اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات285
تعداد نشریات سازمان83
تعداد شماره‌ها2,820
تعداد مقالات31,985
تعداد مشاهده مقاله40,640,305
تعداد دریافت فایل اصل مقاله17,955,644
سیداخلاقی, سیدجعفر, گوهردوست, آزاده. (1402). تحلیلی بر نقش عوامل انسانی در بیابان‌زایی مطالعه موردی: دالان گردوغباری نیاتک در سیستان. سامانه مدیریت نشریات علمی, 30(2), 230-246. doi: 10.22092/ijrdr.2023.129899
سیدجعفر سیداخلاقی; آزاده گوهردوست. "تحلیلی بر نقش عوامل انسانی در بیابان‌زایی مطالعه موردی: دالان گردوغباری نیاتک در سیستان". سامانه مدیریت نشریات علمی, 30, 2, 1402, 230-246. doi: 10.22092/ijrdr.2023.129899
سیداخلاقی, سیدجعفر, گوهردوست, آزاده. (1402). 'تحلیلی بر نقش عوامل انسانی در بیابان‌زایی مطالعه موردی: دالان گردوغباری نیاتک در سیستان', سامانه مدیریت نشریات علمی, 30(2), pp. 230-246. doi: 10.22092/ijrdr.2023.129899
سیداخلاقی, سیدجعفر, گوهردوست, آزاده. تحلیلی بر نقش عوامل انسانی در بیابان‌زایی مطالعه موردی: دالان گردوغباری نیاتک در سیستان. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1402; 30(2): 230-246. doi: 10.22092/ijrdr.2023.129899

تحلیلی بر نقش عوامل انسانی در بیابان‌زایی مطالعه موردی: دالان گردوغباری نیاتک در سیستان

تحقیقات مرتع و بیابان ایران
مقاله 5، دوره 30، شماره 2 - شماره پیاپی 91، شهریور 1402، صفحه 230-246    اصل مقاله (1.1 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/ijrdr.2023.129899
نویسندگان
سیدجعفر سیداخلاقی* 1؛ آزاده گوهردوست2
1استادیار پژوهشی بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران،
2محقق بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
چکیده
سابقه و هدف:
بیابان‌زایی نتیجه فرآیندی چندبعدی بوده و در اثر بهم‌پیوستگی تعدادی از سازه‌های محیطی و انسانی آغاز و با ترکیب و هم‌افزایی اثرات مرتبط با شرایط طبیعی، تغییرات اقلیمی و فشار عوامل انسانی گسترش می‌یابد این پژوهش با هدف واکاوی عوامل اقتصادی، اجتماعی و مدیریتی مؤثر بر بیابان‌زایی در دالان گردوغباری نیاتک در سیستان و با بهره‌گیری از چارچوب کاربردی مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیاره، مهم‌ترین شاخص‌های بیابان‌زایی انسان‌ساخت را در منطقه مورد مطالعه اولویت‌بندی و معرفی نموده تا در مباحث مدیریتی و کنترل بیابان‌زایی و پدیده گردوغبار منطقه بکار گرفته شود.
 مواد و روش:
این پژوهش از نوع پژوهش‌های پیمایشی است. ابتدا براساس منابع و مدل‌های مرسوم ارزیابی بیابان‌زایی، 20 شاخص مناسب در قالب 5 معیار با استفاده از ترکیبی از مدل‌های مختلف از جمله IMDPA،MICD، MEDALUS همراه با نظرات متخصصین و کارشناسان آشنا به منطقه و نیز تیم اجرایی پژوهش انتخاب و تعیین گردید. داده‌ها و مقادیر مربوط به شاخص‌ها از طریق منابع اطلاعاتی مختلف شامل گزارش‌های مرکز آمار ایران، وزارت نیرو، سازمان جهاد کشاورزی و اداره کل منابع طبیعی استان و همچنین مصاحبه ساختاریافته درمنطقه جمع‌آوری و سپس عوامل و شاخص‌های مورد مطالعه، با استفاده از روش تصمیم‌گیری چند شاخصهٔ TOPSIS، رتبه‌بندی شدند و در نهایت نقشه پهنه‌بندی محدوده مطالعاتی به تفکیک هریک از عوامل انسان‌ساخت تهیه و ارائه گردید.
 نتایج:
نتایج نشان داد عامل سیاست و قوانین به میزان 5/32 درصد، عامل اقتصادی با 1/25 درصد، عامل آب و کشاورزی با 6/20 درصد، بیشترین تأثیر را بر روند بیابان‌زایی در منطقه داشته است. همچنین رتبه‌بندی شاخص‌ها نشان داد که شاخص حقابه تالاب هامون و خشکیدگی رودخانه نیاتک با ضریب 69/0، شاخص هماهنگی نهادی و سازمانی با ضریب 6743/0، شاخص توسعه یافتگی روستاها با ضریب 6743/0، شاخص اثربخشی عملیات حفظ و احیاء مناطق بیابانی با ضریب 5596/0، شاخص فقر و درآمد خانوار با ضریب 5988/0، شاخص فشار چرای دام در مراتع با ضریب 4821/0 و شاخص میزان اراضی کشاورزی رهاشده با ضریب 5596/0 بیشترین تأثیر را در فرایند تخریب سرزمین و بیابان‌زایی منطقه داشته است.
 نتیجه‌گیری:
نتایج بدست آمده در این تحقیق که حاکی بر اهمیت عوامل‌انسان‌ساخت در بیابان‌زایی سیستان است با اتکاء بر نتایج این پژوهش مبنی بر اینکه 62 درصد اراضی در دالان فرسایش بادی نیاتک در معرض بیابان‌زایی شدید و خیلی شدید قرار دارد، ضرورت ایجاب می‌نماید، یک برنامهٔ عملیاتی بلندمدت با هدف اجرایی‌سازی اقدامات مناسب برای احیاء اراضی بیابانی منطقه از سوی متولیان امر تهیه شود. از طرفی، روش تاپسیس که در این پژوهش برای تعیین شدت بیابان‌زایی استفاده گردید، با توجه به در نظرگرفتن شاخص‌های مناسب، ساده‌بودن، منعطف بودن، کم‌هزینه‌بودن، روش نسبتاً دقیقی است. استفاده از این روش می‌تواند مدیران و برنامه‌ریزان حوزهٔ بیابان را در شناسایی اولویت‌های مؤثر بر بیابان‌زایی و نیز ارائه برنامه‌های مناسب برای مدیریت و احیای مناطق بیابانی کمک نماید.
 
