مدیریت آبیاری و آرایش کشت مناسب سیب‌زمینی در سامانه‌های نوین آبیاری

به این ­منظور جهت ارزیابی آرایش­های مختلف کشت با استفاده از دو سیستم­ مختلف آبیاری بارانی و قطره ­ای در زراعت سیب ­زمینی، سیستم آرایش کاشت با پشته­ های تلفیقی و کشت معمول سیب ­زمینی در چندین پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته است. آرایش­ های کشت با 10 الگوی ممکن و به صورت ­های زیر انجام گرفته است:

1- عرض پشته 120 و 125 سانتی‌متری با فاصله دو ردیف 35 سانتی­متر بر روی هر پشته و یک نوار تیپ در وسط،

2- عرض پشته 120 و 125 سانتی‌متری با فاصله دو ردیف 45 سانتی­متر بر روی هر پشته و یک نوار تیپ در وسط،

3- عرض پشته 150 سانتی­متری با فاصله دو ردیف 50 سانتی­متر بر روی هر پشته و یک نوار تیپ در وسط،

4- عرض پشته 150 سانتی­متری با فاصله دو ردیف60 سانتی­متر بر روی هر پشته و یک نوار تیپ در وسط،

5- عرض پشته 150 سانتی­متری با فاصله دو ردیف 75 سانتی­متر بر روی هر پشته و یک نوار تیپ در وسط،

6- عرض پشته 150 سانتی­متری با سه ردیف 40 سانتی‌متری بر روی هر پشته و دو نوار تیپ در وسط،

7- سیستم آبیاری بارانی با عرض پشته 150 سانتی­متری با فاصله دو ردیف 50 سانتی­متر بر روی هر پشته،

8- سیستم آبیاری بارانی با عرض پشته 150 سانتی­متری با فاصله دو ردیف 60 سانتی­متر بر روی هر پشته،

9 - کشت تک ردیفه 75 سانتی­متری با یک نوار تیپ بر روی هر پشته (روش مرسوم)،

10- کشت تک ردیفه با عرض پشته 75 سانتی­متری در آبیاری بارانی (روش مرسوم).

مقدمه

استان همدان با 162,24 هکتار سطح زیر کشت وقوع خشکسالی­ های متعدد و مکرر در سال­های گذشته، برداشت بی ­رویه از منابع آب زیرزمینی، رشد جمعیت و در نتیجه نیاز به مواد غذایی بیشتر (در نتیجه توسعه سطح زیرکشت به‌منظور افزایش تولید) باعث شده است که وضعیت منابع آبی کشور از جمله همدان با مشکل جدی مواجه شود، به ­طوری­که سالانه سطح منابع آب زیرز­مینی در استان همدان به­ طور متوسط یک متر کاهش می ­یابد (4). لذا استفاده از سیستم­ های نوین آبیاری از جمله آبیاری قطره ­ای نواری به ­منظور کاهش میزان آب مصرفی و افزایش بهره ­وری مصرف آب در برخی محصولات مانند سیب ­زمینی در خیلی از مناطق کشور اعمال شده است. گاهی مشاهده شده است که کشاورزان از آرایش‌های کشت مرسوم آبیاری سطحی برای دو سامانه آبیاری بارانی و قطره­ای استفاده می­ نمایند (7). در این مقاله آرایش‌های کشت مناسب سیب­زمینی در پشته­های مرکب برای دو سیستم آبیاری قطره ­ای نواری و بارانی براساس تحقیقات انجام‌گرفته، مشخص و پیشنهاد شده است.

وضعیت منابع آبی کشور من جمله استان همدان، به‌دلیل خشکسالی­ های اخیر و برداشت بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی طی دهه اخیر بحرانی ­تر شده است. به­ طوری‌که بیش از 50 درصد دشت­های کشور از نظر برداشت منابع آب ­زیرزمینی جزء مناطق ممنوعه می­ باشند (6). متوسط سالانه افت سطح سفره­ های آب­ زیر­زمینی استان همدان حدود 1 متر و کاهش حجم مخازن آب زیرزمینی به بیش از 240 میلیون مترمکعب در سال می ­رسد (4). بررسی روند تغییرات شاخص بهره ­وری آب، حاکی از رشد آن طی سال­ های اخیر بوده به­ طوری­که از 87/0 کیلوگرم بر مترمکعب در سال 1384 به 32/1 کیلوگرم بر مترمکعب در سال 1394 رسیده است (5). براساس سند چشم‌انداز توسعه کشور، این رقم تا سال 1400 باید به عدد 6/1 برسد. بنابراین لازم است، تمهیدات لازم جهت استفاده بهینه از منابع محدود آبی و افزایش راندمان و بهره ­وری مصرف آب صورت پذیرد. از روش­های مناسب جهت ارتقاء بهره­ وری مصرف، استفاده از سیستم­های نوین آبیاری و آرایش­های مناسب کشت با استفاده از سیستم­ های قطره ­ای و بارانی می­ باشد. انواع آرایش­ های کشت مورد مطالعه سیب ­زمینی در ادامه ارائه شده است.