11- استادیار، بخش تحقیقات حفاظت و حمایت، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران،
22- کارشناس ارشد، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان، ایران،
3موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور،ایستگاه تحقیقات منابع طبیعی نوشهر،مازندران،ایران
4استادیار، بخش تحقیقات حفاظت و حمایت، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران،
5گروه علوم جنگل، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
چکیده
سابقه و هدف: ناحیه رویشی هیرکانی همه ساله توسط عوامل مختلفی مورد آسیب قرار میگیرد. آفات نیز یکی از مهمترین این عوامل هستند که در سطوح وسیعی خسارات زیادی را به پوشش جنگلی (راش، توسکا، افرا، ممرز و...) وارد میکنند. یکی از آفات چوبخوار درختان مهم جنگلی در ایران سوسک چوبخوار شاخک بلند سیاه (Morimus verecundus)، است. مواد و روشها: در این پژوهش، زیستشناسی این حشره روی چوب توسکا و راش در شرایط آزمایشگاهی و صحرایی در استان گلستان طی سالهای 1378-1383 مورد مطالعه قرار گرفت. مطالعات در آزمایشگاه بر پایه طرح کاملا تصادفی در 12 تکرار انجام شد و هر قفس پرورش (حاوی یک جفت حشره کامل نر و ماده) بهعنوان یک تکرار در نظر گرفته شد. شرایط آزمایش در این پژوهش، دوره نوری 14 ساعت روشنایی و 10 ساعت تاریکی، رطوبت نسبی 5±60% و دمای 5±25 درجه سیلسیوس بود. مطالعات صحرایی در کانونهای اصلی آلودگی در دو ایستگاه جنگلهای درازنو شهرستان کردکوی (درخت راش) و جنگلهای جعفرآباد شهرستان گرگان (درخت توسکا)، از نیمه دوم اسفند شروع شد. مطالعات در صحرا بر پایه طرح کاملا تصادفی در50 تکرار انجام شد و هر تنه درخت محصور شده بهوسیله توری بهعنوان یک تکرار در نظر گرفته شد. بهمنظور بررسی چرخه زندگی آفت، در زمان شروع فعالیت آفت در بهار، هر هفته تعدادی از کندههای آلوده به آزمایشگاه منتقل و بوسیله اره موتوری شکافته شده و لاروها و یا حشرات کامل موجود در داخل آنها جمعآوری شد. مطالعات آزمایشگاهی و صحرایی بر پایه طرح کامل تصادفی انجام شده و میانگین و انحراف معیار پارامترهای بیولوژیکی مورد مطالعه بر اساس روشهای آماری متداول محاسبه شده و برای تجزیه و تحلیل دادهها و رسم نمودار از نرم افزار اکسل 2010 استفاده شد. نتایج و یافتهها: نتایج نشان داد ظهور حشرات کامل از اوایل فروردین شروع شد و اوج ظهور در اواسط اردیبهشت بود ولی سپس در اواخر مهر به دلیل خروج حشرات نسل جدید، حشرات کامل به تعداد کم مشاهده و در اوایل آبان نیز خاتمه پیدا کرد. متوسّط طول دوره قبل از تخمگذاری 2±9 روز، متوسط طول دوره تخمگذاری 57/1±1/8 روز، متوسط تعداد تخم گذاشته شده 61/12±1/99 عدد، متوسط طول دوره جنینی 29/2±9/8 روز و میانگین درصد تخمهای تفریخ شده 1/4±8/95 و میانگین طول عمر حشرات نر و ماده به ترتیب 5/16±5/77 و 2/18±5/90 بود. در شرایط آزمایشگاهی، در اوایل فروردین و چند روز بعد از رهاسازی حشرات کامل داخل قفسهای پرورش، فعالیت تغذیهای آنها از پوست شاخههای نازک توسکا و راش آغاز شد. متوسّط طول دوره قبل از تخمگذاری 1/4±7 روز، متوسط طول دوره تخمگذاری 47/1±75/10 روز، متوسط تعداد تخم گذاشته شده 0/5±77/51 عدد، متوسط طول دوره جنینی 01/1±75/9 روز و میانگین طول عمر حشرات نر و ماده به ترتیب 7/11±107 و 77/12±5/100 بود. تعداد سنین لاروی چهار عدد و لارو سن چهار در قسمتهای عمیق تنه، محفظه شفیرگی تشکیل داده و به شفیره تبدیل شد. شفیرهها بعد از 45 تا 60 روز تبدیل به حشرات کامل شدند. حشرات کامل در طول زمستان، در محفظه شفیرگی تا بهار سال آینده باقی ماندند. چرخه زندگی این حشره دو سال طول کشید. نتیجهگیری: مطالعه پرورش آزمایشگاهی آفت با استفاده از چوب توسکا و تکمیل زندگی آفت در آزمایشگاه برای اولین بار صورت گرفت. فعالیت جفتگیری و تخمریزی به مقدار کم در روز مشاهده شد. طول عمر حشرات کامل این گونه مانند سایر گونههای این جنس طولانی بوده و سبب میشود که حشره قادر به زمستانگذرانی بوده و بتواند بیشتر از یک سال زنده بماند. برای تکمیل و بهینهسازی پرورش آفت در عرصههای طبیعی و همچنین حفاظت پایدار جنگل، مطالعات گسترده و تکمیلی در این زمینه در آینده مورد نیاز میباشد. سابقه و هدف: ناحیه رویشی هیرکانی همه ساله توسط عوامل مختلفی مورد آسیب قرار میگیرد. آفات نیز یکی از مهمترین این عوامل