1محقق بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویج کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گیلان
2استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خوارزمی
چکیده
در این مقاله، موانع مدیریت مشارکتی منابع آب کشاورزی از دیدگاه مدیران اجرایی و کارشناسان سه اجتماع(شرکت سهامی آب منطقه ای گیلان، سازمان جهاد کشاورزی گیلان و دانشگاه گیلان و دانشگاه خوارزمی) با بهره گیری از روش کیو مورد بررسی قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل یافتههای پژوهش نشان می دهد که سه دیدگاه کلی در زمینه موانع تحقق مدیریت مشارکتی منابع آب کشاورزی وجود دارد که به سه دسته نهادی-ساختاری؛ فنی-سخت افزاری؛ و فرهنگی- رم افزاری قابل تقسیم است. بر این اساس، برای رفع این موانع، راهکارهایی همچون بازنگری و اصلاح ساختار حاکمتی وزارت نیرو در راستای مدیریت مشارکتی آبیاری؛ شفاف سازی قوانین موضوعه منابع آب و جایگاه تشکل های آبیاری؛ تامین مالی بهبود و بازسازی تاسیسات آبیاری و زهکشی از طریق مشارکت بخش دولتی-خصوصی؛ هدایت بودجه های دولتی در مسیر تحریک سرمایه گذاریهای محلی؛ اطلاعرسانی و آموزش کشاورزان در زمینه سیاستها و اهداف دولت، بحران جهانی و ملی آب، ضرورت و الزامات انتقال مدیریت آبیاری به بهرهبرداران، اصول و اهداف تشکلها و انجمنهای آبیاری پیشنهاد شده است.
Barriers against the participatory management of irrigation water resources as viewed by executive managers and experts
نویسندگان [English]
Fatemeh Askari Bozayeh1؛ Asghar Tahmasebi2
1Economic, Social and Extension Research Department, Gilan Agricultural and Natural Resources Research
and Education Center,
2Assistant Professor of Geography and Rural Planning, Faculty of Geography, Kharazmi University
چکیده [English]
Employing the Q-methodology, this article addresses the barriers hindering the realization of the participatory management of irrigation water resources as viewed by the executive managers and experts at Gilan Regional Water Authority, Agricultural Jihad Organization, and Gilan University. The research findings indicate that the viewpoints regarding the barriers may be classified into the three institutional-structural, technical-hardware, and cultural-software categories. Accordingly, the following provisions and measures may be proposed to overcome these barriers: 1) Revision and modification of the governance system at the Ministry of Energy to allow for participatory management of irrigation systems; 2) disambiguation of the laws pertinent to water resources in favor of more transparent ones and spelling out the status of the bodies in charge of irrigation; 3) using public-private partnerships to finance schemes designed and implemented to improve and rehabilitate irrigation and drainage facilities; 4) mobilizing public funds toward projects that encourage and attract matching local private investments; and finally, 5) educating farmers and raising awareness among them on government policies and objectives in the field of water, water crises at the global and national levels, the need for transferring irrigation management to users and stakeholders and the principles and objectives behind irrigation associations and bodies.
کلیدواژه‌ها [English]
Irrigation water resources, Participatory planning, Expert views, Q-methodology
مراجع
احمد آلی، ج؛ عباسی، ن؛ حیدری، ن؛خانی، ج؛ حامدی اصل، م؛ شکری، س. و نریمانی، ی .1389. بررسی علل عدم استقبال کشاورزان دشت میاندوآب در زمینه ایجاد تشکل آببران، گزارش نهایی پروژه ،سازمان تحقیقات ، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.
افشار، ن و زرافشانی، ک. 1389. تحلیل تمایل به مشارکت در مدیریت آبیاری، مطالعه موردی تعاونیهای آببران سفیدبرگ و سراببس استان کرمانشاه، علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره 6، شماره2، ص113-99.
امید، م. ح؛ اسکندری، غ.ح؛ شعبانعلی فمی، ح و اکبری، م.1388.واکاوی مشکلات تشکل آببران در فرایند انتقال مدیریت آبیاری مطالعه شبکههای تجن، مغان و ورامین، مجله تحقیقات آب و خاک ایران، دوره 40، شماره2، ص 175-167.
