اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات284
تعداد نشریات سازمان82
تعداد شماره‌ها3,070
تعداد مقالات34,284
تعداد مشاهده مقاله47,070,304
تعداد دریافت فایل اصل مقاله77,988,880
حیدری, نادر. (1400). بهره‌وری آب گندم در ایران و مقایسه آن با مقادیر چند کشور. سامانه مدیریت نشریات علمی, 35(4), 421-435. doi: 10.22092/jwra.2022.356037.892
نادر حیدری. "بهره‌وری آب گندم در ایران و مقایسه آن با مقادیر چند کشور". سامانه مدیریت نشریات علمی, 35, 4, 1400, 421-435. doi: 10.22092/jwra.2022.356037.892
حیدری, نادر. (1400). 'بهره‌وری آب گندم در ایران و مقایسه آن با مقادیر چند کشور', سامانه مدیریت نشریات علمی, 35(4), pp. 421-435. doi: 10.22092/jwra.2022.356037.892
حیدری, نادر. بهره‌وری آب گندم در ایران و مقایسه آن با مقادیر چند کشور. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1400; 35(4): 421-435. doi: 10.22092/jwra.2022.356037.892

بهره‌وری آب گندم در ایران و مقایسه آن با مقادیر چند کشور

پژوهش آب در کشاورزی
دوره 35، شماره 4، اسفند 1400، صفحه 421-435    اصل مقاله (986.85 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/jwra.2022.356037.892
نویسنده
نادر حیدری*
دانشیار پژوهش مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی؛ سازمان تحقیقات، آموزش، و ترویج کشاورزی؛ کرج.
چکیده
گندم در کشور و حتی در جهان محصولی استراتژیک محسوب شده و سطح زیر کشت زیادی (تقریبا 50% اراضی تحت کشت کشور) را به خود اختصاص می­دهد. هدف اصلی از این بررسی، مرور و تحلیلی بر وضعیت بهره­وری آب گندم کشور و مقایسه مقادیر آن با مقادیر جهانی بود. برای این منظور با گرد­آوری و مرور منابع علمی کشوری و بین­المللی مقادیر گزارش شده برای بهره­وری آب گندم (در سطوح کلان کشور، حوضه آبریز و استانی)، جمع­ بندی­ها، محاسبات، تجزیه و تحلیل­ها، و نتیجه ­گیری­ های لازم به عمل آمد. بر اساس نتایج، دامنه تغییرات بهره­وری آب گندم در سطح کشور و جهان بسیار وسیع بوده (به ترتیب 2/2-0/25 و 3/9-0/3 کیلوگرم بر مترمکعب) و بسته به شرایطی نظیر مناطق جغرافیایی، آب و خاک، سیستم­ های مختلف آبیاری، اقلیم و غیره تغییرات زیادی دارد. بهره­ وری آب گندم آبی کشور (در مقیاس ملی) برابر 0/87 کیلوگرم بر متر­مکعب برآورد می­گردد که در مقایسه با اعداد  جهانی در دامنه متوسط قرار می­گیرد. همچنین، بر اساس مقادیر بهره­ وری آب گزارش شده در مقیاس استانی، متوسط بهره­ وری آب گندم در کشور برابر 0/75 کیلوگرم بر مترمکعب بوده که مجدداً در مقایسه با اعداد جهانی در حد وسط (رو به پائین) قرار دارد. با مقایسه میانگین بهره­وری آب گندم در کشور (75/0 کیلوگرم بر متر­مکعب و مقایسه آن با میانگین بهره­ وری آب گندم 10 کشور عمده تولیدکننده گندم جهان (0/93 کیلوگرم بر متر­مکعب)، بهره ­وری آب گندم کشور حدود 25% کمتر از متوسط این کشورها می­باشد. همچنین متوسط مقیاس ملی (برای کشور ایران) و جهانی این شاخص به ترتیب  0/93 و 1/1 کیلوگرم بر مترمکعب است. لذا مقدار شاخص بهره­ وری آب گندم کشور نسبت به متوسط جهانی خیلی وضعیت نامساعدی ندارد و فاصله نسبتا کمی (22%) برای افزایش آن تا حد متوسط جهانی وجود دارد. ولی فاصله آن تا کشورهای پیشرو و با مقادیر بالای بهره­وری آب گندم (صرفنظر از اهمیت و وسعت کشت گندم در آنها) (نظیر اکثر کشورهای اروپای غربی، آفریقای جنوبی، و مصر در خاورمیانه) ( که تقریبا 1/4 کیلوگرم بر متر­مکعب است)، فاصله نسبتا زیاد (50% کمتر) است. نتیجه­گیری این است که دامنه تغییرات بهره­ وری آب گندم در استان­ها و مناطق مختلف کشور زیاد است، همچنین امکان زیادی برای افزایش آن در مناطق مستعد حتی تا دو برابر مقدار فعلی وجود دارد، که با برنامه ریزی­ها و سرمایه­ گذاری­ های لازم درمیان­ مدت قابل حصول خواهد بود.
