مکاری, مهدی, عابدین پور, میثم, دهقان, هادی. (1399). تأثیر تنش خشکی و تاریخ کاشت بر عملکرد دانه و کارایی مصرف آب در گندم پائیزه در منطقه کاشمر. سامانه مدیریت نشریات علمی, 34(2), 167-186. doi: 10.22092/jwra.2020.122256
مهدی مکاری; میثم عابدین پور; هادی دهقان. "تأثیر تنش خشکی و تاریخ کاشت بر عملکرد دانه و کارایی مصرف آب در گندم پائیزه در منطقه کاشمر". سامانه مدیریت نشریات علمی, 34, 2, 1399, 167-186. doi: 10.22092/jwra.2020.122256
مکاری, مهدی, عابدین پور, میثم, دهقان, هادی. (1399). 'تأثیر تنش خشکی و تاریخ کاشت بر عملکرد دانه و کارایی مصرف آب در گندم پائیزه در منطقه کاشمر', سامانه مدیریت نشریات علمی, 34(2), pp. 167-186. doi: 10.22092/jwra.2020.122256
مکاری, مهدی, عابدین پور, میثم, دهقان, هادی. تأثیر تنش خشکی و تاریخ کاشت بر عملکرد دانه و کارایی مصرف آب در گندم پائیزه در منطقه کاشمر. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1399; 34(2): 167-186. doi: 10.22092/jwra.2020.122256
تأثیر تنش خشکی و تاریخ کاشت بر عملکرد دانه و کارایی مصرف آب در گندم پائیزه در منطقه کاشمر
1استادیار گروه علوم و مهندسی آب- مرکز آموزش عالی کاشمر
2معاون آموزشی و پژوهشی، مرکز آموزش عالی کاشمر، کاشمر، ایران
3گروه علوم و مهندسی آب، مرکز آموزش عالی کاشمر
چکیده
در شرایط حاضر، مهمترین چالش بخش کشاورزی، افزایش کارایی مصرف آب است. این پژوهش با هدف بررسی اثر کمآبیاری و تاریخ کاشت بر عملکرد دانه، کارایی مصرف آب و اجزای عملکرد گندم رقم پیشگام، بهصورت کرتهای یک بار خرد شده بر پایه طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 98-1397 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی کاشمر به اجرا درآمد. آبیاری در چهار سطح شامل: آبیاری بر اساس 100%، 80%، 60% و 40% نیاز آبی گیاه به عنوان عامل اصلی و سه تاریخ کاشت شامل یک مهر، یک آبان و یک آذر به عنوان عامل فرعی، تیمارهای مورد استفاده در این پژوهش بودند. نتایج نشان داد که کمآبیاری بر عملکرد دانه، کارایی مصرف آب و شاخص برداشت در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود بهطوری که با افزایش تنش رطوبتی عملکرد دانه، شاخص برداشت و کارایی مصرف آب کاهش یافت. نتایج همچنین نشان داد که اثر تاریخ کاشت بر عملکرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، شاخص برداشت و کارایی مصرف آب معنیدار بود. بیشترین عملکرد دانه، شاخص برداشت و کارایی مصرف آب بهترتیب با مقادیر 33/7227 کیلوگرم در هکتار، 77/32% و 51/2 کیلوگرم بر مترمکعب متعلق به تاریخ کاشت یک آبان و تیمار 100% نیاز آبی و کمترین آنها بهترتیب با مقادیر 2000 کیلوگرم در هکتار، 3/15% و 14/1 کیلوگرم بر مترمکعب متعلق به تاریخ کاشت یک آذر و تیمار 40% نیاز آبی بود. اثر متقابل تنش رطوبتی و تاریخ کاشت نیز بر تمام صفات زراعی گندم به جز تعداد دانه در سنبله و کارایی مصرف آب معنیدار بود. بر اساس یافتههای این پژوهش میتوان تیمار آبیاری 100% نیاز آبی و تاریخ کاشت یک آبان را برای کاشت گندم پاییزه رقم پیشگام در منطقه خشک و نیمهخشک کاشمر مناسب دانست.
Effect of Drought Stress and Planting Date on Grain Yield and Water Use Efficiency of Autumn Wheat in Kashmar Region
نویسندگان [English]
mahdi mokari1؛ Meysam Abedinpour2؛ hadi dehghan3
1Assistant Prof. Water and Science Engineering- Kashmar Higher Education Institute
2Deputy Director, Department, Kashmar Higher Education Institute, Kashmar, Iran.
