| تعداد نشریات | 286 |
| تعداد نشریات سازمان | 84 |
| تعداد شماره‌ها | 2,944 |
| تعداد مقالات | 33,229 |
| تعداد مشاهده مقاله | 43,865,385 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 20,371,287 |
توسعه مزارع پرورش میگو با تکیه بر سیستم‌های پرورش | ||
| مجله ترویجی میگو و سخت پوستان | ||
| مقاله 7، دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 13، مهر 1400، صفحه 45-50 اصل مقاله (1.08 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله ترویجی | ||
| نویسنده | ||
| مهرناز بنی اعمام* | ||
| عضو هیات علمی موسسه پژوهش های برنامه ریزی | ||
| چکیده | ||
| پرورش میگو یک فعالیت کشاورزی مهم و پایدار در صنعت آبزی‌پروری است که می‌تواند نقش مهمی در امنیت غذایی و تامین غذا ایفا کند. مزارع پرورش میگو در جهان و باید روشهای آموزشی و ترویجی با تکیه بر مسائل زیست محیطی به بهره برداران و صیادان صورت گیرد. همچنین میزان سطح تحصیلات، مساحت مزارع پرورش، آشنا بودن صیادان با دانش زیست محیطی، از اصلی‌ترین روشهای ترویج پرورش میگو هستند. طبق آمار پیش بینی شده از سـازمان ملـل تـا سـال 2050، جمعیـت جهان به 9 میلیارد نفر خواهد رسید و تولید غذا برای ایـن تعـداد جمعیـت نیـاز بـه 50٪ افـزایش بهـره وری و اسـتفاده از منـابع جدیـد دارد. بنـابراین تأمین بیشتر مواد غذایی با استفاده کمتر از منابع مانند زمـین، آب و سوخت برای تغذیـه جمعیـت رو بـه رشـد در چـارچوب تغییـرات کمتـر آب و هـوایی و پایـداری، یـک چـالش عمـده محسوب می‌شود و از بین غذاهای دریایی پرورش میگو در جهان و برنامه‌ریزی میزان افزایش تولید آن نقش مهمی در تامین غذای جهان دارد و هدف از این پژوهش اجرا‌یی نمودن روشهای آموزشی -ترویجی در مزارع پرورش میگو برای بهره برداران و صیادان و اثرات آن محیط زیست است که می‌تواند نقش مهمی در تولید میگو با سودآوری بالا برای پرورش دهندگان داشته باشد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| پرورش میگو؛ ترویج؛ روشهای ترویجی؛ سیستم‌های پرورش | ||
| اصل مقاله | ||
|
رشـد شـتابان جمعیت جهان، افزایش نیازهـای پروتئینی و عدم پاسـخگویی منابع غذایـی قابـل تأمین از خشـکی، حتی با بکارگیـری جدیدترین فناوریهای کشـاورزی و دامپـروری در تأمین نیاز غذایی نسـل آینده، سـبب شـده تا انسـان امـروز روشهای کنونـی تولیـد غـذا را اصلاح و بـا بکارگیـری فناوریهـای جدیـد، بـه منابع دیگـر مواد غذایی روی آورد. اما اکثر پرورش‌دهندگان به فعالیتهای تکثیر و پرورش میگو به عنوان شغل اصلی نگاه نمی‌کنند و این مسئله منجر به حداکثر میزان تولید در کوتاه مدت می‌گردد. متاسفانه افزایش درآمد به قیمت عدم توجه به مسائل مختلف زیست محیطی منجر به حداکثر آسیب به منابع طبیعی می شود. از سوی دیگر اغلب پرورش دهندگان از اصول علمی، دانش فنی و زیست محیطی مربوط به مزارع پرورش میگو آگاهی کاملی ندارند و در نتیجه به طور مستقیم و غیر مستقیم به تخریب و نابودی محیط زیست دامن می‌زنند.