| تعداد نشریات | 286 |
| تعداد نشریات سازمان | 84 |
| تعداد شماره‌ها | 3,027 |
| تعداد مقالات | 33,816 |
| تعداد مشاهده مقاله | 45,201,254 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 58,439,600 |
اثر بخشی انتقال یافتههای تحقیقاتی بر عملکرد سیب زمینی در استان اردبیل | ||
| ترویجی علوم کاربردی سیب زمینی | ||
| دوره 3، سال سوم شماره 1 - شماره پیاپی 5، تیر 1399، صفحه 51-56 اصل مقاله (1.13 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی - ترویجی | ||
| نویسندگان | ||
| صفت اله رحمانی* 1؛ داود حسن پناه2 | ||
| 1استادیار پژوهش، گروه تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویجی، دفتر امور اقتصادی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران | ||
| 2استادیار پژوهش، بخش تحقیقات زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اردبیل، ایران. | ||
| چکیده | ||
| سیب‌زمینی نقش مهمی در تغذیه انسان داشته، به‌طوری که از آن به‌عنوان ثروت پنهان زمین نام برده می‌شود. هدف از انتقال یافتههای تحقیقاتی، برقراری جریان دوسویه ارتباط بین محققین و کارشناسان از یک سو و کشاورزان پیشرو از سوی دیگر میباشد. استان اردبیل در سال 1390 با دارا بودن 14/8 درصد از کل سطح زیرکشت این محصول، مقام دوّم در کشور را به‌خود اختصاص داده است. با در نظر گرفتن این اهمیت، تحقیق حاضر در نظر دارد اثرات برنامه‌های اجرا شده برای سیب‌زمینی‌کاران این استان در قالب انتقال یافتههای تحقیقاتی را با بهره‌گیری از تحلیل توصیفی و استنباطی مورد بررسی قرار دهد. داده‌های مورد نیاز این تحقیق از طریق تکمیل پرسش‌نامه به تعداد 182 سیب‌زمینی‌کار از بین کلیه سیب‌زمینی‌کاران منطقه اردبیل که به روش نمونه‌گیری ساده تصادفی انتخاب شده بودند، جمع‌آوری شد. نتایج نشان داد که 73/4 درصد از سیب‌زمینی‌کاران مورد مطالعه، از مجموعه فعالیت‌ها و برنامه‌های آموزشی و ترویجی انتقال یافتههای تحقیقاتی سیب‌زمینی رضایت داشتند. نتایج هم‌چنین بیانگر آن بود که بین اثربخشی برنامه انتقال یافتههای تحقیقاتی و عملکرد محصول، رابطه ضعیفی وجود دارد. | ||
تازه های تحقیق | ||
| ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اثربخشی؛ یافتههای تحقیقاتی؛ سیب‌زمینی؛ عملکرد | ||
| اصل مقاله | ||
|
سیب‌زمینی محصولی است که دارای نوسانات زیادی در قیمت و تولید میباشد. این محصول در جهان از نظر میزان تولید و نقش آن در تأمین انرژی در تغذیه، چهارمین محصول میباشد. از سوی دیگر، تولید و فرآوری سیب‌زمینی نقش به‌سزائی در ایجاد فرصت‌های شغلی دارد. طیف وسیعی از محصولات غذایی از جمله: پودر سیب‌زمینی، چیپس، کنسانتره، ترشی و حتّی تولید واکسن از پسماندهای آن به‌صورت مستقیم و یا غیرمستقیم از این محصول به‌دست می‌آیند.براساس آخرین آمار وزارت جهاد کشاورزی در سال 1397، ایران دارای سطح زیرکشت 150 هزار هکتار و تولید بیش از 5 میلیون تن سیب‌زمینی بوده است (7). برنامه انتقال یافتههای تحقیقاتی برنامه‌هایی هستند که با مشارکت محقق، کارشناس ترویج و یا مروج و کشاورز برای تولید فناوری و یا انطباق آن در شرایط کشاورزان به مورد اجرا گذاشته می‌شوند. این برنامه‌ها شامل: طرحها و پروژه‌های تحقیقی ـ تطبیقی، تحقیقی ـ ترویجی و تسریع انتقال یافته‌ها میباشد. به‌منظور اجرای این طرحها، افرادی که از واحدهای مختلف سازمان جهاد کشاورزی استان انتخاب شده‌اند؛ تحت عنوان مسئول، مجری و یا همکار در اجرای طرحها همکاری می‌نمایند و کشاورزان نیز قبل از اجرای طرح، توسط برگزارکنندگان، درباره اهداف و نحوه اجرای طرح و نوع همکاری‌هایی که می‌بایست با طرح داشته باشند، توجیه می‌شوند. با توجّه به اهمیّت اقتصادی و اجتماعی سیب‌زمینی در تأمین بخش قابل توجهی از نیاز غذائی جامعه و هم‌چنین جایگاه این محصول در ایجاد فرصت‌های شغلی به‌ویژه در استان اردبیل، در این تحقیق به بررسی آثار انتقال یافتههای تحقیقاتی بر عملکرد سیب‌زمینی‌کاران استان پرداخته شده است.