3Water Engineering Department, Kashmar Higher Education Institute
چکیده [English]
Presently, the main challenge of agricultural sector is improvement of crop water productivity (CWP). To evaluate the effect of water stress and planting date on grain yield, water productivity and yield components of wheat (Pishgam var.), an experiment was conducted as split plot based on complete randomized design with three replications, at Kashmar Agricultural Research Station, in 2018-2019. Irrigation treatments included 100% of irrigation water requirement (IWR), 80% IWR, 60% IWR, and 40% IWR as the main treatments, and three planting dates including 23rd September, 23rd October and 23rd November as sub treatments. The results showed that water stress had significant effect on grain yield, water use efficiency (WUE), and harvest index (HI) at 1% probability level, such that with increasing water stress, the grain yield, HI and WUE was decreased. Also, the results showed that the effect of sowing date on grain yield, thousand kernel weight, and number of kernels per panicle, HI, and WUE was significant. The highest values of grain yield, HI, and WUE were 7227.33 kg/ha, 32.77 %, and 2.51 kg/m3, respectively, and belonged to 23rd October and 100% IWR treatment. The lowest of these values were 2000 kg/ha, 15.3%, and 1.14 kg/m3, respectively, related to 23rd November and 40% IWR treatment. The interaction between water stress and planting date had significant effect on all agronomic traits, except the number of kernels per panicle and WUE. According to the results of this study, irrigation treatment of 100% IWR and planting date of 23rd October can be considered for autumn wheat cultivar (Pishgam var.) in arid and semi-arid region of Kashmar.
کلیدواژه‌ها [English]
Wheat var. Pishgam, Harvest index, Deficit irrigation, Water stress
مراجع
امام ی، 1390. زراعت غلات. انتشارات دانشگاه شیراز.
امیدینسب د، قرینه م ح، بخشنده ع، شرفیزاده م، شافعینیا ع ر و سقلی ع، 1394. اثر میزان بذر و کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گندم (Triticum aestivum) در بقایای گیاهی ذرت (Zea mays) (بیخاکورزی). مجله پژوهشهای زراعی ایران، جلد 13، شماره 3، صفحههای 598 تا610.
احمدامینی ط، کامکار ب و سلطانی ا، 1390. اثر تاریخ کاشت بر ضرایب تخصیص ماده خشک در ارقام مختلف گندم. مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی، جلد 4، شماره 1، صفحههای 131 تا 150.
ترابیان ع و مقصودی ک، 1393. بررسی روابط بین عملکرد و اجزای آن در گندم در شرایط آبیاری نرمال و تنش خشکی با استفاده از روش تجزیه مسیر. نشریه زراعت، دوره 104، صفحههای 47 تا 53.
توکلی ع ر، 1391. اثر تاریخ کاشت و آبیاری محدود بر عملکرد و اجزای عملکرد پنج رقم گندم در مراغه. مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی، جلد 2، شماره 6، صفحههای 87 تا 96.
جعفری ن، آقایاری ف و پاکنژاد ف، 1397. تأثیر روشهای مختلف کمآبیاری بر عملکرد و کارایی مصرف مصرف آب گندم رقم پارسی. مجله اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی، جلد 12، شماره 4، صفحههای 581 تا 598.
چگنی ه، 1393. بررسی اثر تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم. نشریه زراعت (پژوهش و سازندگی)، جلد 27، دوره 104، صفحههای 9 تا 21.
حلیم ق، یحیی ا و شاکری ا، 1396. ارزیابی عملکرد، اجزای عملکرد و شاخصهای تحمل به تنش در ارقام گندم نان در شرایط قطع آبیاری پس از گلدهی. مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی، جلد 7، شماره 4، صفحههای 121 تا 134.
خبازصابری ح، قمی س و چراغعلی ا، 1372. مطالعه و تعیین تراکم مناسب ارقام پیشرفته گندم. مجله نهال و بذر، جلد 9، شماره 3، صفحههای 26 تا 29.
رستگار م ع، 1387. دیمکاری. انتشارات برهمند.
سلامات ن، 1388. اثر تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزاء عملکرد ارقام دیررس گندم. مجله فیزیولوژی گیاهان زراعی، جلد 1، شماره 3، صفحههای 37 تا 50.
صنوبر ع، دهقانی ف و طباطبایی س ع، 1389. اثر دور آبیاری بر عملکرد، کارایی مصرف مصرف آب و برخی خصوصیات کیفی ارقام گندم نان. مجله پژوهش آب در کشاورزی، جلد 24، شماره 1، صفحههای 31 تا 40.
عباسی ف، محمدی ح، بازگیر س و آزادی م، 1397. برآورد تاریخ بهینه کشت و مراحل حساس رشد به تنش آبی در مناطق عمده کشت گندم دیم ایران. مجله مدیریت آب و آبیاری، جلد 8، شماره 2، صفحههای 267 تا 287.
عبدالهی ع، 1394. بررسی تأثیر تاریخ کاشت و تراکم بر عملکرد دانه و اجزاء عملکرد گندم نان در شرایط دیم. نشریه زراعت دیم ایران، جلد 4، شماره 2، صفحههای 99 تا 115.
فرمهینی فراهانی م، میرزاخانی م و ساجدی ن ع، 1392. اثر تنش کمآبی و کاربرد مواد جاذب رطوبت بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم پاییزه در اراک. نشریه یافتههای نوین کشاورزی، جلد 7، شماره 3، صفحههای 263 تا 274.