از ایـن رو در سـالهای اخیـر، صنعـت آبزی پـروری جهـت ارتقـاء تأمیـن پروتئیـن مـورد نیـاز جمعیـت انسـانی از توسـعه قابـل ملاحظه‌ای برخـوردار بـوده اسـت. میگـو از پرطرفدارتریـن منابـع پروتئین دریایی در سراسـر دنیا محسـوب می‌شـود. ایـن آبـزی به علت دارا بـودن ارزش غذایی و اقتصادی بالا، محصول عمده صادراتی در بسـیاری از کشـورهای دنیا اسـت. صنعت میگـو درصد قابل توجه‌ای از کل محصولات آبزی پروری را شـامل می‌شـود. ذخایـر میگـوی وحشـی در دریاهـا و اقیانوس‌هـا جوابگـوی تقاضـای روزافـزون جمعیـت جهـان بـرای میگـو نیسـت. افزایـش تقاضای تجاری میگو از بیسـت سـال گذشته تاکنون موجب گسترش چشـمگیر مزارع پرورشی میگـو در جهـان شـده اسـت. در ایـران نیز طـی دو دهه اخیر کوشـش‌های ارزشـمندی در زمینـه توسـعه تکثیـر و پـرورش میگوهـای دریایی انجام گرفته اسـت. پـرورش موفـق میگـو و دسـتیابی بـه تولیـد مناسـب و مطلـوب بـه عوامـل متعـددی ماننـد؛ سـاختار مناسـب و آماده سـازی اسـتخرها، تأمین بچـه میگو، غذای مناسـب، کیفیت آب و بهداشـت و برداشـت بسـتگی دارد (منصف کسمایی و آوخ کیسمی، 1398). در بیـن موجـودات آبـزی، میگـو از آبزیانـی اسـت کـه صیـد آن از زمان هـای دور بـا روش‌هـای سـنتی و در مقادیـر کـم انجـام شده و همـواره بـه عنـوان یکـی از غذاهـای اصلـی ساحل نشـینان مناطـق گرمسـیر بوده اسـت. رشـد سـریع جمعیت و افزایـش نیـاز بـه مـواد پروتئینـی باعـث شـد کـه بـه تدریـج روش‌هـای صیـد صنعتـی میگـو نیـز توسـعه یافتـه و جایگزیـن روش‌هـای سـنتی شـود. تـا جایـی کـه امـروزه میگـو از مهمتریـن اقلام صادراتـی برخـی از کشـورها را تشـکیل می‌دهـد. طبق آخرین آمار، تولید جهانی میگو سالانه حدود 5/6 میلیون تن است که گونه‌های ببری سیاه (مونودون) و سفید غربی (وانامی) حدود 85 درصد از کل تولید میگو را شامل می‌شوند و سایر گونه‌ها نظیر میگوی چینی، ژاپنی، موزی، سفید هندی و سایرین حدود 15 درصد از این تولیدات سهم دارند (FAO, 2020).
شکل 1. میزان پرورش میگو در کشور طی سالهای 1382 تا 1395 ( سایت سازمان شیلات ایران).
شکل 2. برآورد میزان میگوی رهاسازی شده به منظور بازسازی ذخایر میگو یکی از آبزیان پرطرفدار مورد مصرف مردم می‌باشد و پرورش آن از جنبه اقتصادی و بازارصادراتی حائز اهمیت است و همچنین ارزش اقتصادی بالا، آنرا در زمره 10 گونه اول آبزیان پرورشی جهان قرار داده است (صالحی و عبدالحی، 1395). امروزه پرورش میگو از یک کسب وکار سنتی و کوچک در آسیای شرقی به یک صنعت جهانی تبدیل شده است (Selvin et al., 2009). توسعه پرورش میگو باعث ایجاد اشتغال، جلوگیری از فشار صید قاچاق آبزیان، جلوگیری از مهاجرت و تثبیت جمعیت در مناطق روستائی، کسب درآمد ارزی، توسعه اقتصادی منطقه ساحلی، بهره‌برداری بهینه از اراضی شور وغیرقابل استفاده برای سایر فعالیتهای تولیدی، استفاده بهینه از آب دریا و تأمین پروتئین می‌شود (جهانگرد، 1385). برنامه ریزی و توسعه روش سازگار با محیط زیست در پرورش میگو هم از نظر اقتصادی و افزایش تولید نقش مهمی در صنعت آبزی پروری دارد. اما اکثر آبزی پروران به فعالیتهای آبزی پروری به عنوان شغل اصلی نگاه نمی‌کنند و این مسئله منجر به این می‌شود که از فعالیتهای آبزی پروری انتظار حداکثر درآمدزایی در کوتاه مدت را داشته باشند. متأسفانه افزایش درآمد و عدم توجه به مسائل مختلف زیست محیطی منجر به حداکثر آسیب به منابع طبیعی همچون آب، خاک و شالیزارهای مناطق تولید می‌شود. از سویی دیگر اغلب آبزی پروران از اصول علمی، دانش