کلیدواژه‌ها
دامنه تغییرات بهره‌وری آب گندم؛ عملکرد گندم؛ بهره‌وری آب استان
عنوان مقاله [English]
Wheat Water Productivity in Iran Compared with Data of Some Countries
نویسندگان [English]
nader heydari
Associate Professor, Agricultural Engineering Research Institute (AERI); Agricultural Research, Education, and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran.
چکیده [English]
Wheat is considered a strategic crop in the country and even in the world. It covers a large area under cultivation (approximately 50% of the country's cultivated lands).The main objective of this study was to review and analyze wheat WP in Iran and compare it with data of some other world countries. For this purpose, national and international scientific references were collected and reviewed, and the reported values for wheat WP (at the national, basin, and provincial scales) were arranged, calculated, and summarized, and necessary analyses and some conclusions were derived. According to the results, the range of wheat WP values in Iran and the world is very wide (0.25-2.2 and 0.3-3.9 kg/m3, respectively), depending on the geographical areas, water and soil conditions, different irrigation systems, climate, etc. The country's wheat WP (on a national scale) is estimated at 0.87 kg/m3, which is in the middle range compared to world. However, based on the reported wheat WP at the provincial level, the average wheat WP in the country is equal to 0.75 kg/m3, which is again in the (lower) middle range in comparison with the global values. Comparison of  WP mean value at provincial level (0.75 kg/m3) with the average WP of 10 major wheat producing countries (0.93 kg/m3), indicated that the country's wheat WP is about 25% lower than the average of these countries. Moreover, the Iranian national wheat WP and the global scale average of this index is about 0.93 and 1.1 kg/m3, respectively. Therefore, the value of the country's wheat WP is not very low compared to the global average, and there is a relatively small gap (just 22%) with the global average. However, it is far from the values of the leading wheat producing countries (1.4 kg/m3), such as most Western European countries, South Africa, and Egypt in the Middle East, with a relatively large distance (50% lower). In conclusion, the range of wheat’s WP are very wide in different provinces and regions of the country, therefore there are many opportunities to increase it event up to twofold. This target could be achieved in the country in the medium term with the necessary investments and planning.
کلیدواژه‌ها [English]
Range of wheat water productivity, Wheat yield, Provincial water productivity
مراجع
  1. احمدوند، م. ر. و نجف­پور، ذ. ا. 1389. بررسی سطح زیر کشت تولید و سیاست­های حمایتی گندم طی برنامه­های اول تا چهارم توسعه. فصلنامه پژوهش­ها و سیاست­های اقتصادی. 17(53): 76-59.
  2. احمدی، ک. حسین­پور، ر. عبادزاده، ح. ر. قلی زاده، ح. ا. حاتمی، ف. محمدنیا افروزی، ش. عبدشاه، ه. و عباس طاقانی، ر. 1394. بررسی آمار سطح برداشت و میزان تولید 36 سال محصولات زراعی (سال 1357 لغایت 1392). مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات، معاونت برنامه ریزی و اقتصادی، وزارت جهاد کشاورزی، 285 صفحه، شابک 5-72-467-964-978.
