سیب زمینی رقم "رونا"، متوسط‌رس، پرمحصول و مناسب کشت بهاره و تولید چیپس

رقم رونا در سال 1390 از بین 8 جمعیت اصلاحی سیب­ زمینی انتخاب و مراحل گزینش آن طی سال­ های 1399-1390 تکمیل شد (3). این رقم به همراه 13 کلون دیگر در آزمایشات سازگاری در پنج منطقه (کرج، اردبیل، مشهد، همدان و اصفهان) به مدت دو سال (1395 و 1396) بررسی و از میان این 13 کلون، رقم رونا با عملکرد غده بالا (30/32 تن در هکتار) انتخاب شد. این رقم در منطقه اردبیل در فصل بهار (دهه اول اردیبهشت) به همراه شاهد (رقم آگریا) کشت و مقاومت آن نسبت به ویروس ­های مهم سیب ­زمینی، بیماری ­های پوسیدگی خشک فوزاریومی، رایزوکتونیا و اسکب باکتریایی مورد ارزیابی قرار گرفت (2). رقم رونا از تلاقی بین رقم لوتسا^[1] به‌عنوان والد مادری و رقم ساوالان به‌عنوان والد پدری حاصل شده است. این رقم نسبت به میانگین شاهدها در مناطق مورد مطالعه (کرج، اردبیل، همدان، مشهد و اصفهان) در طی دو سال بررسی (1395 و 1396)، 15 درصد افزایش عملکرد داشت. این رقم دارای شکل غده بیضی مایل به گرد (شکل 1)، بافت کاملاً آردی (شکل 2)، رنگ گوشت غده زرد، غده سرخ‌شده خوش طعم و خوش‌رنگ (شکل 3) و ماده خشک 22/91 درصد بود و برای تولید چیپس انتخاب شد. عملکرد غده این کلون در آزمایش تحقیقی ـ ترویجی در شرایط منطقه اردبیل، 36 تن در هکتار گزارش شد در حالی‌که عملکرد غده رقم آگریا (شاهد)، 31 تن در هکتار بود. عملکرد غده قابل فروش رقم رونا نسبت به رقم آگریا (شاهد)، حدود 5 تن در هکتار (13 درصد) بیش‌تر بود (4). رقم رونا و آگریا (شاهد) نسبت به ویروس وای سیب‌زمینی (PVY) حساس بودند. برخی از روش‌های مدیریت این ویروس شامل: کاشت سیب‌زمینی در مناطق با جمعیت پائین شته‌های ناقل، حذف علف‌های هرز میزبان، استفاده از غده بذری سالم و گواهی‌شده، تغییر تاریخ کاشت و برداشت باتوجه به تغییرات جمعیت شته‌های ناقل در هر منطقه و ضدعفونی بذور با سموم سیستمیک و سم‌پاشی مزرعه برای کنترل ناقلین می‌باشند (6). رقم رونا نسبت به ویروس اس سیب­ زمینی (PVS) مقاوم و نسبت به بیماری­های رایزوکتونیا و اسکب باکتریایی نیمه­ مقاوم تشخیص داده شد. در نهایت براساس نتایج به‌دست آمده طی 10 سال، سیب‌زمینی‌ رقم رونا مناسب برای چیپس و کشت در مناطق کشت بهاره انتخاب شد. این رقم در سال 1400 به‌وسیله کمیته معرفی رقم سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی تأیید و با نام رقم "رونا" نام‌گذاری شد. بنابراین با توجه به عملکرد قابل توجه و سازگاری مناسب در مناطق مختلف کشت بهاره، امکان گسترش سطح کشت آن در صورت داشتن برنامه ترویجی و توسعه ­ای دور از انتظار نمی‌باشد.

ایران از نظر میزان تولید سیب‌زمینی، رتبه سیزدهم را در بین کشورهای جهان به‌خود اختصاص داده ‌است (7). سطح زیرکشت سیب­ زمینی کشور در سال 1398، حدود 143 هزار هکتار با تولید حدود 5/2 میلیون تن و میانگین تولید حدود 37 تن در هکتار می ­باشد (1). یکی از راه ­های مهم برای دست‌یابی به اهداف برنامه­ ریزی شده، معرفی ارقام سیب­ زمینی با قابلیت بالا و سازگار با شرایط کشور می ­باشد. بنابراین اصلاح سیب­ زمینی و معرفی ارقام جدید، یک امر مهم و ضروری برای کشور می­ باشد. اصلاح ارقامی که دارای عملکرد بالا، کیفیت خوب برای مصارف مختلف و متحمل به تنش ­های زنده و غیرزنده می‌باشند، چه از نظر اقتصادی و چه از نظر سلامت نقش به‌سزایی در زندگی مردم و جامعه ایفا خواهند کرد. برخلاف تعداد قابل توجهی از کشورها که علی‌رغم تولید نسبتاً ناچیز دارای ارقام متعدد سیب‌زمینی می‌باشند، کشور ما دارای تعداد ارقام معرفی‌شده داخلی محدود (پنج رقم: ساوالان، خاوران، جاوید، آتوسا و آنوشا) می ­باشد و تقریباً کلیه ارقام سیب ­زمینی موجود در کشور وارداتی و به‌وسیله شرکت ­های خصوصی اروپایی اصلاح شده ­اند. شرایط آب و هوایی مناطق سیب­ زمینی‌کاری کشور در بسیاری از موارد متفاوت با مناطق اصلاح ارقام وارداتی می ­باشد، این وضعیت سبب شده تا ارقام نتوانند قابلیت خود را بروز دهند و به بعضی از بیماری ­های شایع در کشور حساسیت نشان دهند. لذا اصلاح ارقام در داخل کشور و معرفی رقم جدید داخلی، می ­تواند در پیشگیری از مشکلات فوق مؤثر باشد. یکی دیگر از مشکلات موجود در کشور، محدود بودن تعداد ارقام مناسب فراوری با قابلیت عملکرد بالا می ­باشد. بنابراین معرفی ارقام با خصوصیات کمی و کیفی مناسب علاوه بر تأمین نیاز صنایع، ارزش اقتصادی بالایی برای کشاورزان به‌همراه خواهد داشت. رقم رونا با داشتن ویژگی­ ها و خصوصیات مهم، می ­تواند در یک دوره ده ساله، در سطح 3 هزار هکتار از کشت بهاره سیب‌زمینی کشور، جایگزین رقم آگریا (شاهد) شود.