهم درختان بلوط در ایران است. در این بررسی، وقوع P. melania در ذخیرهگاه جنگلی سرسختی استان مرکزی برای اولین بار گزارش گردید. مواد و روشها
ذخیرهگاه جنگلی سرسختی استان مرکزی طی سالهای 1398-1401 مورد بررسی و پایش منظم قرار گرفت. در نمونهبرداری از روش Zobeiri (2003) استفاده شد، به طوری که 10 مسیر بر روی نقشه ذخیرهگاه ترسیم شد. انتخاب محل نمونهبرداری اول به صورت تصادفی و سایر نقاط نمونهبرداری به صورت سیستماتیک تعیین شدند. از بین 10 خط، 4 خط انتخاب و از هر خط حداقل 10 درخت نمونهبرداری شد. نتایج و یافتهها
این آفت در سال 1399-1401 در ذخیرهگاه بلوط استان مرکزی مشاهده و گزارش شد. از نیمه دوم فروردین با گرم شدن هوا در این منطقه، لاروهای زمستانگذران (لاروهای سن سوم) فعال شده و از جوانهها و برگهای جوان تغذیه میکنند. در این زمان (در اوایل بهار) خسارت آفت بیشتر است زیرا درختان برگ کمی دارند و لاروهای آفت به دلیل زمستانگذرانی، گرسنه هستند و در سنین بالاتر (سنین 4 و 5) نیز تغذیه بیشتری دارند. حشرات کامل در خردادماه ظاهر میشوند. بعد از جفتگیری، پروانه ماده، تخمهای خود را ترجیحاً در سطح رویی برگ قرار میدهد و روی تخمها را با موهای انتهای شکم میپوشاند. بعد از تفریخ تخم، لاروهای جوان از پارانشیم برگ تغذیه میکنند. لاروهای سن سوم (ندرتاً سن چهارم) تا اواسط فروردین سال بعد زمستانگذرانی میکنند و غیرفعال هستند. در تابستان، لاروها سن اول تا سوم فعال هستند و معمولاً فقط از پارانشیم فوقانی برگ تغذیه دارند بنابراین خسارت در این زمان، کمتر به نظر میرسد. نتیجهگیری
شبپره گزنده بلوط در صورت شدت آلودگی زیاد درختان بلوط، میتواند خسارات زیادی را ایجاد کند. در اثر فعالیت برگخواری شبپره گزنده بلوط، درختان عاری از برگ شده و با از بین رفتن منابع تامینکننده انرژی، درختان بهتدریج ضعیف شده و مستعد حمله آفات چوبخوار و پوستخوار میشوند. این آفت هر چند سال یکبار حالت طغیانی پیدا میکند و قابلیت خسارتزایی زیادی دارد.