فنی و زیست محیطی مربوط به آبزی پروری آگاهی کاملی ندارند و در نتیجه‌ی آن بطور مستقیم و غیرمستقیم به تخریب و نابودی محیط زیست دامن می‌زنند. بهره‌گیری از محیط زیست با حداکثر فشار بر آن شاید در کوتاه مدت منجر به افزایش درآمد بشود، اما در بلند مدت نمی‌تواند اشتغال پایداری را برای نسل‌های آینده فراهم کند. چراکه بدون شک هر گونه فعالیت کشاورزی همچون آبزی پروری قطعاً نیازمند به استفاده از محیط زیست و منابع طبیعی موجود است و آسیب به این منابع در بلند مدت اشتغال روستائیان و به خصوص مردم فقیر و جوانان روستایی و مسئله‌ی مهم مهاجرت آنان را در آینده تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مدل‌های تولید موجود در پرورش میگو در کشورهای در حال توسعه یا در حال گذر مانند کشورهای آسیای جنوب شرقی، آمریکای لاتین و آسیای جنوبی گونه‌های پرورشی مانند میگوی سفید هندی (indicus Penaeus) و میگوی ببری سیاه (monodon Penaeus) که به دلیل درشت جثه بودن میگو جثه درشت و فرلوانی کم و زیستگاه‌های محدود بهره برداری اقتصادی نمی‌شوند آمار ناشی از تحقیقات به عمل امده از سازمان خواروبار کشاورزی نشان می‌دهد که در حال حاضر به تعداد 14 مزرعه پرورش میگو گونه سفید هندی و ببری سیاه در این کشورها پرورش داده می شوند (WWF, 2022). در شکل (2) میزان تولید مزارع پرورش میگو در کشورهای آسیای جنوبی، چین، هند، امریکا، خاورمیانه و افریقای شمالی، سایر کشورها بر اساس سال نشان داده شده است.
شکل 3. تولید میگوی پرورشی بر اساس سال و منطقه Sources: FAO (2019) and GOAL surveys (2011 to 2018) for 2010 to 2017; GOAL survey (2019) for 2018 to 2021 تولید میگو بر اساس مساحت (هکتار) و وزن مولدین (متریک تن) محاسبه می‌شود. سیستم پرورش میگو گسترده یا سنتی میزان تراکم بسیار پایین‌تر از سیستم پرورش متراکم است. به طوری که در کشورهای آسیایی مانند ویتنام، هند، اندونزی و تایلند پرورش میگو با سیستم‌های متفاوتی انجام می‌گیرد اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی و کشف متدهای جدید روش متراکم پرورش میگو قابل توجه می‌باشد. در شکل (3) نشان داده شده است، همانطور که مزارع فشرده تر می‌شوند،هزینه‌های عملیاتی و اثرات زیست محیطی آنها به ازای هر واحد تولید کاهش می یابد(Nikolik, 2011).
شکل 4. تفاوت سیستم های پرورش میگو گسترده یا سنتی با متراکم (WWF, 2022).
شکل 5. روشهای مختلف پرورش میگو (McIntosh, 2019)
شکل 6. مقایسه سیستم‌های مختلف پرورشی میگو (Treece & Fox,1999) ضرورت سرعت بخشیدن به تغییر سیستم پرورش میگو انتظار می‌رود تا 30 سال آینده با افزایش جمعیت و درآمدها، تقاضا برای تولیدات آبزی پروری افزایش یابد و پیش بینی می‌شود برای افزایش تولید میگو و تامین غذا به مقدار زیاد نیاز است که سیستم‌های پرورش میگو با دانش و فناوری جدید که با روشهای مدیریت محلی و شرایط اقتصادی – اجتماعی و زیست محیطی سازگار باشد (Schuur et al ., 2020). آبزی پروران جهان همچنان عاملان اصلی تغییر خواهند بود و بایستی دیدگاه آنها را در نظر گرفت. یکی از روشهای سرعت بخشیدن به تغییر در سیستم پرورش میگو استفاده از شتاب دهنده یا استار‌تاپ در کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت است که شامل موارد ذیل است.
