استادیار پژوهش، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش
چکیده
خاک حاصلخیز همانند آب به عنوان اساسیترین عنصر حیات بشری، موهبتی است الهی که به رسم امانت به دست انسان سپرده شده است، ولی متاسفانه، در اثر بیتوجهی دچار آسیب جدی گردیده است. در این بررسی سعی شده تا وضعیت خاک اراضی زراعی پیرامون شهر همدان و عوامل موثر در نابودی آن، در طی60 سال اخیر بررسی شود. به این منظور، ابتدا با استفاده از عکسهای هوایی 1334 و تصاویر ماهوارهای جدید، وسعت خاک حاصلخیزی که طی شش دهه اخیر نابود شده است برآورد گردید و سپس قوانین، الحاقیهها، آئیننامهها و دستورالعملها وابسته به تغییر کاربری اراضی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که در طی شصت سال اخیر بیش از 4000 هکتار از بهترین اراضی زراعی از بین رفته است که عواملی چون قوانین متعدد و مبهم و نامناسب بودن روند تصویب طرحها و نقشههای جامع شهری در بروز این پدیده موثر بوده است. لذا پیشنهاد میشود که در کوتاه مدت، نماینده جهادکشاورزی در کمیسون ماده 5 و سایر کمیسیونها، حق وتو داشته باشد و برای دراز مدت، تمامی کمیسیونها و رویههای فعلی که طرحهای تغییر کاربری را تهیه و تصویب میکند، منحل شود و یک کمیسیون تخصصی از کارشناسان برجستهی علوم کشاورزی و شهرسازی توسط دانشگاهها و مراکز پژوهشی، انتخاب شود. این کمیسیون ضمن بررسی کلیه قوانین موجود، بایستی یک قانون جامع و عاری از اشکالات را تهیه نماید و همچنین نظارت بر حفظ کاربری اراضی زراعی و صدور مجوز برای هرگونه تغییر کاربری ضروری را عهدهدار گردد.
Urgent Causes of Agricultural Land Degradation around the City of Hamadan
نویسندگان [English]
Manuchehr Amiri
Assistant Professor of Research: Soil Conservation and Watershed Management Research Department, Hamedan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Hamedan, Iran.
چکیده [English]
Fertile soil, like water as the most basic element of human life, is a one of God’s blessings entrusted to man that has been unfortunately left to neglect and degradation. Efforts are made in this study to investigate soil properties in the arable land around the City of Hamadan in order to identify the factors involved in its degradation over the past 60 years. To this end, the extent of fertile soil degradation during this period was initially estimated using aerial photos taken in 1955 and satellite images recently taken. A review was then conducted of the rules, regulations, and codes, and the pertinent amendments on land use change. It was found that more than 4000 hectares of the best agricultural lands have been devastated due to land use change over the past sixty years at least partly as the result of numerous ambiguous laws and regulations that allowed inappropriate approval of comprehensive urban plans. It is, therefore, suggested that a veto right should be given, as a short-term measure, to the representative(s) of the Agricultural Jihad Ministry on the Article 5 Commission and other similar commissions, and that all such commissions must be discontinued and replaced with a professional commission of agricultural and urban development experts, as a long-term term measure. The commission shall not only be mandated to review all the existing laws but must also draft and submit to regulatory bodies a comprehensive fault-free law that safeguards arable lands. The commission shall also be in charge of issuing permits for any necessary changes in land use.
کلیدواژهها [English]
Fertile soil, Land use change, Article 5 Commission, Urban Comprehensive Plan, Hamadan
سازمان امور اراضی کشور. 1389. مجموعه قوانین و مقررات مرتبط با حفظ کاربری اراضی زراعی و باغها. سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، معاونت ترویج و آموزش، نشر آموزش کشاورزی، 285 صفحه.
سرخیلی، ا.، سالاری، م.، و صفویسهمی، م. 1396. تحلیلی بر نقش تخلفات ساختمانی در ناکامی طرحهای توسعه شهری کلانشهر تهران. نشریه علمی- پژوهشی باغنظر، دوره 14، (51): صفحات 20-5.
شیعه، ا. 1395. مقدمـه ای بـر مبـانی برنامـه ریـزی شهری، انتشارات دانشگاه علم وصنعت ایران، تهران، 212صفحه.
فریدونزاده، ح.، و تقیزادههیر، م. 1396. عوامل مؤثر در مکان گزینی و شکلگیری روستاهای تاریخی- مذهبی (مطالعه موردی: روستاهای کزج و کلور خلخال، استان اردبیل)، فصلنامه مسکن محیط روستا، دوره 36، (160): صفحات 58-15.
قانون اراضی شهری مصوب 1360.
قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مصوب 1351.
قانون تعاریف محدوده و حریم شهر، روستا و شهرک و نحوه تعیین آنها مصوب 1384.
قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن مصوب 1353.
قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغها مصوب 1374 و اصلاحات بعدی (الحاقیه) مصوب 1385.
قانون زمین شهری مصوب سال 1366.
قانون شهرداریها مصوب سال 1334 و اصلاحیه آن مصوب 1345.
قانون لغو مالکیت اراضی موات مصوب 1358.
کشمیری، ف.، شرکت سبز اکباتان.، یزدانپناه، ع.ر.، احمدی، م.، و قلیپور، ع. 1387. تهیه 13 لایه اطلاعاتی مرتبط با خاک و اراضی با استفاده از سامانه G.I.S در استان همدان، سازمان جهاد کشاورزی استان همدان.
کیانی، م. ی. 1369. شهرهای ایران. جلد. سوم.، انتشارات جهاد دانشگاهی، تهران، 487 صفحه.
مرکز آمار ایران. 1397. سالنامه آماری کشور 1395. تهران، سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور، دفتر ریاست روابط عمومی و همکاریهای بینالملل، شماره فروست 4968، 935 صفحه.
موسوی، س. آ.، احمدی، ب.، و دادگر، م. 1396. واکاوی اثرات جریانهای بین شهری بر تغیرات کاربری اراضی واقع در خارج حریمشهرها؛ مورد مطالعه: اراضی پیرامون محورهای مواصلاتی شهرهای بابل، قائمشهر و ساری. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره17، (46): صفحات 193-177.
هادیزاده بزاز، م. 1392. مدیریت اراضی حریم شهرها؛ راهکاری اصولی در کاهش مشکلات شهری نمونه: کلا نشهر مشهد. نشریه هفت شهر، دوره4، (43 و 44): صفحات 16-6.Eckstein, S. 1990. Urbanization revisited: inner-city slum of hope and squatter settlement of despair. World Development 18 (2): 165-181.
Dietzel, C., and K.C. Clarke. 2004. Spatial differences in multi-resolution urban automata modeling. Transportation in GIS. 8: 479-492.
Fadare, W., and R. Mills-Tetley. 1992. Squatter settlements in Port Harcourt. Habitat Intl. 16(1): 71-81.
Garr, D. 1996. Expectative land right, house consolidation and cemetery squatting: some perspectives from central Gave. World Development, 24(12): 1925-1933.
Hugo, G., Champion, A. and A. Lattes. 2003. toward a new conceptualization of settlements for demography. Population and Development Review, 29 (2): 277–297.
Kumar, A., Pandey, A., and N. Hoda. 2011. Evaluation of sprawl pattern in the tribal-dominated cities of Jharkhand state India, International of Remote Sensing, 32: 7651-7675.
McGill, R. 1998. Urban management in developing countries. Viewpoints in Cities, 15 (6): 463–471.
Mobarak, F. A. 2004. Urban growth boundary policy and residential suburbanization: Riyadh, Saudi Arabia. Habitat International, 28: 567-569.
Moffat, T., and E. Finnis. 2005. Considering social and material resources: the political ecology of a peri-urban squatter community in Nepal. Habitat International, 29: 453-468.
Rizvi, N., Luby, S., Igbalazam, S., and F. Rabbani. 2006. Distribution and Circumstances of injuries on squatter settlements of Kerachi, Pakistan. Accident Analysis and Prevention. 38: 526-531.
Tipple, A. G. 1977. Mufuchani-A squatter settlement in Zambia. Habitat INTL, 2 (5/6): 543-546.
Ward, P. 1976. Intra-city migration to squatter settlements in Mexico City. Geoforum, 7: 369-382.
WHO. 1997. City Planning for health and sustainable development. European Sustainable Development and Health Series 2.EUR/ICP/POLC 06 03 05B.