شصت ژنوتیپ گندم دوروم انتخابی از مواد ژنتیکی موجود در بانک ژن گیاهی ملی ایران و کلکسیون بخش تحقیقات غلات موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر به همراه نه رقم/لاین پیشرفته به عنوان شاهد در قالب طرح آگمنت در سال زراعی 89-1388 مورد ارزیابی قرار گرفتند. ارقام شاهد در چهار تکرار و ژنوتیپها بدون تکرار در کرتهائی به طول 3 متر و در شش ردیف کاشته شدند. در طول فصل رشد از صفات زراعی یادداشتبرداری شد. نتایج حاصله تنوع زیادی بین ژنوتیپهای مورد بررسی را برای صفات ارزیابی شده از جمله عملکرد دانه نشان داد. همبستگی ساده محاسبه شده بین صفات نشان داد که رابطه بین عملکرد دانه با تعداد دانه در سنبله (*32/0 r =) و وزن دانه در سنبله (**38/0 r =) مثبت و معنیدار، ولی با ارتفاع بوته (**53/0- r =) و طول پدانکل (**42/0- r =) منفی و معنیدار بود. تجزیه رگرسیون به روش گام به گام، صفات ارتفاع بوته و تعداد روز تا ظهور سنبله را در مدل نهائی نشان داد. تجزیه به عاملها با استفاده از روش مولفههای اصلی، سه عامل را مشخص کرد که 67% از کل تغییرات را توجیه کردند و ارتفاع بوته و اجزاء عملکرد در عوامل موثر حضور داشتند. تجزیه کلاستر به روش WARD ژنوتیپها را در شش گروه دستهبندی کرد. هر یک از این گروهها دارای ویژگیهای خاصی از جمله پتانسیل عملکرد، تعداد دانه در سنبله، وزن دانه و غیره بودند. پانزده ژنوتیپ عملکرد دانه بالاتر از میانگین شاهدها داشتند، اما فقط چهار ژنوتیپ شامل ژنوتیپ شماره 3 (Wc-46198 با عملکرد 9789 کیلوگرم در هکتار)، ژنوتیپ شماره 11 (Wc-46031 با عملکرد 9927 کیلوگرم در هکتار)، ژنوتیپ شماره 10 (Wc-46030 با عملکرد 10066 کیلوگرم در هکتار) و ژنوتیپ شماره 55 (P.S.No.22 با عملکرد 10273 کیلوگرم در هکتار) برتر از تمام ژنوتیپها بودند. این ژنوتیپها به همراه تعداد دیگری که برتر از سایرین بودند برای ارزیابی دقیقتر انتخاب شدند.
Variation of Agronomic Traits in Durum Wheat Genotypes
چکیده [English]
Sixty durum wheat genotypes selected from previous evaluation of National Plant Gene Bank of Iran and Cereal Department Collection, comprises of local durum wheat and some cultivars from other countries, were studied. The genotypes were evaluated along with nine durum checks for agronomic traits in an Augmented design experiment during 2009-2010 cropping season at Seed and Plant Improvement Institute, Karaj, Iran. Each genotype was planted in six rows of 3m long. The checks were repeated four times among the rows, randomly. The recorded traits were adjusted based on the model of the design. Descriptive analysis of data showed presence of a vast genetic variability among the genotypes for the recorded traits. Correlation analysis among the traits revealed positive correlation between grain yield and grain number per spike (r = 0.32**), and grain weight per spike(r = 0.38**), whereas its correlation with plant height (r = -0.53**) and length of peduncle(r = -0.42**) was negative. By stepwise regression analysis plant height and date to heading remained in the final model. Factor analysis using principal components, identified 3 factors which covered 67% of total variation in the samples. Plant height, and yield components were present in the factors. Cluster analysis using Ward method grouped the genotypes in six clusters. Fifteen genotypes out yielded the mean of all checks, however only four were superior to the highest yielding checks, i.e. genotypes Nos. 3 (Wc-46198, with
9789 kgha-1), 11(Wc-46031, a Japanese variety with 9927 kgha-1), 10 (Wc-46043, a Japanese variety with 10066 kgha-1), and 55 (P.S.No22, with 10273 kgha-1) which were considered as the best and selected for further evaluations.
کلیدواژهها [English]
Durum wheat, local cultivars, Genetic variability, Grain yield, factor analysis