نقیبی, سید جواد, باقرنژاد, مجید, ابطحی, سید علی, موسوی, سید علی اکبر, زارعی, مهدی. (1401). ارزیابی اثر کاربری اراضی و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بر میزان سرب خاک آبخیز شهری شیراز با استفاده از زمین آمار و نقشه برداری رقومی خاک. سامانه مدیریت نشریات علمی, (), -. doi: 10.22092/wmrj.2023.361155.1519
سید جواد نقیبی; مجید باقرنژاد; سید علی ابطحی; سید علی اکبر موسوی; مهدی زارعی. "ارزیابی اثر کاربری اراضی و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بر میزان سرب خاک آبخیز شهری شیراز با استفاده از زمین آمار و نقشه برداری رقومی خاک". سامانه مدیریت نشریات علمی, , , 1401, -. doi: 10.22092/wmrj.2023.361155.1519
نقیبی, سید جواد, باقرنژاد, مجید, ابطحی, سید علی, موسوی, سید علی اکبر, زارعی, مهدی. (1401). 'ارزیابی اثر کاربری اراضی و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بر میزان سرب خاک آبخیز شهری شیراز با استفاده از زمین آمار و نقشه برداری رقومی خاک', سامانه مدیریت نشریات علمی, (), pp. -. doi: 10.22092/wmrj.2023.361155.1519
نقیبی, سید جواد, باقرنژاد, مجید, ابطحی, سید علی, موسوی, سید علی اکبر, زارعی, مهدی. ارزیابی اثر کاربری اراضی و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بر میزان سرب خاک آبخیز شهری شیراز با استفاده از زمین آمار و نقشه برداری رقومی خاک. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1401; (): -. doi: 10.22092/wmrj.2023.361155.1519
ارزیابی اثر کاربری اراضی و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بر میزان سرب خاک آبخیز شهری شیراز با استفاده از زمین آمار و نقشه برداری رقومی خاک
1بخش علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
2بخش علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
چکیده
مقدمه و هدف: توسعه شهری به دنبال خود چالشهای زیستمحیطی را در بر دارد، یکی از این چالشها، آلودگی خاک به فلزات سنگین است که نگرانی جدی برای بهداشت و سلامت عمومی آبخیزنشینان ایجاد میکند. یکی از فلزات سنگین که در زیستبومهای شهری نقش عمدهای در آلودگی خاک دارد، عنصر سرب است. سرب از دیرباز مورد استفاده بشر قرار گرفته است و در دهههای اخیر بنزین سربدار، یکی از منابع اصلی این آلاینده در آبخیزهای شهری میباشد. استفاده از نقشهبرداری رقومی خاک با استفاده از توابع موجود در زمینآمار، پهنه-بندی آلودگی خاک را نسبت به روشهای قدیمی دچار تحول نموده است و میتواند منجر به مدیریت بهینه آلودگی خاک شود ضمن اینکه کاربری اراضی نیز میتواند تأثیر زیادی بر این مدیریت داشته باشد. هدف پژوهش حاضر، پهنهبندی میزان فلز سنگین سرب خاک و ارتباط آن با کاربری اراضی میباشد. مواد و روشها: منطقه مورد مطالعه، آبخیز شهری شیراز به مساحت 41133 هکتار، به عنوان بخشی از آبخیز دریاچه مهارلو واقع در بخش مرکزی شهرستان شیراز استان فارس در جنوب ایران بود. رژیم رطوبتی و دمایی خاکهای منطقه به ترتیب زریک و ترمیک میباشد. کاربریهای مورد بررسی در این پژوهش شامل: اراضی بایر، پارک شهری، باغ و اراضی مرتعی کوهستانی بود. به منظور تعیین ویژگیهای فیزیکوشیمیایی خاک از هر کاربری 30 نمونه خاک از عمق صفر تا 20 سانتیمتری برداشت شد. برای تولید نقشههای رقومی با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و مدلهای زمین آماری واریوگرام کروی و نمایی استفاده شد. همچنین از روش کریجینگ برای تخمین ویژگی-های فیزیکوشیمیایی و همچنین میزان سرب استفاده شد. نتایج و بحث: ویژگیهای شیمیایی خاک مانند واکنش، کربنات کلسیم معادل و میزان مواد آلی در کاربریهای مختلف بهطور معنیداری متفاوت بودند. همچنین میزان ظرفیت تبادل کاتیونی و آلودگی سرب در سطح 01/0 معنیدار بود. این پژوهش نشان داد که در خاکهای آبخیز شهری شیراز، میزان سرب بوسیله برخی از ویژگیهای شیمیایی خاک مانند ماده آلی و ظرفیت تبادل کاتیونی، تحت تأثیر قرار گرفت و در مورد کاربریهای اراضی مختلف در منطقه مطالعاتی، آلودگی سرب روندی به شرح زیر داشت: اراضی مرتعی کوهستانی < باغ < پارک شهری < زمین بایر. نتیجهگیری و پیشنهادها: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که کاربریهای مختلف اراضی میتوانند بر میزان سرب تأثیرگذار باشند. پیشنهاد میشود با توجه به معضل آلودگی خاک در آبخیزهای شهری و تأثیر مهم کاربری اراضی در میزان آن، در طرحهای مطالعاتی و توسعه شهری مطالعه دقیق کاربری اراضی و ارتباط آن با سایر ویژگیهای محیطی از جمله آلودگی خاک مورد توجه ویژه قرار گیرد همچنین پیشنهاد میگردد تا با انجام پژوهشهای بیشتر موضعی و موضوعی در زیستبومهای شهری بر تأثیر انواع گونههای گیاهی بر میزان فلزات سنگین در خاک مورد بررسی قرار گیرد تا با کاشت آن نوع پوشش گیاهی به آلودگیزدایی خاک کمک شود.