  3. افشاری­پور، س. ک. حمزه، س. علوی پناه، س. ک. و مقبلی دامنه، ا. 1398. ارزیابی میزان بهره­وری آب کشاورزی با استفاده از تصاویر ماهواره­ای و مدل WATPRO مطالعه موردی: اراضی تحت کشت گندم حوضه آبریز دشت جیرفت. تحقیقات منابع آب ایران. 15(1): 58-45.
  4. بهرامی، م. خلیلیان، ص. مرتضوی، س. ا. و اسعدی، م. 1397. بررسی بهره‌وری فیزیکی مصرف آب کشاورزی در استان‌های منتخب ایران (مطالعه موردی: محصول گندم). نشریه آبیاری و زهکشی ایران 6(12): 1518-1511.
  5. حیدری، ن. 1390. تعیین و ارزیابی شاخص کارایی مصرف آب محصولات زراعی تحت مدیریت کشاورزان در کشور. مجله علمی-پژوهشی مدیریت آب و آبیاری. 2(1): 57-43. پائیز 1390.
  6. خرمی وفا، م. نوری. م. مندنی، ف. و ویسی، ه. 1395. بررسی آب مجازی، بهره­وری و ردپای اکولوژیک آب در مزارع گندم آبی و ذرت در منطقه کوزران (شهرستان کرمانشاه). نشریه آب و توسعه پایدار. 3(2): 26-19.
  7. رضایی زاد، ه. هوشمند، ع. و دوست محمدی، م. م. 1393. بررسی بهره­وری آب سه محصول زراعی جو، گندم و یونجه استان اصفهان (به­تفکیک شهرستان)، همایش ملی تغییرات اقلیم و مهندسی توسعه پایدار کشاورزی و منابع طبیعی، همدان.
  8. سلامتی، ن. باغانی، ج. و عباسی، ف. 1397. تعیین بهره‌وری مصرف آب در سامانه‌های آبیاری سطحی و بارانی گندم (مطالعه موردی بهبهان). مجله تحقیقات آب و خاک ایران. 4(49): 830-821.
  9. سلامتی، ن. باغانی، ج. و عباسی، ف. 1399. مقایسه حجم آب مصرفی و بهره‌وری آب گندم در روش­های مختلف آبیاری درشهرستان بهبهان. علوم و مهندسی آبیاری. جلد 43، شماره 1، بهار 99، 42-29.
  10. سیدان، س. م.، قدمی فیروز آبادی، ع. و دهقانی سانیج، ح. 1397. بررسی عوامل موثر بر ارتقا بهره­وری آب محصولات زراعی در استان همدان . نشریه آبیاری و زهکشی ایران. شماره 4(12): 755-788.
  11. طاهری، م. رضاوردی نژاد، و. بهمنش، ج. عباسی، ف. و باغانی، ج. 1399. تحلیل مکانی شاخص بهره­وری آب در قطب­های تولید گندم کشور. نشریه پژوهش آب در کشاورزی. 2(34): 227-217.
  12. غلامی، ز. ابراهیمیان، ح. و نوری، ح. 1395. بررسی بهره­وری آب آبیاری در سیستم­های آبیاری بارانی و سطحی:مطالعه موردی: دشت قزوین. علوم و مهندسی آبیاری. 39(3): 146-135.
  13. کشاورز. ع. 1396. تحلیلی بر منابع آب و چشم انداز کشاورزی کشور. دومین همایش ملی گیاهان دارویی دیم ایران. 20 تیرماه 1396، دانشگاه ارومیه.
  14. محمد­جانی، ا. ویزدانیان، ن. 1393. تحلیل وضعیت بحران آب در کشور و الزامات مدیریت آن. فصلنامه روند، سال بیست و یکم، شماره­های 65 و 6 ، بهار و تابستان 1393، صفحات144-117.