سیب‌زمینی به‌دلیل دارا بودن ارزش غذائی بالا و قیمت پائین آن، همواره نقش به‌سزائی در تغذیه و سلامت انسان داشته و از جایگاه بسیار ویژه‌ای در تأمین امنیت غذایی بشر برخوردار بوده است. از سوی دیگر، سیب‌زمینی در مقایسه با محصولات رقیب خود از جمله: برنج و گندم، به‌مراتب ارزانتر و قابل دسترس‌تر میباشد. بدین منظور، از سوی سازمان خواربار و کشاورزی وابسته به سازمان ملل متّحد (فائو)، سال 2008 میلادی به‌عنوان سال بین‌المللی سیب‌زمینی نام‌‌گذاری شد. براساس آخرین آمار فائودر سال 2018 میلادی، ایران با سطح زیرکشت 149 هزار هکتار و تولید 5 میلیون تن سیب‌زمینی، رتبه سیزدهم در بین تولیدکنندگان این محصول را دارا بوده است (9). حسنپور و همکاران (1385) با مطالعه بازده مخارج در تحقیقات رقمهای جدید جو دیم در استان‌های کهکیلویه و بویراحمد و کرمانشاه، گزارش کردند که استفاده از رقمهای اصلاح‌شده جو دیم، معادل 8592 هزار تن تولید این محصول را در این دو استان افزایش داده است (2). حسینی و همکاران (1385) با بررسی نرخ بازده اجتماعی تحقیقات بهنژادی چغندرقند رقم رسول، نتیجه گرفتند که رقم رسول چغندرقند، دارای نرخ بازده داخلی اجتماعی سرمایه‌گذاری برای توسعه این رقم برابر 117 درصد میباشد. هم‌چنین صرفه‌جویی ارزی حاصل از معرفی این رقم در اثر کاهش واردات شکر را، 7/28 میلیون دلار در سال برآورد کردند (3). زمانی میان‌دشتی و ملک محمّدی (1388) با بررسی عوامل مؤثر بر اثربخشی طرح‌های انتقال یافتههای بخش کشاورزی استان فارس از دیدگاه برگزارکنندگان، گزارش کردند که برخورد خوب و توأم با احترام برگزارکنندگان طرح با کشاورز همکار، نگرش مثبت کارکنان ترویج نسبت به فناوری‌های پیشنهادی و انتخاب مناسب زمان و فصل اجرای طرح به‌ترتیب مهم‌ترین این عوامل بودند (4). سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (1388) در گزارشی به ارائه آمار عملکرد انتقال یافتههای تحقیقاتی سیب‌زمینی پرداخت. نتایج به‌دست آمده از انتقال یافتههای تحقیقاتی در سیب‌زمینی نشان داد که با انجام صحیح و به‌موقع عملیات کاشت، داشت و برداشت بر مبنای نتایج حاصل از تحقیقات انجام‌شده و با رعایت دستورالعمل‌های فنی مربوط، هزینههای تولید حداقل تا 20 درصد کاهش و عملکرد و کیفیت تولید، بهبود یافته است (5). شهابی و همکاران (1391) در مطالعه‌ای، اثرات آموزش‌های ترویجی بر عملکرد دامداران شهرستان فریدن را مورد بررسی قرار دادند و نتیجه گرفتند که آموزش‌های ترویجی، تأثیر مثبتی بر ارتقای آگاهی‌های شغلی و سطح مهارت‌ها و بهکارگیری شیوه‌های نوین دامداری دارد (6). امیرخانی و همکاران (1392) با ارزیابی عوامل تأثیرگذار بر میزان استفاده کشاورزان از روش‌ها و فناوری‌های مدیریت خشکسالی در شهرستان ورامین، اعلام نمودند که متغیرهای میزان مشارکت اجتماعی و میزان استفاده از خدمات شرکت‌های خدمات مشاوره‌ای از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر انتقال و بهکارگیری فناوری‌ها میباشد (1). آراجی[1] (1989) اثرات سرمایه‌گذاری عمومی در تحقیقات گندم بر عملکرد این محصول را در غرب آمریکا مورد بررسی قرار داد و نتیجه گرفت که