استاد بخش علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز
چکیده
تولید کودهای شیمیائی در ایران از سال 1324 با راهاندازی کارخانه ای در کرج آغاز شد و نخستین گزارش پژوهشی درباره کاربرد آنها در کشاورزی مربوط به سال 1340 یعنی یک سال پس از تأسیس «اداره کل حاصلخیزی خاک»، به کمک سازمان جهانی خوار و بار کشاورزی (فائو) است. هدف های اصلی تحقیقات کودی در آن سالها عبارت بودند از: الف) معرفی فایدههای کاربرد کود های شیمیائی و ب) تشویق کشاورزان به مصرف هرچه یشتر کودهای شیمیائی برای افزایش محصول. اما پس از آنکه اثرهای زیانبار کاربرد بی رویه کودهای شیمیائی بر سلامت انسان و جانوران و نیز بر پایداری زیست بوم آشکار شد هدف ها بازتعریف شده و به سوی کاربرد کمتر کودهای شیمیایی و استفاده از کودهای دامی، زیست جامدها، کودهای زیستی، و مانند اینها رفت که گمان می رود مواد کم خطرتری برای زیست بوم باشند. این مقاله مروری است اجمالی بر روند فعالیت های پژوهشی در این زمینه که با استفاده از گزارش های تحقیقاتی منتشر شده بوسیله دانشوران علوم خاک ایران در دوره 50 ساله فعالیت در زمینه کودهای شیمیائی تهیه و تنظیم شده است. دستاوردها، کمبودها، و موانع بر سر راه پژوهش مشخص گشته و سعی شده تا با استفاده از تجربه گذشته نقشه راهی برای آینده تحقیقات در این زمینه ارائه شود.
Fertilizer Research in Iran: A Glance at the Past, a Guide for the Future
نویسندگان [English]
N. Karimian
Professor, Department of Soil Science, College of Agriculture, Shiraz University
چکیده [English]
The first Iranian chemical fertilizer was produced in1945 in a fertilizer plant in Karaj and the first known research report about the use of chemical fertilizers was published in 1961, one year after the establishment of Soil Fertility Office of Iran by Food and Agriculture Organization (FAO). The primary objectives of the fertilizer research in those early years were to: a) demonstrate the beneficial effects of chemical fertilizer applications, and b) encourage the farmers to use as much chemical fertilizer as they could to obtain the highest amounts of crop yield. However, the harmful effects of over-fertilization on human and animal health and environment soon became apparent and forced the researchers to redefine the objectives and encourage the farmers to, at least partially, substitute chemical fertilizers with animal manures, biosolids, biofertilizers, etc. The latter materials are believed to be friendly to the environment. The present article reviews the reports of Iranian researchers during the last 50 years to highlight the past accomplishments and shortcomings in order to be able to draw a road map for the future research activities in the field of fertilizer production and use in Iran.
امامی، ع.، و ع. ا. بهبهانی زاده. 1368. رابطه آهن، روی، منگنز، و مس قابل جذب خاک با غلظت جذب شده آن توسط گیاه ذرت کشت شده در گلخانه (مقایسه چهار روش عصاره گیری). مجموعه مقالات خاک و آب مؤسسه تحقیقات خاک و آب 20-1: (1): 6.
امامی، ع.، ا. بهبهانی زاده، و ر. گلجهانی. 1371. اندازه گیری مواد غذائی قابل جذب در خاک به روش جدید عصاره گیری و مقایسه آن با روشهای متداول. گزیده مقالات ارائه شده در سومین کنگره علوم خاک ایران. کرج. ص 16-1: 2.
امین، س.، 1373. آلودگی خاک و آب: نگاهی گذرا. خلاصه مقالات چهارمین کنگره علوم خاک ایران. اصفهان. ص 5.
بینام. 1340. نتایج آزمایشات کود شیمیائی در ایران. گزارش فنی شماره 1. اداره کل حاصلخیزی خاک، وزارت کشاورزی، تهران.
بینام. 1357. خلاصه فعالیتهای تحقیقاتی و مطالعاتی انجام شده از بدو تأسیس تا سال 1357. نشریه شماره 545 موسسه خاکشناسی و حاصلخیزی خاک، وزارت کشاورزی و عمران روستائی، تهران.