  15. مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب . خودکفایی در تولید گندم با کاهش سطح زیرکشت و افزایش بهره­وری آب واردات ۳۷ میلیون مترمکعب آب مجازی به کشور. سایت ایرنا، 2 اردیبهشت 1396.
  16. معاونت امور زراعت. نامه شماره 700/20055، مورخ 7/11/96، معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی به رؤسای سازمان­های جهاد کشاورزی استان­ها.
  17. مهتدی، م. الباجی، م. و برومندنسب، س. 1396. بررسی بهره‌وری آب آبیاری برای محصول گندم در برخی از شبکه‌های آبیاری و زهکشی استان خوزستان. علوم و مهندسی آبیاری. 40(1/1): 248-239.
  18. میرباقری، و. برادران نصیری، م. امامی، ج. و حسینی ثابت، س. م. 1395. تولید و تجارت محصولات اساسی بخش کشاورزی در بازه زمانی سال­های 1395-1380. معاونت پژوهش­های زیربنایی و امور تولیدی، دفتر مطالعات زیر بنایی (گروه کشاورزی)، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی، کد موضوعی 250، شماره مسلسل 15201، 99 صفحه.
  19. نخجوانی مقدم، م. م. قهرمان، ب. و زارعی، ق. 1396. تحلیل بهره­وری آب گندم در مدیریت­های آبیاری در برخی از مناطق ایران. نشریه پژوهش آب در کشاورزی. 31(1): 57-43.
  20. نی ریزی، س. و حلمی فخرود، ر. 1383. مقایسه کارایی مصرف آب در چند نقطه خراسان. مجموعه مقالات یازدهمین همایش کمیته آبیاری و زهکشی ایران، تهران. صفحه های 403-391.
  21. یوسفی، ح. محمدی، ع. نوراللهی، ی. و ساداتی نژاد، س. ج. 1396. ارزیابی شاخص ردپای آب محصولات زراعی و باغی استان تهران. نشریه پژوهش­های حفاظت آب و خاک. 24(6): 85-67.
  22. یوسفی­فرد، ی. الهیاری، س. قربانی، م. و برومندنسب، س. 1396. بررسی میزان بهره­وری آب در کشت گندم در استان لرستان. پنجمین همایش ملی مدیریت شبکه­های آبیاری و زهکشی و سومین کنگره ملی آبیاری و زهکشی ایران. 23-1 اسفند. اهواز.
  23. Bayat, M. A., and Babazadeh, H. 2014. Evaluation of water use productivity ondicators in the main agricultural products of Iran. Journal of Water Sciences Research. 6(1): 17-29.
  24. Chapagain, A.K., Hoekstra, A.Y., 2004. Water footprints of nations. In: Value of Water: Research Report Series no. 16. UNESCO-IHE, Delft, the Netherlands.
  25. Fan, Y., Wang, C., and Z. Nan. 2014. Comparative evaluation of crop water use efficiency, economic analysis and net household profit simulation in arid Northwest China. Agricultural Water Management. 146: 335-345.
  26. Faramarzi, M., Yang, H., Schulin, R. and Abbaspour, K. 2010. Modeling wheat yield and crop water productivity in Iran: Implications of agricultural water management for wheat production. Agricultural Water Management, 97(11): 1861-1875.
  27. Foley, J. , Prasad S. Thenkabail , Itiya P. Aneece , Pardhasaradhi G. Teluguntla & Adam J. Oliphant. 2020. A meta-analysis of global crop water productivity of three leading world crops (wheat, corn, and rice) in the irrigated areas over three decades. International Journal of Digital Earth. (13)8: 939–975. https://doi.org/10.1080/17538947.2019.1651912.
  28. Foley, D. J., Thenkabail, P.S., Aneece, I.P., Teluguntla, P.G., Oliphant, A.J. 2020. A meta-analysis of global crop water productivity of three leading world crops (wheat, corn, and rice) in the irrigated areas over three decades. International Journal of Digital Earth. 13(8): 939-975, DOI: 10.1080/17538947.2019.1651912.