سرمایه‌گذاری در زمینه تحقیقات گندم در دوره مورد مطالعه، موجب افزایش عملکرد این محصول به‌میزان 5/76 درصد شده است (8). مونزکاناواته و هیپولا[2] (2010) با بررسی ساختار انتقال اطلاعات در بخش کشاورزی در کشور اسپانیا، گزارش کردند که ساختار انتقال اطلاعات در بخش کشاورزی این کشور عمدتاً دولتی بوده و تنها تعداد محدودی از شرکت‌های خصوصی در این امر مشارکت دارند. ضمن این که، دولت اسپانیا در انتقال یافتههای تحقیقاتی به‌صورت موفّق عمل نکرده و بخش خصوصی نیز از توانمندی لازم برای انتقال یافتههای تحقیقاتی برخوردار نبود (10). بر این اساس، با در نظر گرفتن جایگاه منحصر به فرد استان اردبیل در تولید سیب‌زمینی در کشور، تحقیق حاضر در نظر دارد اثرات اقتصادی و فنّی انتقال یافتههای تحقیقاتی در مزارع سیب‌زمینی این استان را مورد بررسی قرار دهد. مسئله اصلی این است که سطح کیفی و کمی محصول برای تأمین نیاز جامعه مصرف‌کننده از طریق نتایج تحقیقات انجام‌شده، بهبود یابد و قیمت عرضه آن نیز با کاهش هزینههای تولید و افزایش میزان تولید در واحد سطح، کاهش یابد تا اقشار کم درآمد جامعه بتوانند با قیمت مناسب آن را تهیه کنند. | ||
| مراجع | ||
|
1- امیرخانی ستاره؛ محمد چیذری و سیدمحمود حسینی. 1392. عوامل مؤثر بر پذیرش و سرمایه‌گذاری گندم‌کاران در روش‌ها و فناوری‌های مدیریت خشکسالی: مطالعه موردی شهرستان ورامین. فصل‌نامه علمی ـ پژوهشی روستا و توسعه. دوره 16، شماره 3، صفحه 83-103. 2- حسنپور، بهروز؛ عادل نعمتی و ابراهیم زارع. 1385. بررسی بازده سرمایه‌گذاری در تحقیقات ارقام اصلاح‌شده جو دیم در کشور. اقتصاد کشاورزی و توسعه. دوره 14، شماره 55، صفحه 15-46. 3- حسینی، سیدصفدر؛ ابراهیم حسنپور و سیدیعقوب صادقیان. 1385. برآورد نرخ بازده اجتماعی تحقیقات بهنژادی چغندرقند: رقم رسول. علوم آب و خاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی). دوره 10، شماره 3، پیاپی 37، صفحه 267-274. 4- زمانی میان‌دشتی، ناصر و ایرج ملک محمّدی. 1388. رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر اثربخشی انتقال یافتههای تحقیقاتی در توسعه منابع انسانی بخش کشاورزی استان فارس از دیدگاه برگزارکنندگان. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران. دوره 2-40، شماره 3، صفحه 49-59. 5- سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی. 1388. آمار عملکرد انتقال یافتههای تحقیقاتی سیب‌زمینی. دفتر ترویج، معاونت ترویج و آموزش، تهران. 6- شهابی، سیامک؛ محمود سیف‌اللهی و یوسف قنبری. 1391. ارزشیابی اثرات آموزش‌های ترویجی بر خانوارهای روستائی: مطالعه موردی دامداران شهرستان فریدن، استان اصفهان. فصل‌نامه روستا و توسعه. دوره 15، شماره 4، صفحه 63-89. 7- وزارت جهاد کشاورزی. 1398. آمارنامه کشاورزی سال زراعی 97-1396، جلد اوّل: محصولات زراعی. معاونت برنامه‌ریزی و اقتصادی، مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات، تهران، 95 صفحه. 8- Araji, A.A. 1989. Return to public investment in wheat research in western United States. Canadian Journal of Agricultural Economics, 37 (3): 467-479. 9- FAO, stat. 2018. Production data. http://faostat.fao.org/site. 10- Munoz-Canavate, A. and Hipola, P. 2010. Information transfer in the agricultural sector in Spain. Journal of Agricultural& Food Information. 11 (2): 123-142. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 409 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 285 |
||