رستمیان, زهرا, خسروی پور, بهمن, غنیان, منصور. (1400). واکاوی عوامل پیشبرنده و بازدارنده تشکلهای آببران در شبکه های آبیاری استان خوزستان. سامانه مدیریت نشریات علمی, 35(4), 405-420. doi: 10.22092/jwra.2022.343536.800
زهرا رستمیان; بهمن خسروی پور; منصور غنیان. "واکاوی عوامل پیشبرنده و بازدارنده تشکلهای آببران در شبکه های آبیاری استان خوزستان". سامانه مدیریت نشریات علمی, 35, 4, 1400, 405-420. doi: 10.22092/jwra.2022.343536.800
رستمیان, زهرا, خسروی پور, بهمن, غنیان, منصور. (1400). 'واکاوی عوامل پیشبرنده و بازدارنده تشکلهای آببران در شبکه های آبیاری استان خوزستان', سامانه مدیریت نشریات علمی, 35(4), pp. 405-420. doi: 10.22092/jwra.2022.343536.800
رستمیان, زهرا, خسروی پور, بهمن, غنیان, منصور. واکاوی عوامل پیشبرنده و بازدارنده تشکلهای آببران در شبکه های آبیاری استان خوزستان. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1400; 35(4): 405-420. doi: 10.22092/jwra.2022.343536.800
واکاوی عوامل پیشبرنده و بازدارنده تشکلهای آببران در شبکه های آبیاری استان خوزستان
1دانشجوی کارشناسی ارشد ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان.
2استاد ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
3استاد ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان.
چکیده
هدف این تحقیق کمّی شناسایی عوامل پیشبرنده و بازدارنده موجود در شکل گیری، فعالیت و توسعه تشکلهای آببران در شبکه های آبیاریاستان خوزستان بود. روش پژوهش پیمایشی و از نوع توصیفی– همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی کارشناسان شرکتهای بهره برداری سازمان آب و برق استان خوزستان بود (200=N) که تعداد 130 نفر از آنان (130=n) به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. ابزار تحقیق پرسشنامه محقق ساختهای بود که اعتبار(روایی) و پایایی آن توسط متخصصان ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان و استفاده از آزمون کرونباخ آلفا تأیید گردید. دادهها با استفاده از نرم‌افزار SPSS16تحلیل شدند. بر پایه نتایج حاصل از تحلیل عاملی، عوامل پیشبرنده تشکل های آب بران در پنج گروه تولیدی، سرمایه اجتماعی، حقوقی، اقتصادی و اجرایی قرار گرفتند. عوامل مذکور در مجموع 68/6% از کل واریانس عوامل پیشبرنده در شکلگیری، فعالیت و توسعه تشکلهای آببران استان خوزستان را تبیین میکنند. در تحلیل عاملی، عوامل بازدارنده تشکل های آببران نیز پنج گروه حمایتی، حقوقی، مدیریتی، برون سازمانی و ترویجی شناسایی شدند که این پنجگروه عامل 47/3% کل واریانس عوامل بازدارنده در شکل گیری، فعالیت و توسعه تشکلهای آببران استان خوزستان را تبیین میکنند. با استناد به یافته ها، سهم عوامل پیشبرنده شکل گیری، فعالیت و توسعه تشکل های آببران استان خوزستان، بیشتر از عوامل بازدارنده میباشد.
1Msc Student of Agricultural Extension and Education, University of Khuzestan Agriculture and Natural Resources
2professor of University of Khuzestan Agriculture and Natural Resources
3Professor of Agricultural Extension and Education, Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan
چکیده [English]
This quantitative research was carried out with the aim of identifying the driving and deterrent factors in the formation, activity, and development of Khuzestan Province's water users’ associations of irrigation networks. The research method was survey and descriptive-correlational. The statistical population of this study consisted of all experts of the exploitation companies of Khuzestan Province Water and Electricity Organization (N = 200), 130 of them (n = 130) were selected by stratified random sampling. The research instrument was a researcher-made questionnaire whose validity and reliability were confirmed by agricultural extension and training specialists of Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan and the use of Cronbach Alpha test. Data were analyzed using SPSS16 software. The results of factor analysis indicated that the driving factors of water organizations were in 5 groups of production, social capital, legal, economic and executive, which in general explain 68.6% of the total variance. The results of factor analysis indicate that the driving factors of water users’ associations included 5 groups of production, social capital, legal, economic, and executive factors, which, in general, explain 68.64% of the total variance. In the factor analysis, the deterrents of water users' associations were identified as 5 groups including supportive, legal, managerial, extra-organizational and extension factors, which explain 47.29% of the total variance. According to the findings, the share of the promoters and driving factors in the activities and development of water users’ associations in Khuzestan Province is more than the deterrent factors.