بلالی، م.ر؛ کئولارتز، ش و کورتهالز، م .1389. مدیریت بازتابی اراضی و آب در ایران: ارتباط فناوری، حکمروایی و فرهنگ، قسمت دوم: نگرش ذینفعان و عناصر کلیدی چارچوب بازتابی، مجله پژوهش آب در کشاورزی، دوره 24، شماره2 ، ص 20-1.
بلالی، م.ر؛ کئولارتز، ش و کورتهالز، م .1389. مدیریت بازتابی اراضی و آب در ایران: ارتباط فناوری، حکمروایی و فرهنگ، قسمت اول: پارادایمهای مدیریت اراضی و آب،مجله پژوهش آب در کشاورزی،دوره 24، شماره2، ص97-73.
پناهی، ف. 1391. تحلیل عوامل موثر بر مدیریت بهینه منابع آب در نظام کشاورزی ایران،پژوهشهای ترویج و آموزش کشاورزی، دوره5، شماره1،ص 101-117.
پناهی، ف؛ ملک محمدی،ا و چیذری،م.1391.تحلیل موانع بکارگیری مدیریت بهینه منابع آب در نظام کشاورزی ایران،فصلنامه روستا و توسعه، دوره15، شماره4، ص 41-23.
حیدری، ن؛حیدریان، س. ا؛ هاشمی، ر؛ کرامتی، م؛ علیمحمدی، ر و دهقانی سانیج، ح. 1388. مباحث اقتصادی–اجتماعی و سیاستگذاری-تشکیلاتی در بهبود بهرهوری آب کشاورزی، گزارش نهایی پروژه ،سازمان تحقیقات ، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.
حیدریان، س.ا. 1388. موانع ساختاری بهبود مدیریت سامانههای آبیاری در ایران، دوازدهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران، ایران.
خوشگویان فرد، ع.1386. روش شناسی کیو، انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران،تهران.
شاه حسینی، م.ع؛ نارنجی ثانی، ف و فلاح کریمی ص.1389. شناسایی و دستهبندی موانع و چالشهای پیادهسازی برنامه راهبردی منابع انسانی در شرکت برق منطقهای خراسان به روش کیو، مجله مدیریت دولتی، 7 دوره7، شماره1، ص: 109-89..
شیخ حسینی، م؛ کاکاحاجی، ع.ا و سینائی، س.ا.1385.زمینهها و چالشهای قانونی در انتقال مدیریت شبکههای آبیاری به تشکلهای آببران(مطالعه موردی، شبکه آبیاری دشت قزوین)، مجموعه مقالات کارگاه فنی مدیریت، بهرهبرداری و نگهداری شبکههای آبیاری و زهکشی، کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، دی ماه 1385.
طاهری تیزرو, ع؛ قلعه بان تکمه داش، م و زارع ابیانه، ح. 1397. بررسی اثر قدرت گروداران ذی نفوذ در مدیریت مشارکتی منابع آب دشت قزوین، مجله پژوهشهای حفاظت آب و خاک, دوره25، شماره2، ص 111-130.
غنیان ،م؛ برادران،م؛میرزایی،ع.ع؛سلیمانی هارونی،خ و پاشا،س.1392.مدیریت مشارکتی منابع آب کشاورزی و مولفههای موثر بر آن ،مطالعه استان خوزستان،پژوهش آب در کشاورزی،27 دوره27، شماره2، ص 190-181.
فانی، غ.ر؛ حسینزاده تبریزی، س.ع و فریان، م. 1388.چالشهای مدیریت بهرهبرداری و نگهداری شبکههای آبیاری و زهکشی، مجموعه مقالات دوازدهمین همایش ملی مدیریت آبیاری در ایران، چالشها و چشم اندازها، کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، 5 و 6 اسفند ماه 1388.
گلیفاس، ف.1393.برنامهریزی و مشارکت روستایی با استفاده از روش تسهیلگری: 80 ابزار توسعه مشارکتی.ترجمه سید عارف موسوی.موسسه پژوهشهای برنامه ریزی و اقتصاد کشاورزی، ایران،تهران.
مبارکی، م.ح؛ زالی، م.ر و دهناد، ر. 1392.شناسایی موانع رفتاری کارافرینی سازمانی در سازمان هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران بر مبنای روش شناسی کیو، فصلنامه علمی-پژوهشی مدیریت فرهنگ سازمانی، دوره11، شماره1، ص32-5.