پارسا، ع. ا.، و ج. جعفری. 1343. تجزیه برخی از آبهای ابیاری و خاکهای کشاورزی استان فارس. لابراتوار خاکشناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز. شیراز. بولتین شماره 1.
توفیقی، ح.، و ر. سلماسی. 1378. بررسی حرکت نیکل، کادمیم، و سرب در خاکهای جنوب تهران. چکیده مقالات ششمین کنگره علوم خاک ایران. مشهد. ص 163-161.
حقنیا، غ. 1375. مدیریت پایدار خاک. خلاصه مقالات پنجمین کنگره علوم خاک ایران. کرج. ص 11.
درجه، ز.، و ن. کریمیان. 1371. مقایسه چند روش تعیین مقدار عنصر روی قابل استفاده گیاه در خاکهای اراضی زیر سد درودزن استان فارس.. گزیده مقالات ارائه شده در سومین کنگره علوم خاک ایران کرج. 49-35: 2.
رضائی زنگنه، ر.، م. افیونی، و ح. رحیمی منصور. 1378. بر رسی حرکت سلنیم در ستونهای خاک. چکیده مقالات ششمین کنگره علوم خاک ایران. مشهد. ص 168-167.
رونقی، ع. 1373. تنظیم برنامه کوددهی ذرت و کنترل آبشوئی ازت با استفاده از اندازه گیری کلروفیل برگ. خلاصه مقالات چهارمین کنگره علوم خاک ایران. اصفهان. ص 40.
سجادی، ا. 1373. روش تلفیقی تشخیص و توصیه (دریس). خلاصه مقالات چهارمین کنگره علوم خاک ایران. اصفهان. ص 16-15.
سلطانی، غ.، ج. ترکمانی، ب.نجفی، م. ع. منشادی، غ. حسینی، و ح. کوثر. 1364. نظری اجمالی بر مسائل توسعه کشاورزی و افزایش درآمد کشاورزان استان فارس. نشریه گزارش پژوهش شماره 2.بخش اقتصاد کشاورزی، دانشگاه شیراز. شیراز.
شاهرخ نیا، ع.، ا. راجع، و ه. کشاورز. 1372. نتایج طرح مصرف کود فسفر بر اساس نتایج تجزیه خاک در طرح محوری گندم فارس. گردهمائی طرح محوری گندم. شهریور 1372.
صالح راستین، ن. 1373. کودهای زیستی Biofertlizers. خلاصه مقالات چهارمین کنگره علوم خاک ایران. اصفهان. ص17.
غفاری نژاد شهربابکی، س. ع.، و ن. کریمیان. 1378. سرنوشت سولفات منگنز مصرفی در خاکهای آهکی استان فارس. چکیده مقالات ششمین کنگره علوم خاک ایران. مشهد. ص 175-
فتوت، ا.، و آر. ناید. 1378. اندازه گیری فعالیت یونهای فلزات سنگین خاک با استفاده از مدل MINTEQA2 . چکیده مقالات ششمین کنگره علوم خاک ایران. مشهد. ص 173-171.
فهیمی فر، ج. 1369. بازار جهانی کودهای شیمیائی. سری انتشارات بازار جهانی کالاها، شماره 11، گروه تحقیقات بازار جهانی کالاها، واحد تحقیقاتی بازرگانی، موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، تهران.
کریمیان، ن. 1371. تفسیر نتایج آزمون خاک بر اساس خصوصیات فیزیکی و شیمیائی. گزیده مقالات ارائه شده در سومین کنگره علوم خاک ایران. کرج. 76 - 65 : 2.
کریمیان، ن. 1372. ضرورت توجه به عناصر کم مصرف در برنامه های کودی به منظور بهره برداری بهینه از کودهای شیمیائی و منابع خاکی. مجموعه مقالات دومین سمپوزیوم سیاست کشاورزی ایران. شیراز. ص 441-427.
کریمیان، ن. 1373. پیامدهای زیاده روی در مصرف کودهای شیمیائی فسفری. خلاصه مقالات چهارمین کنگره علوم خاک ایران. اصفهان. ص 21-20.