کلیدواژه‌ها [English]
Water shortage, Exploitation companies of Irrigation networks, Factor analysis
اخوان، ف.، حسینی، م. و م. چیذری. 1391. بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت اعضای تعاونی آببران در مدیریت منابع آب کشاورزی استان قزوین. تعاون و کشاورزی. 23(11): 134-117.
بابایی سیگارودی، م.، یعقوبی، ج. و ش. خیری. 1393. بررسی اثرات ایجاد تشکلهای آببران بر مدیریت بهرهبرداری از شبکه آبیاری دشت قزوین. اولین همایش ملی آب، انسان، زمین. اصفهان، شهریورماه.
بازوند، ح.، آزادی عبدولی، ح. و م. اسلامی، 1396. تأثیر رفتار کشاورزان در هنگام مواجهه با خشکسالی بر توسعه پایدار. کنفرانس ملی کشاورزی پایدار، محیط زیست و توسعه روستایی.
بقایی، ح.، کردانی، م.، سروستانی، م.، بقایی، ل. و ا. پروین. 1391. چشماندازها و فرصتهای توسعه پایدار با ورود تشکلهای آببران در عرصه توسعه جوامع روستایی.
پژوهان، ع. و ا. عمانی. 1390. تشکل آببران گامی اساسی به سوی مدیریت منابع آب. همایش ملی مدیریت کشاورزی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد جهرم، 5 خردادماه.
سجاسیقیداری، ح.، مهدویفر، غ.، و س. رجبی جنبهدراز. 1393. اولویتبندی ایجاد تشکلهای آببران کشاورزی در مناطق روستایی «مطالعه موردی: روستاهای دهستان سلامی شهرستان خواف». فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی. 1(1): 69-57.
تقیپور، م. عباسی، ع. و م. چیذری. 1394. شناسایی پیامدهای عضویت در تعاونیهای آببران «موردمطالعه: دشت لیشتر در شهرستان گچساران». تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 46(1): 130-121.
جعفری، ا. ع.، رستم زاده، ی.، ادهمی، س. و ا. مقتدی نژاد. 1395. پیاده سازی الگوی مدیریت مشارکتی آب با تأکید بر تشکلهای آببران در زیر حوضه آبریز نازلوی دریاچه ارومیه. هشتمین کنفرانس بین المللی مدیریت جامع بحران.
حسین پور، ز. و م. ح. منهاج. 1393. تعاونی آببران و مدیریت مشارکتی منابع آب کشاورزی. اولین همایش ملی آب، انسان، زمین. اصفهان، شهریورماه.
حسین پور، ز.، منهاج، م. ح. و م. کاوسی کلاشمی. 1394. ارزیابی عوامل مؤثر بر مشارکت اعضای تعاونی آببران در مدیریت منابع آب کشاورزی. رشد و توسعه اقتصاد روستایی و کشاورزی. فصلنامه پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی. 2 (1): 104-91.
حضرتی فر، ب. 1392. بررسی بکارگیری یک مدل سادهی جمع آوری آب در زاهدان با تأکید بر استفاده از مشارکت مردمی، فصلنامه انجمن علمی پدافند غیرعامل ایران. 2.
حیدری ساربان، و. 1391. توانمندسازی گامی اساسی در جهت نیل به توسعه روستایی. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. 27 (3): 18447- 18427.
خدابخشی، آ.، قاسمی، ج.، اسیلان، ک. س. و ا. قلیفر.1390. عوامل مؤثر بر نگرش کشاورزان نسبت به مشارکت در تشکلهای آببران «مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان زنجان». مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران. 2-42(3): 466-453.
داوری دهکردی، ف. ا..، بقایی، ح.، پروین، ا.، سروستانی، م. و کردانی، م. 1392. تبیین ضرورت ایجاد تشکلهای آببران و انتقال مدیریت به آنها در پروژه های منابع آب. مهندسی عمران و توسعه پایدار با محوریت کاهش خطرپذیری در بلایای طبیعی. موسسه آموزش عالی خاوران.
رشوند، ا.، میردامادی، س.م. و لشگرآرا، ف. 1397. ررسی عوامل مؤثر بر موفقیت تشکلهای آببران شبکه آبیاری دشت قزوین.پژوهشهای ترویج و آموزش کشاورزی. 11 (3). 21-28.