Evaluation of the effect of different land uses and soil physical and chemical characteristics on the amount of Lead in Shiraz urban watershed soils using geostatistics and digital soil mapping
نویسندگان [English]
Seyed Javad Naghibi1؛ Majid Baghernejad2؛ Seyed Ali Abtahi2؛ Seyed Ali Akbar Mousavi1؛ Mehdi Zarei2
1Department of Soil Sciences, School of Agriculture, Shiraz University, Shiraz, Iran.
2Department of Soil Sciences, School of Agriculture, Shiraz University, Shiraz, Iran.
چکیده [English]
Introduction and aims urbanization growth has led to environmental challenges; one of these challenges is heavy metal contamination in which is a serious concern for public health issues. One of the heavy metals that play a major role in soil pollution in urban ecosystems is Lead (Pb). Pb has been used by humans for a long time, and in recent decades, Leaded gasoline is one of the main sources of this pollutant in urban watersheds. The use of digital soil mapping using and geostatistics has changed the mapping of soil pollution compared to the old methods. In addition, land use can have effects on this management. The main aim of the current research is to determine and mapping of soil contamination with the Pb as a heavy metal and its relationship to land use in the Shiraz urban watershed. Materials and methods The study area was Shiraz urban watershed with an area of 41133 hectares, as a part of the Maharloo lake watershed, located in the central part of Shiraz township, Fars province in the south of Iran. Soil moisture and temperature regims of study area are xeric and thermic respectively. The studied land uses were bare land, urban park, garden and mountain range land. The spherical and exponential variogram models showed the spatial distribution of soil properties and Pb contamination. Also, the Kriging model was estimating and mapping physicochemical properties as well as Pb contamination. Results and discussion The soil chemical properties such as pH, carbonate calcium equivalent, organic matter content were significantly different within different land use. Also, the amount of cation exchange capacity and lead pollution was significant at the level of 0.01. The Pb contamination were well-controlled by some soil chemical properties (as such organic matter, and cation exchange capacity) in soils of the study area. Through different land uses, Pb contamination showed the following trend: mountain range land< garden < urban park< bare land. Conclusions and suggestions The results of the present research showed that different land uses can affect the amount of lead. Considering the problem of soil pollution in urban watersheds and the important effect of land use on its rate, it is suggested that a detailed study of land use and its relationship with other environmental characteristics, including soil pollution, should be given special attention in study plans and urban development. It is also suggested that local and thematic studies in urban ecosystems on the effect of various plant species on the amount of heavy metals in the soil should be investigated in order to help decontamination of the soil by planting that type of vegetation.