هستند که در سطوح وسیعی خسارات زیادی را به پوشش جنگلی (راش، توسکا، افرا، ممرز و...) وارد میکنند. یکی از آفات چوبخوار درختان مهم جنگلی در ایران سوسک چوبخوار شاخک بلند سیاه (Morimus verecundus)، است. مواد و روشها: در این پژوهش، زیستشناسی این حشره روی چوب توسکا و راش در شرایط آزمایشگاهی و صحرایی در استان گلستان طی سالهای 1378-1383 مورد مطالعه قرار گرفت. مطالعات در آزمایشگاه بر پایه طرح کاملا تصادفی در 12 تکرار انجام شد و هر قفس پرورش (حاوی یک جفت حشره کامل نر و ماده) بهعنوان یک تکرار در نظر گرفته شد. شرایط آزمایش در این پژوهش، دوره نوری 14 ساعت روشنایی و 10 ساعت تاریکی، رطوبت نسبی 5±60% و دمای 5±25 درجه سیلسیوس بود. مطالعات صحرایی در کانونهای اصلی آلودگی در دو ایستگاه جنگلهای درازنو شهرستان کردکوی (درخت راش) و جنگلهای جعفرآباد شهرستان گرگان (درخت توسکا)، از نیمه دوم اسفند شروع شد. مطالعات در صحرا بر پایه طرح کاملا تصادفی در50 تکرار انجام شد و هر تنه درخت محصور شده بهوسیله توری بهعنوان یک تکرار در نظر گرفته شد. بهمنظور بررسی چرخه زندگی آفت، در زمان شروع فعالیت آفت در بهار، هر هفته تعدادی از کندههای آلوده به آزمایشگاه منتقل و بوسیله اره موتوری شکافته شده و لاروها و یا حشرات کامل موجود در داخل آنها جمعآوری شد. مطالعات آزمایشگاهی و صحرایی بر پایه طرح کامل تصادفی انجام شده و میانگین و انحراف معیار پارامترهای بیولوژیکی مورد مطالعه بر اساس روشهای آماری متداول محاسبه شده و برای تجزیه و تحلیل دادهها و رسم نمودار از نرم افزار اکسل 2010 استفاده شد. نتایج و یافتهها: نتایج نشان داد ظهور حشرات کامل از اوایل فروردین شروع شد و اوج ظهور در اواسط اردیبهشت بود ولی سپس در اواخر مهر به دلیل خروج حشرات نسل جدید، حشرات کامل به تعداد کم مشاهده و در اوایل آبان نیز خاتمه پیدا کرد. متوسّط طول دوره قبل از تخمگذاری 2±9 روز، متوسط طول دوره تخمگذاری 57/1±1/8 روز، متوسط تعداد تخم گذاشته شده 61/12±1/99 عدد، متوسط طول دوره جنینی 29/2±9/8 روز و میانگین درصد تخمهای تفریخ شده 1/4±8/95 و میانگین طول عمر حشرات نر و ماده به ترتیب 5/16±5/77 و 2/18±5/90 بود. در شرایط آزمایشگاهی، در اوایل فروردین و چند روز بعد از رهاسازی حشرات کامل داخل قفسهای پرورش، فعالیت تغذیهای آنها از پوست شاخههای نازک توسکا و راش آغاز شد. متوسّط طول دوره قبل از تخمگذاری 1/4±7 روز، متوسط طول دوره تخمگذاری 47/1±75/10 روز، متوسط تعداد تخم گذاشته شده 0/5±77/51 عدد، متوسط طول دوره جنینی 01/1±75/9 روز و میانگین طول عمر حشرات نر و ماده به ترتیب 7/11±107 و 77/12±5/100 بود. تعداد سنین لاروی چهار عدد و لارو سن چهار در قسمتهای عمیق تنه، محفظه شفیرگی تشکیل داده و به شفیره تبدیل شد. شفیرهها بعد از 45 تا 60 روز تبدیل به حشرات کامل شدند. حشرات کامل در طول زمستان، در محفظه شفیرگی تا بهار سال آینده باقی ماندند. چرخه زندگی این حشره دو سال طول کشید. نتیجهگیری: مطالعه پرورش آزمایشگاهی آفت با استفاده از چوب توسکا و تکمیل زندگی آفت در آزمایشگاه برای اولین بار صورت گرفت. فعالیت جفتگیری و تخمریزی به مقدار کم در روز مشاهده شد. طول عمر حشرات کامل این گونه مانند سایر گونههای این جنس طولانی بوده و سبب میشود که حشره قادر به زمستانگذرانی بوده و بتواند بیشتر از یک سال زنده بماند. برای تکمیل و بهینهسازی پرورش آفت در عرصههای طبیعی و همچنین حفاظت پایدار جنگل، مطالعات گسترده و تکمیلی در این زمینه در آینده مورد نیاز میباشد.
1Assistant Prof., Department of conservation and protection, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization, (AREEO), Tehran, Iran
2Msc. Golestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agriculture Research, Education and Extension Organization (AREEO), Gorgan, Iran
3Research Institute of Forests and Rangelands, Noshahr Natural Resources Research Station,Mazandaran, Iran.
4Assistant Prof., Department of conservation and protection, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization, (AREEO), Tehran, Iran.
5Dep. of Forest Sciences, Faculty of Agriculture, Ilam Uni. Ilam, Iran
کلیدواژهها [English]
black long horn beetle, damage, life cycle, Golestan province