سجاسی قیداری، ح.، مهدوی فر، غ. و س. رجبی جنبه دراز. 1393. اولویت بندی ایجاد تشکلهای آببران کشاورزی در مناطق روستایی (مطالعه موردی: روستاهای دهستان سلامی شهرستان خواف). فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی. 1 (1): صص 69-57.
سروستانی، م.، کردانی، م.، گلابی، م. و ل. بقایی.1390. نگرشی بر توانمندی های تشکلهای آببران در ارتقا مدیریت پروژههای منابع آب. تجربیات سنتی در زمینه مشارکت جامعه در مدیریت منابع آب. 4 – 2 اسفندماه.
شاه قلیان، ک. و ش. نادری. 1396. ارائه الگوی توانمندسازی کارکنان در صنعت خودروسازی، مجله مدیریت توسعه و تحول. 30: 63-57.
شاه ولی، م. و ح. قیصاری. 1390. تعیین توانمندی زیست محیطی کشاورزان عضو تعاونیهای تولید روستایی و عوامل موثر بر آن در استان فارس. فصلنامه روستا و توسعه. 14(2): 51-31.
شکری، ز.، شاهنظری، ع. و م. ضیاءتباراحمدی. 1393. شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر بر موفقیت تشکلهای آببران در پروژه مدیریت جامع آب و خاک البرز. نشریه پژوهش آب در کشاورزی. 28(1): 250-241.
صبوری، ف.، رضایی مقدم، ک. و م. منتیزاده. 1393. بررسی وضعیت سرمایه اجتماعی در بین کشاورزان عضو و غیر عضو تشکلهای کشاورزی: مطالعه موردی کشاورزان شهرستان گرمسار. تعاون و کشاورزی. 3(11): صص 117-95.
عباسی، ا. 1396. نقش و جایگاه تشکلها در مدیریت نظام بهرهبرداری آب کشاورزی. سومین همایش ملی مدیریت آب در مزرعه.
عربی، ر.، میرکزاده، ع. ا. و زرافشانی، ک. 1393. تحلیل عوامل بازدارنده انتقال مدیریت شبکهی آبیاری به بهرهبرداران: مورد مطالعه دهستان میاندربند، شهرستان کرمانشاه.راهبردهای توسعه روستایی. 1( 4): 132-119.
عطایی، پ. و ن. ایزدی. 1393. عوامل تأثیرگذار بر تمایل کشاورزان به ایجاد تشکلهای آببران. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران. 45(2): 279-269.
عیسی نژاد، ر.، شیرین زاده، ق.، ساعی مهر، م. و م. دست نشان. 1393. بررسی رابطه توانمندسازی روانشناختی اعضای تعاونیهای آببران با تمایل به پذیرش مدیریت شبکههای آبیاری و زهکشی سد گلابر. کنفرانس بین المللی یافتههای نوین در علوم کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست.
عیدی، س.، سعیدی، ح. و حسینی نیا، غ. 1391. سنجش عوامل مؤثر بر میزان موفقیت تعاونیهای برتر در شهرستانهای استان چهارمحال و بختیاری. برنامه ریزی منطقهای، 2 (7): 39-51.
غنیان، م.، برادران، م.، میرزایی، ع.، سلیمانی هارونی، خ. و س. پاشا. 1392. مدیریت مشارکتی منابع آب کشاورزی و مؤلفههای مؤثر بر آن مطالعه استان در خوزستان. مجله پژوهش آب در کشاورزی. 27 (2).
قربانی، م.، عوض پور، ل. و س. راسخی. 1395. تحلیل سرمایه اجتماعی شبکه زنان روستایی در راستای توانمندسازی جوامع محلی. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران. 5 (2): 294-273.
قمرنیا، ه. و م. بصیری. 1395. عوامل موثر بر عدم موفقیت تشکیل تعاونی آببران (مطالعه موردی: طرح باویسی سرپل ذهاب). ششمین کنفرانس ملی مدیریت منابع آب ایران با رویکرد: پیوند اکولوژیکی با چرخه آب برای پایداری سرزمین. دانشگاه کردستان، 1-3 اردیبهشت ماه.
کردانی، م..، شبه، م.، بقایی، ح. و م. سروستانی. 1394. تبیین ضرورت ایجاد تشکلهای آببران و انتقال مدیریت به آنها در پروژههای منابع آب. اولین همایش ملی بررسی ابعاد فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی طرح احیا 550 هزار هکتاری اراضی خوزستان و ایلام.
محمدزاده، ل.، حیدری، م. و ح. صدیقی. 1392. نقش مدیریت یکپارچه و مشارکتی منابع آب در بخش کشاورزی. اولین همایش ملی توسعه پایدار کشاورزی و محیط زیست سالم. 21 شهریور.
میرزایی، آر. میردامادی، س. م. و س. م. حسینی. 1390. تعاونیهای آببران رویکردی نوین در مدیریت مشارکتی آبیاری. فصلنامه نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی. 7(27): 22-18.
ناصری، م.، فرهادیان، ه.، عباسی، ع. ف. و خسروانی. 1394. نقش شرکتهای سهامی زراعی در بهبود شاخصهای توانمندسازی کشاورزان عضو: مطالعه موردی جنوب استان خراسان جنوبی. فصلنامه روستا و توسعه. 18 (2): 63-39.
نجفی، ن.، خسرویپور، ب.، غنیان، م.، برادران، م. و ع. دحیماوی. 1392. شناسایی عوامل بازدارنده موفقیت تشکلهای آببران از دیدگاه بهرهبرداران حوزههای کرخه شمالی و جنوبی استان خوزستان. پژوهشهای روستایی. 4(1): 188-165.
وثوقی، م. و س. حبیبی. 1393. دانش بومی، گامی به سوی بومیسازی توسعهی روستایی و توانمندسازی روستاییان. فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی- فرهنگی. 2 (4): 26-9.
Ababneh, Z. and Al Adwan, A. (2012). Water users association in the Jordan vally. Sustianable Water lntegrated Management (SWIM) Presentation. Available at:<http:www.swim-sm.eu/index.Php?option=com_Phocadownload & view=category &id=11%3Awuas& Itemid=Fr> [access September 2012].
Ballester, A. and Mott Lacroix, K. E. (2016). Public Participation in Water Planning in the Ebro River Basin (Spain) and Tucson Basin (U.S., Arizona): Impact on Water Policy and Adaptive Capacity Building.
(2010). Water User Associations (WUA): The story of participative irrigation management in the Jordan Valley. Amman: GTZ.
Gunchinmaa, T. Yakubov, M. (2010). Institutions and transition: does a better institutional environment make water users association more effective in central Asian? Water Policy, 12(2), 165-185.
Facon, T. (2002). Downstream of irrigation water pricing—the infrastructure design and operational management considerations. Paper presented at the conference, “Irrigation Water Policies: Micro and Macro Considerations” held in Agadir, Morocco, 15-17 June 2002.
Hassabou, Abdel Hakim M. El-Gafy, Inas K. (2007). Assessment Indicators for Water Users’ Associations in Egypt. E-WAter, Official Publication of the European Water Association (EWA).
Innocent, Y. & O, A. (2014). Farmer’s cooperatives and agricultural development in kwali area council federal capital territory Abuja, Nigeria. International Journal of humanities and social science. 7 (1).
Kadibeyoglu, Z & Ozertan, G. (2011). Users’ perceptions of water user associations: Evidence from csses in Turkey. Working Papers from Bogazici University, Development of Economics.
Mishra, A. K. and V.P, Singh. (2010). A review of drought concepts. Journal of Hydrology. 391(2010): 202-216.
Nazari, M. V., Abadi, A. and Goudarzvand Chegini, M. (2013). Process of employee empowerment (concepts and dimensions). 2013. Kuwaait Chapter of Arabian Journal of Business and Management Review. 2(11).
Nxumalo, K. K. S. and Oladele, O. I. (2013). Factors affecting farmer’s participation in agricultural programme in Zululand district, kwazulu natal province, South Africa. 2013. 34(1): 83-88.
Omid, M. H., and Fami, H. (2011). Factors influencing the Success of Water User Assosiation in Iran: A Cace of Mogan Tajan and Varamin. Journal of Agriculture Science and Technology, 14 (1): 27-36.
Sheikh, M. J., Redzuan, M. B., Abu Samah, A. and Ahmad, N. 2014. Factors influencing farmer’s participation in water management: A community development perspective. IOSR Journal of humanities and social science. 19 (11): 59-63.
Phuntha Vongsa, Kh. Boonthai Iwwai, CH. and Kaewjampa, N. (2014). International Journal of Environmental and Rural Development. 2-5.
Yakubov, M. (2011). Assessing irrigation Performance from the farmer’s perspective: a qualitative study. Irrigation and Drainage (published online). DoI: 10.1002/ird. 649
Zhang, L. Heerink, N. Dries, L. Shi, X. (2013). Water Users Associations and Irrigation Water Productivity in Northern China. Ecological Economics, 95, 128–136.
