صالحی, کامیار, حسین زاده, عبدالرحمن, فامیلیان, حسین. (1382). بررسی خصوصیات بنیادی چوب ساقه پنبه رقم ورامین جهت استفاده در صنایع سلولزی. سامانه مدیریت نشریات علمی, 18(شماره 2), 239-267. doi: 10.22092/ijwpr.2003.117547
کامیار صالحی; عبدالرحمن حسین زاده; حسین فامیلیان. "بررسی خصوصیات بنیادی چوب ساقه پنبه رقم ورامین جهت استفاده در صنایع سلولزی". سامانه مدیریت نشریات علمی, 18, شماره 2, 1382, 239-267. doi: 10.22092/ijwpr.2003.117547
صالحی, کامیار, حسین زاده, عبدالرحمن, فامیلیان, حسین. (1382). 'بررسی خصوصیات بنیادی چوب ساقه پنبه رقم ورامین جهت استفاده در صنایع سلولزی', سامانه مدیریت نشریات علمی, 18(شماره 2), pp. 239-267. doi: 10.22092/ijwpr.2003.117547
صالحی, کامیار, حسین زاده, عبدالرحمن, فامیلیان, حسین. بررسی خصوصیات بنیادی چوب ساقه پنبه رقم ورامین جهت استفاده در صنایع سلولزی. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1382; 18(شماره 2): 239-267. doi: 10.22092/ijwpr.2003.117547
بررسی خصوصیات بنیادی چوب ساقه پنبه رقم ورامین جهت استفاده در صنایع سلولزی
1مربی پژوهشی ، بخش تحقیقات علوم چوب و فرآوردههای آن، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
2بخش تحقیقات علوم چوب و فراورده های آن، مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
چکیده
رقم ورامین یکی از رقمهای ارزشمند گیاه پنبه است که نزدیک به 40% پنبه کاری کشور در مناطق مرکزی ایران و خراسان و بخشی از استانهای اردبیل و آذربایجان شرقی را زیر پوشش دارد. با توجه به سیاست جایگزینی ضایعات کشاورزی به جای محصولات جنگلی در کارخانه های صنایع سلولزی و حجم فراوان این ماده اولیه مناسب در مزارع کشور و توجه به اینکه شناخت خصوصیات ماده اولیه، یکی از ملزومات استفاده صحیح از آن در صنعت می باشد بررسی خصوصیات بنیادی در مورد چوب ساقه پنبه مورد توجه قرار گرفت. در این تحقیق نمونه های آزمونی از مزرعه موسسه تحقیقات پنبه ورامین به آزمایشگاه های مجتمع تحقیقاتی البرز منتقل شد و آزمایشهای متعدد بر روی آنها انجام گرفت. آزمایشهای آناتومی و تشریحی بر طبق استانداردهای IAWA و آزمایشهای فیزیکی چوب بر طبق استانداردهای ASTM و آزمایشهای شیمیایی چوب بر طبق استانداردهای TAPPI انجام گرفت. چوب ساقه پنبه ورامین پراکنده آوند و آوندها معمولا به صورت تک، دوتایی و همچنین دسته های 4-6-8 تایی هم مشاهده می شود که معمولا به صورت شعاعی قرار دارند به ندرت دسته های خوشه ای با تعداد کم آوند هم مشاهده می شود. تیغه بین آوندی از نوع کاملا ساده و گرد می باشد. آرایش منافذ دیوار آوندی از نوع منافذ پشت سر هم طولی می باشد، متوسط قطر منافذ دیوار آوندی 3.7 میکرون و تعداد منافذ در ناحیه تلاقی آوند و اشعه کاهش می یابد و پراکنده با شکلهای گرد و یا نامنظم، میانگین قطر آوندها 740 میکرون و تعداد آوندها 23.2 عدد در میلیمتر مربع اندازه گیری شد. میانگین طول عناصر آوندی 188.4 میکرون و هیچگونه تیلی مشاهده نشد. فیبرها با منافذ ساده و پراکنده با قطری کمتر از 3 میکرون دیده می شوند. فیبرها دارای دیواره نازک و فاقد ضخامت مارپیچی هستند. پارانشیم محوری در اطراف آوندها مشاهده می شود. اشعه چوبی ناهمگن و با سلولهای با اندازه های متفاوت دیده می شوند. میانگین ارتفاع اشعه های چوبی 577 میکرون و ترکیب سلولها در آنها مخلوطی از ردیفهای ایستاده و خوابیده می باشد تعداد اشعه چوبی بطور متوسط 7 عدد در میلیمتر اندازه گیری شد. میانگین طول الیاف اندازه گیری شده در سه ناحیه یقه،50% و 75% طول ساقه840 میکرون و میانگین قطر الیاف 23.9میکرون و همچنین میانگین قطر حفره سلولی 16.11 و میانگین ضخامت دیواره در الیاف چوب ساقه پنبه ورامین 3.9میکرون اندازه گیری شد. چوب پنبه ورامین دارای جرم حجمی خشک 0.44 گرم بر سانتیمتر مکعب و جرم حجمی بحرانی 0.40 گرم بر سانتیمتر مکعب می باشد و میزان هم کشیدگی حجمی آن 7.7 درصد و واکشیدگی حجمی آن 8.3 درصد اندازه گیری شد. همچنین درصد تخلخل آن نیز 70.5 درصد برآورد شد. میزان درصد مواد شیمیایی تشکیل دهنده چوب پنبه ورامین نیز آزمایش شد که سلولز 52 درصد، لیگنین 29.9 درصد، خاکستر 1.4 درصد و مواد استخراجی 6.8 درصد را نشان داد.
1MSc., Wood and Paper Science Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands , Iran
2Wood and forest products division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Resear
چکیده [English]
In order to investigate the possibility of utilizing cotton stem in cellulosic industries chemical, physical and anatomical properties of cotton stem (var. varamin) was investigated. Cotton wood fiber length, fiber diameter, lumen diameter and cell wall thickness was measured at 840 mm, 23.9mlm, 16/11mm, and 3/9mm respectively. Cotton stem oven-dry density, basic density, and air-dry density were measured at 0/44 gr./cm3, 0.4Ogr/cm3, and .42gr/cm3. Shrinkage and swelling was measured at 7.7 %, 8.3% and porosity was measured at 70.5%. Chemical composition was as follow: cellulose 52%, lignin 29.2%, ash 104% and extractives 6.8%. Anatomical features were as follow: Growth ring boundaries distinct or absent Wood diffuse-porous. Vessels in diagonal or radial pattern grouping: partly solitary partly in radial multiples of 2-4-6 or very small cluster Simple perforation plate. Intervesse pit alternate. Intervessel pit size: minute -< 4mm. Vestured pits absent. Vessel-ray pits with much reduced borders to apparently simple Helical Thickening absent. Mean tangential diameter of vessel lumina 50-100mm. Vessels per square millimeter 20-40 vessels. Mean vessel element length - < 350mm. Tyloses Gums & deposits absent. Fiber with simple to minutely bordered pits. Helical thickening in ground tissue fibers absent. Nonseptate fiber present. Fibers very thin walled. Rays with multi seriate portion as wide as uniseriate portion. Aggregate rays absent. Ray height> 1mm. Body ray cells procumbent with over 4 rows of upright And square marginal cells Ray per millimeter 4-12/mm.