کلیدواژه‌ها
گرد وغبار؛ حقابهٔ زیست‌محیطی؛ هماهنگی نهادی؛ نیاتک؛ سیستان
عنوان مقاله [English]
An analysis of man-made factors' role in desertification Case study: Niyatak dust corridor in Sistan
نویسندگان [English]
Seyed Jafar Seyed Akhlaghi1؛ Azadeh Gohardoost2
1Assistant Professor, Desert Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
2Researcher of Research Institute of Forests and Rangelands, Agriculture Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, I.R. Iran
چکیده [English]
Background and objectives
Desertification is a multidimensional process initiated by the interlinking of environmental and human constructs. It is expanded by combining and synergizing natural conditions, climate change, and human pressure factors. This study aimed to combine economic, social, and managerial factors affecting desertification in the Niatac dust corridor in Sistan and using the application framework of multi-criteria decision-making models, the most important indicators of desertification Human-making is prioritized and introduced in the study area to be used in management and control of desertification and dust phenomenon in the region.
 
Methodology
This research is survey research. At first, based on the sources and conventional models of desertification assessment, 20 appropriate indicators were selected in the form of 5 criteria using a combination of different models such as IMDPA, MICD, and MEDALUS, along with the opinions of experts and experts familiar with the region, as well as the research executive team. Data and values related to the indicators were collected through various information sources, including reports from the Statistical Center of Iran, the Ministry of Energy, the Agricultural Jihad Organization, and the General Directorate of Natural Resources of the province, as well as structured interviews in the region, and then the factors and indicators under study were ranked using TOPSIS multi-criteria decision-making method, and finally, a zoning map of the study area was prepared by each of the anthropogenic factors. And it was presented.
 
Results
According to the results, policy and rules (32.5%), economics (25.1%), water, and agriculture (20.6%) had the greatest impact on desertification. The ranking of indicators showed that the Hamoon wetland rights index and Niatak River with a coefficient of 0.69, the institutional and organizational coordination index with a coefficient of 0.6743, the rural development index with a coefficient of 0.6743, the efficiency index of conservation and recovery of desert areas with a coefficient of 0.5596, poverty index and household income with a coefficient of 0.5988, grazing pressure index in rangelands with a coefficient of 0.4821 and agricultural land release index with a coefficient of 0.5596 had the greatest impact on The land was destroyed and deserted.
 