  29. Hussain, Intizar, Sakthivadivel, Ramasamy, Amarasinghe, Upali A., Mudasser, Muhammad, Molden, David J. 2003. "Land and water productivity of wheat in the Western Indo-Gangetic Plains of India and Pakistan: a comparative analysis," IWMI Research Reports 52972, International Water Management Institute.
  30. Kahlown, M. A., Raoof, A., Zubair, M. and Doral Kemper, W. 2007. Water use efficiency and economic feasibility of growing rice and wheat with sprinkler irrigation in the Indus Basin of Pakistan. Agricultural Water Management, 87(3): 292-298.
  31. Kang, S., Zhang, L., Liang, Y. and H. Cai. 2002. Effects of limited irrigation on yield and water use efficiency of winter wheat on the Loess Plateau of China. In: McVicar, soil assessment for managing sustainable agriculture in China and Australia. (Monograph T.R., Rui, L., Walker, J., Fitzpatrick, R.W., and Changming, L. (Eds) Regional water andno. 841 Australian Centre for International Agricultural Research, Canberra. pp 105–116.
  32. Kaviani, A., Sohrabi, T. and Arassteh, P. 2011. Evapotranspiration and Water Productivity Estimation Using SEBAL Algorithm and Comparison with Lysimeter Data. Iranian Journal of lrrigation and drainage, 2(5): 165- 175.
  33. Keshavarz A, Ashrafi S, Hydari N, Pouran M, Farzaneh. Water allocation and pricing in agriculture of Iran. In: Water conservation, reuse, and recycling: Proceeding of an Iranian American workshop, The National Academies Press: Washington, DC, 153-172.
  34. Liu, J., Williams, J.R., Zehnder, A.J.B., Yang, H. 2007. GEPIC modeling wheat yield and crop water productivity with high resolution on a global scale. Agric. Syst. 94: 478–493.
  35. Montazar, A. and Kosari, H. 2007. Water productivity analysis of some irrigated crops in Iran. Proceeding of the International Conference of Water Saving in Mediterranean Agriculture and Future Needs. Valenzano (Italy). Series B, 56(1):109-120.
  36. Oweis, T. 1997. Supplemental irrigation: A highly efficient water-use practice ICARDA. Report, Aleppo, Syria, 16p.
  37. Qureshi, A. S., Oweis, T., Karimi, P., and Porehemmat, J. 2009. Water Productivity of Irrigated Wheat and Maize in the Karkheh River Basin of Iran. Irrigation and Drainage. 59(3):264 – 276. (WP-68)
  38. Sadras, V.O., Angus, J.F. 2006. Benchmarking water-use efficiency of rainfed wheat in dry environments. Aust. J. Agric. Res. 57, 847–856.
  39. Singh, R., van Dam, J. C. and R. A. Feddes. 2006. Water productivity analysis of irrigated crops in Sirsa District, India. Agricultural Water Management, 82: 253-278.
  40. Tavakoli, A. 2012. Determining the Water Productivity Components under Planting Single Irrigation Management for Rainfed Wheat Varieties. Journal of Water and Soil, 26(3): 690- 699.
  41. Van Dam, J. C. , R. Singh , J. J. E. Bessembinder , P. A. Leffelaar , W. G. M. Bastiaanssen , R. K. Jhorar , J. G. Kroes & P. Droogers. 2006. International Journal of Water Resources Development. Water Resources Development. 22(1): 115–133.
  42. Zwart J. Wim, and G. M. Bastiaanssen. 2007. SEBAL for detecting spatial variation of water productivity and scope for improvement in eight irrigated wheat systems. Agricultural water management. 89: 287–296.
  43. Zwart, S. J and Bastiaansen, W. G. M. 2004. Review of measured crop water productivity values for irrigated wheat, rice, cotton and maize. Agricultural Water Management, 69(2): 115-133.
  44. Zwart, S.J. Bastiaanssena, W.G.M, C.de, Molden, D.J. 2010. A global benchmark map of water productivity for rainfed and irrigated wheat. Agricultural Water Management. 1617–1627.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,931
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,734


counter
سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب