4مرکز تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان- بخش منابع طبیعی
چکیده
جنسL. Convolvulusمتعلق به تیره پیچک (Convolvulaceae) با 57 گونه برای فلات ایران معرفی شده است. گونه Convolvulus koieanus Bornm.انحصاری ایران است و استانهای خوزستان و لرستان، رویشگاه آن هستند. براساس روش تحقیق طرح تحقیقاتی ملی «تعیین جایگاه حفاظتی گیاهان ایران» و دستورالعمل اتحادیه جهانی IUCN و سه معیار مربوط به میزان حضور، سطح اشغال و تعداد افراد موجود در جمعیتها، جایگاه حفاظتی گونهC. koieanus بررسی شد. آنالیز نرمافزار ژئوکت برای این گونه، میزان حضور (Extent of Occurrence) آن را 917/24377 کیلومترمربع نشان داد، براساس آن، گونه موردمطالعه در طبقه نزدیک به تهدید (NT) قرار گرفت، سطح تحت اشغال of Occupancy) (Area آن نیز، معادل 24 کیلومترمربع برآورد شد و از این نظر، گونه در خطر انقراض (EN) قرار گرفت. براساس مشاهدات میدانی، مساحت تحت اشغال این گونه در استانهای خوزستان و لرستان درمجموع 19/0 کیلومترمربع است، اگرچه این گونه، براساس معیارهای اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت IUCN))، در گروه در بحران انقراض قرار میگیرد، ولی با در نظر گرفتن تعداد رویشگاهها و زیرجمعیتها و تعداد افراد در هر زیرجمعیت، واجد شرایط برای قرار گرفتن در این جایگاه نیست، بنابراین، با در نظر گرفتن مجموعه عوامل و مشاهدات، در گروه در معرض خطر (EN) طبقهبندی میشود. رویشگاه این گونه تحت تأثیر عوامل تخریبی انسانی، بهویژه چرای دام قرار دارد، که عامل اصلی تهدیدکننده این گونه انحصاری در منطقه است، پس ضروری است، حداقل یک رویشگاه از هر یک از استانهای لرستان و خوزستان بهعنوان ذخیرهگاه ژنتیکی طبیعی، معرفی و توسط سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری بهعنوان رویشگاه حفاظتشده اعلام شود. بهعلاوه، اقدام لازم برای حفاظت در خارج از رویشگاه اصلی نیز، انجام شود. این گونه پیچک، از طریق بذر تکثیر میشود و درصورت قرق رویشگاه آن، بهراحتی در منطقه گسترش خواهد یافت.
Convolvulus L. (Convolvulaceae) is represented with 57 species in the Iranian plateau. Convolvulus koieanus Bornm. is an endemic species of Iran, distributed in the Khuzestan and Lorestan provinces. Based on the research method of the national research project, entitled defining the conservation status of the plant species in Iran and the IUCN guidelines, three criteria related to the extent of occurrence, area of occupancy, and the number of mature individuals in the populations were considered to evaluate the conservation status of C. koieanus. GeoCAT software calculated its Extent of Occurrence (EOO), 24377.917, recognized as the Near Threat (NT), and the Area of Occupancy (AOO) was calculated to be 24 square kilometers, recognized as endangered (EN). Based on field observations, the Area of Occupancy (AOO) of this species was calculated to be 0.19 Km2 for Khuzestan and Lorestan Provinces. According to the IUCN classification, it is in the group of Critically Endangered (CR); however, it does not qualify for this status, considering the number of habitats, sub-populations, and the number of individuals in each subpopulation. Based on the current data, we determine it as endangered (EN). This species is affected by human activities. The field observation indicated that road construction and grazing are the main threats for this species. The conservation of this valuable species as a natural genetic reserve is necessary. We suggest one habitat in each of the Khuzestan and Lorestan provinces be defined as protected by the Forests, Rangelands, and Watershed Organization. The ex-situ conservation needs to be planned. This species is easily propagated by seeds, and if its habitat is protected, it will regenerate and expand in the area.
نوروزی، م.، 1380. فلور ایران، شماره 40: تیره پیچک(Convolvulaceae) . مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 110صفحه.
دیناروند، م. و جمزاد. ز.، 1394. شناسایی نمونههای گیاهی هرباریوم استان خوزستان. گزارش نهایی طرح پژوهشی. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 218صفحه.
دیناروند، م.، بهنامفر، ک. و کیانی، ک.، 1399. فلور استان خوزستان. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 809صفحه.
محرابیان، ا.، 1392. مبانی حفاظت از گیاهان (چالشها و روشها). دانشگاه شهید بهشتی، تهران، 323صفحه.
مظفریان، و.، 1378. فلور استان خوزستان. مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان خوزستان، خوزستان، 282صفحه.
قهرمان، ا. و ف. عطار. 1377: تنوع زیستی گونههای گیاهی ایران. انتشارات دانشگاه تهران، 1176 صفحه.