Conclusion
The results obtained in this study indicate the importance of anthropogenic factors in the desertification of Sistan. By relying on the results of this study that 62% of the land in the Niatak wind erosion corridor is subject to severe desertification, a long-term action plan implementing suitable measures for rehabilitating desert lands of the region by the custodians should be prepared. On the other hand, TOPSIS, used in this study to determine desertification intensity, is a relatively accurate method when using the appropriate indices. It also has simplicity, flexibility, and low cost. This method can help managers and planners of the desert area identify priorities affecting desertification. It can also provide appropriate programs for managing and restoring desert areas.
کلیدواژه‌ها [English]
Dust, Environmental protection, Institutional coordination, Niyatak, Sistan
مراجع
  • Ahmadi, H. and Jafarianjelodar, Z., The impact ofdesertificationinthesocial and economic situationin Kerman city. DesertJournal, 9(2): 226-207 (In Persian).
  • Akbari, M.;Karimzadeh, H.R.;Modares, R. andHammer, B., 2007.Assessment and Classification of Desertification Using RS & GIS Techniques (Case Study: the Arid Region, in the North of Isfahan).Iranian Range and Desert Research, 14(2): 142-124. (Summary In Persian With English).
  • Arabameri, A. and Shirani, K., 2017. Delineation of suitable sites for groundwater artificial recharge using Integrated AHP - TOPSIS (Case study: Shahrood - Bastam Basin). Water and soil science (Sci. & Agric. & Natural Resources), 3(21):149-168. (In Persian). DOI:10.29252/jstnar.21.3.149 (Summary In Persian With English).
  • Ekhtesasi, M. R. and Mohajeri, S., 1996. Classification method deserts and desertification intensity in Iran. 2nd National Conference ondesertification and desertification control methods.Kerman. 21-22 Aug. 1996: 124-134.
  • Eslamian, Z., Ghorbani, M., Mesbah zadeh, T. and Rafieie, H., 2016. Application of numerical taxonomy to prioritize socioeconomic effects of desertification (Case Study: Nazrabad area, Aran). Iranian Journal of Range and Desert Research, 23(1): 188-196 (Summary In Persian With English).
  • Fu, c., 2000. Combating Desertifcation: Action progromme in china. Journal of Human Environment, 29(6):359-361.
  • Geist, H. J. and Lambin, E. F., 2004. Dynamic causal patterns of desertification. Bioscience, 54(9), 817-829.
  • Gerber, N., Nkonya E. and von Braun, J., 2014. Land degradation, poverty and marginality. In: Von Braun J, Gatzweiler FW (eds) Marginality: addressing the Nexus of poverty, exclusion and ecology. Springer, Berlin, pp 181–202. DOI:10.1007/978-94-007-7061-4
  • Golshiri Esfahani, Z. and Sarai, M.H., 2013 Investigation of human factors affecting desertification in the villages of arid region (Case study: Mortazieh region, Yazd province).Geographical Exploration of Desert Areas, 1(1): 52-35. (Summary In Persian With English).
  • Helmut, J., Geist, L. and Eric, F., 2015. Dynamic causual patterns of Desertification. Seoul National University Library, December 6.2015:125-145. DOI:1641/0006-3568(2004)054[0817:DCPOD]2.0.CO;2
  • Hwang, C.L. and Yoon, K., 1981. Multiple Attribute Decision Making: Methods and Applications. Springer-Verlag, New York. DOI:10.1007/978-3-642-48318-9
  • Mahowald, N., Kloster, S., Engelstaedter, J.K., Moore, S., Mukhopadhyay, Albani S.McConnell, Doney, S. A. Bhattacharya, M., Curran, M., Flanner, F., Hoffman, D., Lawrence, K., Lindsay, P., Mayewski, J., Neff, D., Rothenberg, E., Thomas, P. and Thornton, C., 2010. Zender Observed 20th century desert dust variability: impact on climate and biogeochemistry Atmos. Chem. Phys., 10, 10875-10893.
