1استادیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان ، ملاثانی، ایران.
2دانش آموخته دکتری توسعه کشاورزی، گروه مدیریت و توسعه کشاورزی، دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.
چکیده
مفهوم مدیریت نظامهای بهرهبرداری در شرکتهای سهامی زراعی در ایران به ویژه پس از اجرای قانون اصلاحات ارضی در ابتدای دهه 40 مورد توجه قرار گرفته و به تدریج به یکی از ارکان برنامههای توسعه پایدار کشاورزی تبدیل شده است. خردی و پراکندگی اراضی کشاورزی و خلاء مدیریت تولید در غیاب عمده مالکین، موجب از هم گسیختگی ساختار تولید و مدیریت بخش وسیعی از اراضی کشاورزی شد. حال با توجه به عوامل مختلف خردی و پراکندگی اراضی کشاورزی از جمله ارث اسلامی بایستی تمهیداتی اساسی برای ساماندهی مالکیت و کاربری اراضی کشاورزی در نظر گرفته شود. بنابراین شرکتهای سهامی زراعی به منظور تجمیع قطعات خرد و پراکنده و جلوگیری از خرد شدن و تقسیم اراضی کشاورزی به قطعات کوچک غیراقتصادی، افزایش میزان سطح زیرکشت کشور، بهبود بهرهوری اراضی کشاورزی، فراهم نمودن موجبات افزایش تولید و درآمد سرانه کشاورزان و آشنا نمودن کشاورزان با فناوریهای نوین بهوجود آمد. بر این اساس این بررسی با هدف تحلیل ساماندهی اراضی کشاورزی در شرکتهای سهامی زراعی به صورت مروری انجام شده و چالشها و تنگناها در این زمینه مورد واکاوی قرار گرفتند. نتایج این بررسی نشان داد که چالشهای مدیریت شرکتهای سهامی زراعی شامل بستگی شرکت به توانایی و صحت عمل یک مدیرعامل، فقدان انگیزه مالی برای کارکنان شرکتها که اغلب حقوق ثابتی داشتند، فقدان امکانات برای پرورش استعدادهای مدیریتی و کارآفرین دهقانان، تحمیل الگوهای کشت از طرف مدیران بالادستی بدون توجه به شرایط منطقهای که به خسارات فراوانی منجر میشد که ناشی از عدم تطبیق محصولات کاشته شده با اقلیم منطقه بود، کمبود مدیران با تجربه کافی بهعلاوه کمبود حقوق و مسئله مسکن سبب میشد که مدیران موجود در شرکتها نیز بیش از سه تا چهار سال در این شرکتها دوام نیاورند. نتایج این بررسی میتواند مدیران کشاورزی و ارگانهای ذیربط قرار گیرد بنابراین پیشنهاد میشود سازمان مرکزی تعاون روستایی با اتخاذ راهبردهای متناسب و با رفع چالشها و تنگناهای مورد نظر مسیر توسعه این شرکتها را هموار نماید.
Analysis of Farm Land Management in Iranian Agricultural Corporations: Challenges and Problems
نویسندگان [English]
Moslem Savari1؛ Mohammad Shokati Amghani2
1Assistant Professor, Department of Agricultural Extension and Education, Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan, Mollasani, Iran.
2PhD Graduate of Agricultural Development, Department of Agricultural Development and Management, Faculty of Agricultural Economics & Development, University of Tehran, Karaj, Iran
چکیده [English]
The concept of farm management systems in Iran especially that of Farm Corporation, dates back to the land reform of the early 1960s and has eversince formed a major cornerstone of all sustainable agricultural development plans. Fragmentation and dispersion of farm lands along with the lack of effective farm production management systems due to the absence of major landlords have led to the disruption of farm production and management systems over a major portion of agricultural lands in Iran. The need is now urgent for provisions to reorder the ownership of farm lands that broke down into small parcels and to restore land uses that changed over time due to such factors as property inheritance. Farm corporations have emerged as tools to aggregate such small fragmented parcels of land into large productive units, prevent the division of agricultural lands into small non-economic plots, increase the area under cultivation, improve agricultural productivity, enhance farm yields, eke out farmer per capita income, and acquaint farmers with modern farm technologies. The present study is a literature review aimed at developing solution(s) for reorganizing small agricultural land parcels into agricultural corporations and to investigate the associated challenges and problems. It was found the challenges such corporations commonly face include their reliance on the capabilities and proper actions of a single individual as the CEO, lack of financial incentives for employees due to their fixed pays, the absence of opportunities for nurturing farmer managerial and entrepreneurial talents, wrong decisions on crop patterns made by top managers with no heed paid to local conditions which often lead to great losses due to mismatches between cultivated crops and local limitations, nonexistence of qualified managers, and the low service life (usually not more than 2 to 3 years) of managers who abandon their jobs due to insufficient compensation often accompanied by the housing problem. Based on these findings, it is suggested that the Central Rural Cooperative Organization adopt appropriate strategies that facilitate the development of agricultural corporations by addressing the challenges cited above.
کلیدواژهها [English]
Farm Corporation, Land fragmentation, Land consolidation, Land Reorganization, Land Management
مراجع
ازکیا، م (1387). جامعهشناسی توسعه و توسعهنیافتگی روستایی ایران. تهران: انتشارات اطلاعات.
اشرف، ا (1361). دهقانان، زمین و انقلاب: مجموعه کتاب آگاه، مسایل اراضی و دهقانی. تهران: انتشاراتآگاه.
بینام (1393). وضعیت شرکتهای سهامی زراعی از گذشته تا به امروز. ماهنامه غذا، دام و کشاورزی (غدک). شماره 79، ص 28. تهران
توکلی، ج (1384). درآمدی بر نظامهای بهرهبرداری کشاورزی و نقش مشارکت در توسعه آنها. تهران: معاونت ترویج و نظام بهرهبرداری، وزارت جهاد کشاورزی.
جمشیدی، ع ر، امینی، ا م (1391). عوامل مؤثر بر پذیرش و اجرای طرح یکپارچهسازی اراضی کشاورزی در استان ایلام، فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال دوم، شماره هفتم، بهار 1391، صص 118-103.
ساریخانی، ن (1384). شرکتهای سهامی زراعی در راه احیا، ماهنامه جهاد، س 25، ش 269، صص 43-50.
سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران (1397). اساسنامه شرکتهای سهامی زراعی. www.corc.ir
سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران (1397). بسته نظامهای بهرهبرداری دربرنامه ششم توسعه بخش کشاورزی، دفتر نظامهای بهرهبرداری. تهران
شعبانعلی فمی، ح، قاسمی، ج، محمدزاده نصرآبادی، م (1388). نظامهای کشاورزی پایدار. مروری بر رویکردهای غالی. موسسه فرهنگی منادی تربیت، چاپ اول، تهران
شوکتی آمقانی، م، کلانتری، خ، اسدی، ع و شعبانعلی فمی، ح (1397الف). مروری بر وضعیت خردی و پراکندگی اراضی کشاورزی در جهان و ایران. مجله مدیریت اراضی، دوره 6.1، شماره 1، بهار و تابستان 1397، صفحه 63-82.
شوکتی آمقانی، م، کلانتری، خ، اسدی، ع و شعبانعلی فمی، ح (1397ب). بررسی عوامل مؤثر بر خردی و پراکندگی اراضی کشاورزی در استان آذربایجان شرقی. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 49، شماره 3، پاییز 1397، صفحه 487-508.
صندوق مطالعاتی نظامهای بهرهبرداری ایران (۱۳۷۲). شرکتهای سهامی زراعی. تهران، صندوق مطالعاتی نظامهای بهرهبرداری ایران، معاونت امور واحدهای تولیدی و کشت و صنعت ها وزارت کشاورزی، ج ۳ .
عبادی، م ع (1385). حقوق تجارت، انتشارات گنج دانش. ترمینولوژی حقوق، چاپ پانزدهم.
عبداللهی، م (1377). نظامهای بهرهبرداری کشاورزی در ایران. توصیف و تبیین وضعیت گذشته و حال و دور نمای آنها در آینده، وزارت کشاورزی، معاونت امور نظام بهرهبرداری، دفتر طراحی نظام بهرهبرداری.
علینژاد، م (1393). شرکتهای سهامی زراعی و تعاونی تولید از انحلال تا احیا. ماهنامه غذا و کشاورزی، سال یازدهم، شماره 112.
کلانتری، خ (1389). جامعهشناسی روستایی، انتشارات دانشگاه پیام نور.
محمدی، ف؛ امیدواری، م، زرنگار، ح ر (1385). گزارش گردهمایی هماندیشی بررسی راهکارهای احیای شرکتهای سهامی زراعی در بخش کشاورزی. وبلاگ شخصی آقای حمیدرضا زرنگار. http://www.hzarnegar.blogfa.com/1389/11
نجفی، ا (۱۳۸۳). نگاهی اجمالی به تاریخچه شرکتهای سهامی زراعی، وزارت جهاد کشاورزی معاونت ترویج و نظامهای بهره برداری، دفتر امور شرکتهای تعاونی تولید و خرد و دهقانی.
نعمتیزاده، م ر (1388). نقش شرکتهای سهامی زراعی در یکپارچگی اراضی، ماهنامه دامپروران، سال دوازدهم، شماره 111.
وبسایت رسمی مجلس شورای اسلامی (1398). قانون تشکیل شرکتهای سهامی زراعی. https://www.parliran.ir
وزارت تعاون و امور روستاها (۱۳۵۲). قانون تشکیل شرکتهای سهامی زراعی, تهران, وزارت تعاون و امور روستاها.
Nguyen, T. Cheng, E. & Findlay, C. (1996). Land fragmentation and farm productivity in China in the 1990. China Economic Review, 7(2), 169-180.
Demetriou, D. (2013). The development of an integrated planning and decision support system (IPDSS) for land consolidation. Springer Science & Business Media.