فرهنگ سازی در راستای استفاده از فناوری آگاهی بخشی به پرورش دهندگان برای پذیرش فرهنگ بومی استارت آپ و کمک به توسعه آن و سپس گسترش این فرهنگ به جامعه بهره بردار کشور از طریق آموزش‌های ضمن خدمت به صورت حضوری و آنلاین، برگزاری تورهای آموزشی بازدید از مراکز نوآوری و برگزاری نمایشگاه‌هایی با حضور استارت آپ پرورش دهندگان میگوی کشور، برگزاری مصاحبه‌ها و برنامه‌های رادیو تلویزیونی و استفاده از فضای دیجیتالی برای آگاهی رسانی از جمله ابزارها و روشهای فرهنگ سازی است (McNevin, 2019).
تشویق به سرمایه گذاری سرمایه‌داران به ایجاد مراکز تولید کوچک و بزرگ تشویق شوند تا کنترل بیشتری داشته باشند و انجام این کار باعث تثبیت بازده تولید می‌شود وکاهش نوسانات بازار برای مراکز تولیدی بزرگ می‌شود .(McNevin, 2019)
انتقال دانش به معنی آموزش و توزیع دانش در میان عموم مردم است. این مسئله متضمن جنبه‌های اجتماعی مثبت و منفی است که خصوصاً با توجه به ظهور عصر دیجیتال، باید به آنها توجه کرد. کتابخانه‌ها و به خصوص کتابخانه‌های عمومی، نقشی مهم در انتقال دانش دارند، زیرا اطلاعات را بدون تبعیض، در اختیار عامه مردم قرار می‌دهند .(McNevin, 2019)
شکل 7. مراحل سرعت بخشیدن به تغییر سیستم پرورش میگو(WWF,2022) . نتیجه گیری: درحال حاضر صنعت پرورش میگو درایران به صورت سنتی با میزان تولید محدود و با تعویض زیاد آب و دفع مواد زائد به محیط زیست همراه می باشد. بدون شک ادامه این روند، رقابت اقتصادی این صنعت را در بازارهای جهانی مشکل می‌نماید. پیشرفت‌های جدید در تکنولوژی تولید میگوی پاسفید غربی هم اکنون با افزایش دفعات تولید در سال، افزایش درآمد مزرعه داران را تضمین نموده است ( Van wyk,1999). تقاضای روز افزون میگو در بازارهای جهانی در کنار تراکم پذیری میگوی پاسفید غربی، تولیدکنندگان را تشویق به بهره وری بیشتر از سیستم های پرورشی و تولید در واحد سطح بیشتر می‌نماید. میانگین تولید در سیستم‌های نیمه متراکم پرورش میگو ارقامی بین 5/2 تا 5/3 تن در هکتار بوده درصورتی که در سیستم‌های جدید، میزان تولید فوق متراکم میگوی پاسفید غربی، 15 تن در هکتار (Browdy et al.,2001) 53 تن در هکتار (McAbee et al.,2003) 90 تن در هکتار (Samocha,2009)و حتی 114 تن در هکتار(Reid et al.,2000) در هر دوره پرورش نیز گزارش شده است . باتوجه به مطالعات انجام شده در امکان تبدیل بخشی از مواد مغذی، عامل حاصلخیزی در سواحل، به مواد غذایی قابل جذب در سیستم پرورشی متراکم میگو وجود دارد. لذا توسعه و ترویج این روش پرورش آبزیان می‌تواند در تعدیل مشکلات زیست محیطی و به خصوص در سواحل جنوبی کشور موثر باشد. سطح تکنولوژی پرورش میگو که از آن به سامانه‌های پرورش میگو یاد می‌شود، عمدتاً به تراکم لارو، سطح مزرعه، توان سرمایه گذاری پرورش دهنده و میزان محصول وابسته است. بنابراین انتخاب سامانه مناسب پرورش با توجه به توان تولید، حجم سرمایه‌گذاری لازم و شاخص‌های بازگشت سرمایه و سودآوری بسیار حائز اهمیت خواهد بود. باید روشهای پرورش میگو در صنعت آبزی پروری متحول شود و دستیابی به این تحول برای تولید میگوی بیشتر با منابع کمتر ضروری است. سرعت بخشیدن یکی از مسیرهای رسیدن به این هدف است. شاید این تنها مسیر نباشد، اما امروزه این تغییر قابل درک و اثبات است. اگر مسئولین زنجیره تامین به طور عمده تولیدکنندگان، شرکت‌های خوراک دام و تامین کنندگان مالی، شتاب‌دهنده‌ها و مسیرهای انتقال ارائه شده در این گزارش را بپذیرند و به آن پایبند باشند، صنعت میگو در مسیر توسعه سودآورتر و باعث کاهش آسیب به محیط زیست می‌شود (Boyd et al.,2015).