فلاح س و تدین م ر، 1392. تأثیر تاریخ و تراکم کاشت بر رشد، عملکرد و اجزای عملکرد گندم نان پاییزه (Triticum aestivum L.) در منطقه شهرکرد. مجله پژوهش در گیاهان زراعی، جلد 1، شماره 2، صفحههای 11 تا 21.
قمرنیا ه، فرمانیفرد م و ساسانی ش، 1391. بررسی اثر آبیاری تکمیلی بر عملکرد و کارایی مصرف مصرف آب سه رقم جدید گندم. مجله مدیریت آب و آبیاری، جلد 2، شماره 2، صفحههای 69 تا 83.
کلاتهعربی م، شیخ ف، سوقی ح و هیوهچی ج، 1390. اثر تاریخ کاشت بر روی عملکرد و اجزای عملکرد دانه دو رقم گندم نان (.Triticum aestivum L) در گرگان. مجله بهزراعی نهال و بذر، جلد 27، شماره 3، صفحههای 285 تا 296.
معاونی پ، حبیبی د و عباسزاده ب، 1388. اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد چهار رقم گندم در شهر قدس. مجله زراعت و اصلاح نباتات، جلد 5، شماره 1، صفحههای 69 تا 85.
موری س، امام ی و کریمزاده سورشجانی ه، 1391. ارزیابی مقاومت به خشکی انتهای فصل در ارقام گندم با استفاده از عملکرد، اجزای عملکرد و شاخصهای کمی مقاومت به خشکی. مجله تنشهای محیطی در علوم زراعی، جلد 5، شماره 1، صفحههای 19 تا 32.
نورمحمدی ق، سیادت ع و کاشانی ع، 1380. زراعت غلات. انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز.
هادی م، جلیلی س و مجنونیهریس ا، 1396. ارزیابی عملکرد گندم در شرایط دیم و آبی و بررسی امکان آبیاری تکمیلی گندم دیم با استفاده از آب ذخیره شده در کمآبیاری گندم آبی. نشریه آبیاری و زهکشی ایران، جلد 11، شماره 3، صفحههای 403 تا 411.
Chen C, Payne W A, Smiley R W and Stoltz M A, 2003. Yield and water use efficiency of eight wheat cultivars planted on seven dates in Northeastern Oregon. Agronomy 95.4: 836-843.
Chen R, Cheng W, Cui J, Liano J, Fan H, Zheng Z and Ma F, 2015. Lateral spacing in drip-irrigated wheat: The effect on soil moisture, yield and water use efficiency. Field Crop Research 179: 52-69.
Fischer R A, 1973. The effect of water at various stages of development on yield processes in wheat. Pp. 233-241. In: Proceedings of Plant Responses to Climate Factors Symposium. UNESCO, Paris.
Hossain I, Epplin F M and Krenzer E G, 2003. Planting date influence on dual-purpose winter wheat forage yield, grain yield, and test weight. Agronomy 95.5: 1179-1188.
Jain M P, Dixit P V and Khan R A, 1992. Effect of sowing date on wheat varieties under late sown irrigated conditions. Agricultural Science 62: 669-671.
Khichar M L and Niwas R, 2006. Microclimate profiles under different sowing environments in wheat. Agrometeorology 8: 201-209.
Li Q, Bian C, Liu X, Ma C and Liu Q, 2015. Winter wheat grain yield and water use efficiency in wide-precision planting pattern under deficit irrigation in North China Plain. Agriculture Water Management 152: 71-76.
Liu E K, Mei X R, Yan C R, Gong D Z and Zhang Y Q, 2015. Effects of water stress on photosynthetic characteristics, dry matter translocation and WUE in two winter wheat genotypes. Agricultural Water Management 167: 75-85.
Richard A R, 2006. Physiological traits used in the breeding of new cultivars for water-scarce environments. Agricultural Water Management 80.1-3: 197-211.
Sun H, Zhang X, Chen S, Pei D and Liu C, 2007. Effects of harvest and sowing time on the performance of the rotation of winter wheat-summer maize in the North China Plain. Industrial Crops and Products 25.3: 239-247.
Timsina J, Godwin D, Humphreys E, Singh Y, Singh B, Kukal S S and Smith D, 2008. Evaluation of options for increasing yield and water productivity of wheat in Punjab, India using the DSSAT-CSM-CERES-Wheat model. Agricultural Water Management 95.9: 1099-1110.
Toklu F and Yagbasanlar L, 1996. A research on determination wheat cultivars under Cukrova climate conditions. Pp. 287. In: The proceedings of the 5th International Wheat Conference. Ankara, Turkey.
Winter S R and Musick J T, 1993. Wheat planting date effects on soil water extraction and grain yield. Agronomy 85.4: 912-916.
Zhang B, Li F M, Huang G, Cheng Z Y and Zhang Y, 2006. Yield performance of spring wheat improved by regulated deficit irrigation in an arid area. Agricultural Water Management 79.1: 28-42.