کریمیان، ن. 1377. پیامدهای زیاده روی در مصرف کودهای شیمیائی فسفری. مجله خاک و آب 14-1: (4) 12.
کریمیان، ن.، م. مفتون، ع. ابطحی، وج. یثربی. 1378. تأثیر کاربرد سطوح مختلف اوره و سوپرفسفات تریپل بر توزیع نیترات و فسفات در عمق های مختلف یک خاک آهکی . چکیده مقالات ششمین کنگره علوم خاک ایران. مشهد. ص 100-99.
کلباسی، م. 1375. وضعیت مواد آلی در خاکهای ایران. خلاصه مقالات پنجمین کنگره علوم خاک ایران. کرج. ص 7.
گرامی، ب. 1361. خلاصه نتایج تحقیقات خاک وآب. مؤسسه تحقیقات خاک وآب، سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، وزارت کشاورزی و عمران روستائی، تهران.
مجیدیان، م.، ا. قلاوند، ن. کریمیان، ع. ا. کامگارحقیقی. 1387. تأثیر تنش رطوبت، کود شیمیائی نیتروژنه، کود دامی و تلفیقی از کود نیتروژن و کود دامی بر عملکرد و راندمان استقاده از آب ذرت سینگل کراس 704. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی433-417 (45 ب): 12.
مرکز آمار ایران. 1372. سالنامه آماری کشور 1371. سازمان برنامه و بودجه جمهوری اسلامی ایران، تهران.
مشیری، م. 1356. ارشادالزراعه قاسم بن یوسف هروی. چاپ دوم. انتشارات امیرکبیر، تهران.
ملکوتی، م. ج. 1375. افزایش عملکرد با بهینه سازی مصرف کود در ایران در جهت نیل به کشاورزی پایدار. خلاصه مقالات پنجمین کنگره علوم خاک ایران. کرج. ص 3.
ملکوتی م. ج.، ع. صمدی، و م. نفیسی. 1367. تأثیر فسفر و روی بر رشد، عملکرد، وترکیب شیمیائی ذرت. مجموعه مقالات خاک و آب موسسه تحقیقات خاک وآب. 64- 39: (4) 4.
موسوی، م.، و م. ح. حیرتی. 1358. راهنمای استفاده صحیح از کودهای شیمیائی در گیاهان زراعی ایران. موسسه تحقیقات خاک و آب وزارت کشاورزی و عمران روستائی، تهران.
یثربی، ج. و ن. کریمیان. 1371. توزیع شکلهای مختلف ازت در خاکهای اراضی زیر سد درودزن استان فارس. گزیده مقالات ارائه شده در سومین کنگره علوم خاک ایران. کرج. ص 117 – 108: 2.
یثربی، ج.، و ن. کریمیان. 1378. رابطه بین روی قابل استفاده گیاه و شکلهای شیمیائی آن در خاکهای آهکی. چکیده مقالات ششمین کنگره علوم خاک ایران. مشهد. ص 127-126.
Hajrasuliha, S. 1973. Determination of the irrigation and fertilization program by tissue analysis (crop-logging) in Hafttappeh sugar cane project, Khuzestan, Iran. ICID Bulletin pp58-63.
Karami, E,, and H. R. Ebrahimi. 2000. Overfertilization with phosphorus in Iran: A sustainability problem. J. Ext. Sys. 16:100-120.
Karimian, N., and A. Ghanbari. 1990. Evaluation of different extractants for prediction of plant response to applied P fertilizers in highly calcareous soils. Abst. 10th World Fert. Cong. CIEC p. 25.
Kashirad, A. 1970. Effect of nitrogen, zinc, copper, and manganese on yield and chemical composition of irrigated wheat in Iran, Israel J. Agric. Res. 20:179-182.
Roomizadeh, S., and Karimian. 1996. Manganese-iron relationship in soybean grown in calcareous soils. J. Plant Nutr. 19:397-406.
Maftoun, M., and N. Karimian. 1989. Relative efficiency of two zinc sources for maize (Zea a mays) in two calcareous soils from an arid area of Iran. Agronomie 9:771-775.