  • Nastaran, M., Abolhasani, F. and Izadi, M., 2010. Application of TOPSIS method in analysis and prioritizing sustainable development of urban zones (case study: urban zones of Isfahan), Geography and Environmental Planning, 21(2), 83-100. DOI:1001.1.20085362.1389.21.2.7.3. (Summary In Persian With English).
  • Onate j.j. and peco, B., 2005. Policy impact on desertification: Stakeholders' perceptions in Southeast Spain. Land Use Policy 22(2):103-114. DOI:1016/j.landusepol.2004.01.002.
  • Pishyar, S., Khosravi, H., Tavili, A. and, Malekian, A., 2016. Ranking Effective Desertification Indices using TOPSIS and Analytic Hierarchy Process (Case Study: Kashan Region). Journal of Natural Environmental Hazards, 5(8):83-96.  DOI:22111/JNEH.2016.2818
  • Pokharel, T., 2015. Human sustainable development: global issues. 13th South Asia management form (Colombo, Sri Lanka), pp.26-27.
  • Sadeghiravesh, M.h., Ahmadi, H., Zehtabyan, Gh.r. and Tahmoores, M., 2010. Application of Analytic Hierarchy Process (AHP) to evaluate strategies for desertification (Case Study: Khezrabad area Iranian Journal of Range and Desert. 17(1): 35-50. (Summary In Persian With English).
  • Salehi, and Karasi, P., 2021. The Role of Man-made Factors in the Desertification of East of Isfahan. Spatial Planning, 3(11): 1-24. Doi:  10.22108/sppl.2021.126373.1546. (Summary In Persian With English).
  • Santini, M., Caccamo, G., lattrenti, A., Noce, S. and Valentini, R., 2010. A multi-component GIS framework for desertification risk assessment by an integrated index. Applied Geography, 30(3): 394-415.DOI:1016/j.apgeog.2009.11.003
  • Sepehr, A. and Zucca, C., 2012. Ranking desertification indicators using TOPSIS Algorithm. Journal of natural hazards, 62(3): 1137-1153.
  • Seyed Akhlaghi, S.J., 2020. Socio-economic demands of Sistan Dust Control, Research Institute of Forests and Rangelands, unpublished.
  • Shakarian, N., Zehtabian, G.H., Zareh Chahooki, M.A. and Khosravi, H., 2017. Determine the most important criteria and indicators that influence land degradation and desertification. Journal of Range and Watershed Management, 70(2): 385-398. DOI: 22059/jrwm.2017.233496.1125. (Summary In Persian With English).
  • Shao, Y., Ishizuka, M., Mikami, M. and Leys, J.F., 2011. Parameterization of size‐resolved dust emission and validation with measurements. Journal of Geophysical Research: Atmospheres, 116(D8). DOI:10.1029/2010JD014527.
  • Shekari Badi, A., Motamedi Rad, M. and Mohamadnia, M., 2016. Combining the ANP model and Shannon entropy index to assess the effective factors in the occurrence and zonation of landslide hazard (case study: Farob Roman basin in Neyshabur). Arid regions geographic studies, 6(22): 89-103 (Summary In Persian With English).
  • UNEP, WMO. and UNCCD, 2016. Global Assessment of Sand and dust Storm, United Nations Environment Programme, Nairobi.
  • Verkerk, P., Levers, C., Kuemmerle, T., Lindner, M., Valbuena, R., Verburg, P. and Zudin, S., 2015. Mapping wood production in European forests. Forest Ecology and Management, 357: 228–238. DOI:1016/j.foreco.2015.08.007.
  • Wang, H., Jia, X., Li, K. and Li, Y., 2015. Horizontal wind erosion flux and potential dust emission in arid and semiarid regions of China: A major source area for East Asia dust storms, Catena, 133: 373-384. DOI:1016/j.catena.2015.06.011.
  • Wang, Q., Fan, X., Qin, Z. and Wang, M., 2012. Change trends of temperature and precipitation in the Loess Plateau Region of China, 1961–2010, Global and Planetary Change, 93:138-147. DOI: 1016/j.gloplacha.2012.05.010.
  • Zabihi, M., Pourghasemi, H.R. and Behzadfar, M., 2015. Groundwater potential mapping using shannon's entropy and random forest models in the bojnourd township.  Ecohydrology, 2(2): 221-232. DOI: 22059/IJE.2015.56242 (Summary In Persian With English).
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 145
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 158


counter
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب