1عضو هیات علمی گروه احیاء مناطق خشک و بیابانی، مجتمع آموزش عالی سراوان-ایران
2دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
3استادیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشگاه گنبد کاووس
4دانشیار گروه آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
5دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اراک، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، اراک، ایران
چکیده
ارزیابی پروژههای حفاظت آب و خاک امروزه از بنیادیترین مسائلی است که به منظور افزایش کارآیی برنامهریزیهای آتی طرحهای اجرایی و مدیریتی منابع طبیعی صورت میگیرد. در این میان نبود تجهیزات لازم به منظور اندازهگیری و ثبت تغییرات ایجاد شده در برابر پدیدههای بحرانزا نظیر سیل و فرسایش، استفاده از مدلها را به منظور ارزیابی سناریوهای مختلف مدیریتی در دستیابی به اهداف ضروری میسازد. هدف این مطالعه نیز بررسی اثر سناریوهای مختلف مدیریت پوشش گیاهی بر هیدرولوژی حوزه آبخیز قزاقلی با استفاده از مدل نیمهتوزیعی SWAT میباشد. بدین منظور با انتخاب چهار گزینه مدیریتی شامل کشت بر روی تراس، جنگلکاری، باغکاری و آگروفارستری، شبیه سازی رواناب در قالب 16 سناریوی مدیریتی انجام شد. در فرآیند تبدیل بارش به رواناب برای برآورد عمق حداکثر رواناب از روش استدلالی و برای برآورد حجم رواناب از روش شماره منحنی استفاده گردید. روندیابی جریان با استفاده از روش ماسکینگام و محاسبه تبخیر و تعرق با استفاده از روش پنمن- مانتیس انجام شد. طبق نتایج، حالت ترکیبی سناریوهای مدیریتی (سناریوی 16 شامل تمام گزینهها) بیشتر تأثیر را بر کاهش رواناب سالانه دارد؛ بهطوری که منجر به کاهش 15/13 درصدی رواناب سالانه نسبت به وضع موجود شده است. در بین سناریوهای منفرد نیز سناریوی 5 (آگروفارستری) با 6/11 درصد بیشترین تاثیر را بر کاهش رواناب داشته است. در مقیاس زمانی ماهانه نیز بیشترین تأثیر سناریوها مربوط به ماه ژوئن و ژولای (خرداد و تیر) بود که دلیل آن مصادف بودن این دوره با زمان وقوع حداکثر رشد تاج پوشش گیاهی و در نتیجه افزایش زیاد تبخیر و تعرق و کاهش رواناب است.
Modeling the effect of vegetation-based management scenarios on hydrologic responses of the Ghazaghli watershed, Golestan province, Iran
نویسندگان [English]
mojtaba mohamadi1؛ Hossein Salmani2؛ Hamed Rohani3؛ Vahedbedi Sheikh4؛ Mehdi Mardian5
1Scientific member of Reclamation of Arid and Desert Areas Dept., High Education Complex of Saravan, Iran
2PhD Student in Watershed Management, Gorgan University of Agricultural Sciences & Natural
Resources , Iran
3Assistant Professor, Watershed Management Dept., Gonbad University, Iran
4Associate Professor, Watershed Management Dept., Gorgan University of Agricultural Sciences & Natural Resources, Iran
5Young Researchers and Elite Club, Arak Branch, Islamic Azad University, Arak, Iran
چکیده [English]
Nowadays, evaluation of soil and water conservation projects are the most fundamental issues in order to increase the efficiency of natural resources planning and management. . Due to lack of necessary equipment and tools to measure and record changes induced by critical phenomena such as flooding and degradation, application of models to evaluate different management scenarios aiming to attain the goals is inevitable. Purpose of this study is assessment of the impacts of vegetation-based management scenarios on hydrologic responses of the Ghazaghli watershed using the SWAT model. To this end, four management actions including terracing, afforestation, orchard plantation and agroforestry were chosen. Different combination of these four actions leads to 16 (2n) different management scenarios. Rationale method was used to estimate runoff depth and SCS method was used to estimate volume of runoff. Furthermore, the Muskingum and FAO Penman-Monteith methods were used for flood routing and estimation of ETo, respectively. The simulation of all possible scenarios indicated that a scenario combining all management actions (scenario 16) is the most effective scenario in reducing runoff. Whereas this scenario leads to 13/15 percent reduction in the annual runoff volume.. Among the individual scenarios, the scenario 5 with Agroforestry action resulted in the largest decrease in the annual runoff which was 11.6 percent. The largest reduction in monthly runoff has occurred during June and July. This period of year coincide with the maximum growth of vegetation cover which induce the increase of evapotranspiration and consequently decrease runoff volume.
کلیدواژهها [English]
Vegetation-based management, scenario, runoff, SWAT model