مختاری،د. 1394.مدیریت مشارکتی منابع آب کشاورزی در ایران، جلد 1: مبانی و درس آموزههایی از تجربهها، انتشارات ایلاف،تهران.
مختاری، د.1394. آسیب شناسی و بازشناسی بن بستهای برون رفت از راهکارهای حوزه عمل دستگاههای اجرایی آب و خاک کشور؛ کوششی برای گذار از حکمرانی بد آب، فصلنامه مدیریت آب، 4 دوره4، شماره1، صص 81-59.
مرتضی نژاد، م؛ یعقوبی، ج؛ ستوده نیا، ع و داغستانی، م.1393.بررسی عوامل مؤثّر در موفقیت انتقال مدیریت شبکه آبیاری قزوین به بخش خصوصی، نشریه پژوهش آب در کشاورزی، دوره28، شماره1، ص 190-183.
مهندسین مشاور پندام.1383.مطالعات بهسازی شبکه آبیاری و زهکشی سفیدرود گیلان،جلد 22،تشکلهای سنتی و مدیریت بهرهبرداری از شبکههای آبیاری.
نجفی، ب و شیروانیان، ع.ا.1385. بررسی موانع مشارکت آب بران در مدیریت شبکههای آبیاری و زهکشی، فصلنامه روستا و توسعه، دوره9، شماره3، ص 75-53.
نیک بخت شهبازی، ع.ر. 1388.بررسی نارساییهای موجود و اصلاح مدیریت آب در شبکههای آبیاری و زهکشی، مجموعه مقالات دوازدهمین همایش ملی مدیریت آبیاری در ایران، چالشها و چشماندازها، انجمن ملی آبیاری و زهکشی ایران، 5 و 6 اسفند 1388.
APO (Asian Productivity Organization).2002. Organizational change for participatory irrigation management, APO Report, www.apo-tokyo.org.
Biradar, Basavaraj .2012.Participatory irrigation management (PIM) “A problematic implementation” in India Branch Canal (IBC) in Upper Krishna project in Karnataka,a thesis submitted for the partial fulfillment of the requirements regarding the joint academic degree namely International Master of Science in Rural Development from Ghent University (Belgium), Humboldt University (Germany), Agrocampus Ouest (France), Slovak University of Agriculture (Slovakia) and University of Pisa (Italy) in association with Wageningen University (The Netherlands).
Garces-Restrepo CD, Vermillion DL, Munoz G, Renault D, Samand M. 2007b. Irrigation management transfer; worldwide efforts and results, The 4th Asian Regional Conference of ICID and 10th International Seminar on Participatory Irrigation Management, May 2–5, 2007, Tehran, Iran.
Garces-Restrepo CD, Vermillion DL, Munoz G. 2007a. Irrigation Management Transfer; Worldwide Efforts and Results, FAO Water Report No. 32, Rome.
Sinha, P. 2014. Sustainability issues in participatory irrigation management (PIM) in India”. National Convention of Presidents of Water User Associations organized by MoWR RD & GR. - IndiaNPIM at Delhi (7-8 Nov,wrmin.nic.in/writereaddata/PIM11.pdf.
Subramanian. 2008. A systems approach to unravel complex water management institutions. Ecological Complexity, 5(3):202-215, https://www.researchgate.net/publication/221942178_A_systems_approach_to_unravel_complex_water_management_institutions.
Watts, S. and Stenner, P. 2012. Doing Q Methodological Research. Sage Publication. Zabala, A. 2014. Q-method: A Package to explore human perspectives using Q Methodology, The R Journal, 6(2:163-173, https://journal.r-project.org/archive/2014-2/zabala.pd.
Zhou, Q., Deng, X., Wu, F., Li, Z., & Song, W. 2017. Participatory irrigation management and irrigation water use efficiency in maize production: evidence from Zhangye city, Northwestern China, Water, 9(11), 82.
28. Poddar, Rajendra, Quershi, M ejaz and Syme, Goff.2011.Comparing irrigation management reforms in Australia and India –a special reference to participatory management, irrigation and drainage ,wileyonlinelibrary.com, DOI: 10.1002/ird.551.
1؛ اصغر طهماسبی2