شکل ۸.. روشهای آموزشی – ترویجی برای پرورش دهندگان میگو (WWF, 2022). توصیه های ترویجی
| ||
| مراجع | ||
|
فهرست منابع
2.سالنامه آماری شیلات ایران، ١٣۹۵ ، دفتر طرح و توسعه شیلات ایران، سازمان شیلات ایران
3.صالحی، ح.، عبدالحی، ح،ع.، 1395 . طرح توجیه فنی واقتصادی طرح ۱۱۱۰ هکتاری پرورش میگو و ماهی درگمیشان، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، تهران.
4.منصف کسمایی، ح.آوخ کیسمی.م. 1398. پرورش میگو، موسسه آموزش و ترویج کشاورزی.
5.Boyd, C.E., Aaron McNevin & Josh Clay. June 2015. “Resource Use Efficiency in Aquaculture: Examining the Known and Unknown.” World Aquaculture Magazine. Retrieved from https://www.was.org/magazine/Contents.aspx?Id=54.
6.Boyd, C.E. and McNevin .A.A. 2017. “Land use in shrimp aquaculture”. World Aquaculture 49 (1) pp. 28-34.
8.Food and Agriculture Organization. 2020. “The State of the World Fisheries and Aquaculture in 2018 – Meeting the sustainable development goals.” Rome. Retrieved from http://www.fao.org/state-of-fisheries-aquaculture.
9.James L. Anderson, Ph.D. Diego Valderrama, Ph.D. Darryl E. Jory, Ph.D GOAL. 2019. Global shrimp production review. https://www.globalseafood.org/advocate/goal-2019-global-shrimp-production-review./ 10, Mcabee, B.J.; Browdy, C.L.; Rhodes, R.J. and Stokes, A.D., 2003. The use of greenhouse-enclosed raceway systems for the super-intensive production of pacific white shrimp Litopenaeus vannamei in the United States. Global Aquaculture Advocate. Vol. 6, pp: 40-43.
11.McNevin, A.A. 2019. “A Business Case for Improved Environmental Performance © Scott Dickerson / WWF-US in Southeast Asian Shrimp Aquaculture.” Retrieved from
13.Nikolik, G. . 2011. “Aquaculture: A banker’s view on the dynamics, challenges, and investment flows in the aquaculture industry.” The Global Aquaculture Alliance. Retrieved from https://www.aquaculturealliance.org/wp-content/uploads/2015/04/goal11-nikolik2.pdf. 14, Reid, B. and Arnold, C.R., 2000. The intensive culture of the penaeid shrimp penaeus vannamei boone in a recirculating raceway system. The University of Texas at Austin Marine Science Institute, Texas 78373 USA.
15.Selvin, JNinawe, A., S. Lipton, A.P. 2009. Shrimp Disease Management (Prospective approaches), Ane Books.
16.Schuur, A.M., Boyd, C.E. and A.A. McNevin. 2020. Feasibility Assessment for Intensification of the Small-holder.
17, Samocha, T., 2009. Pacific white shrimp production in a super-intensive raceway system. ysi inc. aquaculture. 3 p.
18, Van Wyk, P.; Hodgikins, M.D.; Laramore, R.L.; Main, K.; Mountain, J. andScarpa, J., 1999. Farming marine shrimp in recirculating freshwater system. Harbor branch oceanographic institution, Florida department of agriculture and consumer services. pp: 141- 161.
19.World Wildlife Fund. 2022. https://www.worldwildlife.org/publications/future-proofing-shrimp-production#:~:text=To%20protect%20the%20resource%20base,current%20and%20future%20global%20challenges.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 968 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 384 |
||