1استادیار، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرمآباد، ایران
2استاد، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
چکیده
گیاه Hyoscyamus tenuicaulis Schonbeck- Temesyاز تیره سیبزمینی (Solanaceae) انحصاری ایران میباشد که بهصورت لکهای، پراکنده و آویزان در شکاف سنگها، صخرهها و دیواره عمودی رودخانهها رویش دارد. این گیاه چندساله و ریزوم دار با ساقههای خیزان یا کاملاً آویخته و واژگون، به طول تا 2 متر میباشد. جایگاه حفاظتی این گیاه براساس معیارهای اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) مورد بررسی قرار گرفته است. سطح تحت اشغال گونه Hyoscyamus tenuicaulis با اندازهگیری میدانی در رویشگاههای آن، 22.4 کیلومتر مربع و میزان حضور گونه در محدوده انتشار آن، 159507 کیلومتر مربع برآورد شد. این گونه باتوجه به سطح اشغال، تعداد افراد جمعیت، نوع تجدید حیات که عمدتا از طریق ریزومهای رونده میباشد و کیفیت رویشگاه، بهعنوان گونهای در حال انقراض (Endangered/EN) اعلام میشود. مشاهدات صحرایی نشان داد فقدان مدیریت و بهرهبرداری بیرویه بهعنوان گیاه دارویی از عوامل اصلی تهدیدکننده این گونه کمیاب بهشمار میروند. اعلام رویشگاههای حفاظت شده توسط سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، حفاظت خارج از رویشگاه در باغهای گیاهشناسی ملی ایران و باغ گیاهشناسی زاگرس و بانک ژن منابع طبیعی ایران برای جلوگیری از انقراض باید در برنامه کار حفاظت از این گونه قرار گیرد.
1Assistant Professor., Lorestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Khorramabad, Iran
2Professor, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
چکیده [English]
Hyoscyamus tenuicaulis Schonbeck-Temesy is a flowering species of the Solanaceae family and it is endemic to Iran, growing in scattered spots and hanging in the crevices of rocks, cliffs, and vertical walls of rivers. It is a perennial and rhizomatous plant with creeping or fully hanging stems up to 2 m long. The conservation status of the species was defined based on IUCN Red List Criteria and Categories. According to the field survey and plot sampling, H. tenuicaulis occupies an area of 22.4 Km2, and the extent of occurrence is 159507 Km2. Based on the area of occupancy (AOO), population size, regeneration type, and the quality of habitats, the conservation status of this species is defined as endangered (EN). Field observations have shown that the lack of proper management and overexploitation as a medicinal plant are the main threats to this rare species. Defining protected habitats by Forests, Rangelands, and Watershed Management Organization (FRWO), ex-situ conservation in the National Botanical Garden of Iran, Zagros Botanical Garden, and natural resources gene bank are suggested to be considered for conservation of this species.
جلیلیان، ن.، نعمتی پیکانی، م.، محبی، ج.، جم زاد، ز. و جلیلی، ع.، 1397. جایگاه حفاظتی گونه انحصاری Silene parrowiana در ایران. طبیعت ایران، 3(3):102-106.
جمزاد، ز. و معین، ف.، 1396. جایگاه حفاظتی گونهای نادر از جنس سلوی. طبیعت ایران، 2(3):92-95.
حاتمی، ا.، جعفری، ع.، صادقیان، س.، جمزاد، ز.، و جلیلی، ع.، 1397. جایگاه حفاظتی گونه انحصاری نخود شیرازی در ایران. طبیعت ایران،3(2):90-95.
خاتمساز، م.، 1377. فلور ایران تیره سیبزمینی( Solanaceae). موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، 112 صفحه.
سلطانیپور، م.، جمزاد، ز.، جلیلی، ع. و محمودی، م.، 1399. تعیین جایگاه حفاظتی گونه انحصاری Pterocephalus wendelboi. طبیعت ایران، 5(2):115-121.
معروفی، ح.، 1396 . گل صد تومانی، گونهای بسیار نادر در ایران. طبیعت ایران، 2(6):110-113.
مهرنیا، م.، جمزاد، ز. و جلیلی، ع.، 1399. جایگاه حفاظتی گونهای نادر به نام آزیل ( Azilia eryngioides L.) طبیعت ایران، 5(2):123-129.
Bachman, S., Moat, J., Hill, W., De torre. J., A., and Scott. B., 2011. Supporting Red List threat assessments with GeoCAT: geospatial conservation assessment tool. (2011). In: Smith V. Penev L (Eds) e- infrastructures for data publishing in biodiversity science. ZooKeys, 150: 117-126.
IUCN, 2017. Guidelines for Using the IUCN Red List Categories and Criteria. ver. 13. Prepared by the Standards and Petitions subcommittee. 108p.
Jalili, A. and Jamzad, Z., 1999. Red Data Book of Iran. Research Institute of Forests and Rangelands Publication, Tehran, 758 p.
Rechinger, K. H. 1972: Hyoscyamus tenuicaulis Schonbeck- Temesy. (Solanaceae) in K. H. Rechinger (ed.) Flora Iranica no.100: 77 -Graz: Akademische Druck und Verlagsanstalt.