1استادیار،گروه مهندسی آب دانشکده آب و خاک دانشگاه زابل، زابل، ایران.
2استاد، گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد.
3دانشیار، گروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد.
چکیده
عامل مهم در مدیریت آبیاری در مناطق خشک، شناسایی پاسخ گیاه به تنش خشکی میباشد. اما با توجه به اینکه آبهای زیرزمینی در این مناطق دارای نمکهای محلول میباشند، تنش شوری نیز باید به طور همزمان مورد بررسی قرار گیرد. در نتیجه این پژوهش به منظور تعیین عمق بهینه آبیاری در شرایط جداگانه و توأم تنشهای شوری و خشکی برای بکارگیری در مدیریت و برنامهریزی آبیاری گیاه سورگوم علوفهای در سه چین برداشت علوفه انجام شده است. این بررسی به صورت فاکتوریل در قالب طرح اسپلیت پلات در زمان با سه سطح شوری (دو، پنج و هشت دسی زیمنس بر متر) و چهار سطح آبیاری (50، 75، 100 و 120 درصد نیاز آبی گیاه) در سه مرحله برداشت علوفه و در سه تکرار انجام گرفت و عمق آبیاری برای سطوح مختلف شوری و در برداشتهای مختلف تعیین شد. به منظور بررسی اثرات جداگانه و توأم شوری و عمق آب آبیاری از شاخصهای تولید نهایی نسبت به عمق آب آبیاری(MPI)، تولید نهایی نسبت به شوری آب آبیاری (MPECw)، نسبت نهایی نرخ جایگزین فنی برای شوری و عمق آب آبیاری (MRTSI,ECw)، ارزش تولید نهایی نسبت به عمق آب آبیاری (VMPI) و ارزش تولید نهایی نسبت به شوری آب آبیاری (VMPECw) در هر برداشت استفاده گردید. MPIنشان داد که به ازای افزایش یک سانتی متر عمق آب آبیاری، برداشت اول کمترین تغییر عملکرد(22/1 تن در هکتار) و برداشت سوم بیشترین مقدار (9/2 تن در هکتار) را داشته است. MPECwنشان داد که کاهش عملکرد در شوریهای کم، برداشت دوم و سوم به ترتیب کمترین و بیشترین کاهش عملکرد علوفه تازه را داشتهاند. نرخ جایگزینی نهایی کمیت و کیفیت آب آبیاری (MRTS) نسبت به عملکرد علوفه تازه نشان داد برای این که عملکرد با افزایش یک واحد شوری آب آبیاری تغییر نکند، باید در برداشت اول، دوم و سوم عمق آب آبیاری به ترتیب 86/5 ، 97/1 و 72/1 سانتیمتر افزایش یابد. همچنین با افزایش تنش شوری در هر سه برداشت، عمق بهینه آبیاری افزایش یافت و در همه سطوح شوری، عمق بهینه آبیاری در برداشت اول بیشتر از برداشت دوم و در برداشت دوم بیشتر از برداشت سوم بود.
Effect of Salinity and Amount of Irrigation Water on Forage Sorghum Yield in Sistan Plain
نویسندگان [English]
halimeh piri1؛ Hossein Ansari2؛ m p3
1faculty member of zabol univesity
چکیده [English]
The main factor for managing and scheduling irrigation in dry area, is the plant response to drought stress. The majority of irrigation water in these areas contains soluble salts, therefore, salinity stress should be considered at the same time. Hence, this study was conducted in order to obtain the optimum depth of irrigation, considering drought and salinity stress individually and simultaneously, at three cutting times of forage sorghum in Sistan plain.This experiment used split plot in time in a factorial design with three levels of salinity (2, 5, and 8 dS.m-1) and four irrigation levels (50%, 75%, 100%, and 120% water requirement) at three cutting stages, with three replications. The depth of the water was determined for salinity levels and at various cuttings. In order to determine the separate and combined effects of salinity and irrigation water, the following criteria were used were used in each cutting: the index of final production compared to irrigation water depth (MPI), the final production compared to the salinity (MPECw), marginal rate of technical replacement for salinity and water (MRTSI, ECw ), the final output value of the irrigation water depth (VMPI), and the final output value of the salinity (VMPECw). MPI index showed that for each one centimeter increase in irrigation water depth, the first cutting had the least change in production(1.22 ton.ha-1) and the third cutting had the maximum amount (9.2 ton.ha-1). MPECw index showed that in the low salinity treatments, the second and third cuttings had, respectively, the lowest and the highest yield loss. MRTS index showed that in order for production to stay the same with one unit increase in salinity, the irrigation water depth must increase in the first, second, and third cuttings by, respectively, 5.86, 1.97 and 1.72 centimeter. Also, with increasing salinity levels in the all three cutting, optimum irrigation depth increased and in the all salinity levels, optimum irrigation depth in the first cutting was more than the second cutting, and in the second cutting it was more than the third cutting.
کلیدواژهها [English]
Optimum irrigation depth, Assessment indicators, Output value
انصاری،ح. 1386. تعیین عمق شاخص و بهینه آبیاری در ذرتهای زودرس با هدف احتساب حداکثر سود. مجله آب و خاک، 22(2):115-107.
شایان نژاد، م.1389. تأثیر کم آبیاری بر روی خواص کمی گندم و تعیین عمق آب مصرفی بهینه آن در شهرکرد. فصلنامه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب، 1(2): 35-24.
شهیدی، ع. 1387. اثر بر همکنش کم آبیاری و شوری بر عملکرد و اجزاء عملکرد ارقام گندم با تعیین تابع تولید آب و شوری در منطقه بیرجند. پایان نامه دکتری. دانشکده مهندسی علوم آب، دانشگاه شهید چمران اهواز.
قدمی فیروزآبادی، ع. شاهنظری، ع. و م. رائینی سرجاز.1393. تحلیل اقتصادی مدیریت کم آبیاری و تعیین اعماق شاخص بهینه آبیاری در گیاه آفتابگردان. مجله حفاظت آب و خاک. 21(6): 265-256.
کیانی، ع. م. میرلطیفی، همایی، م. و چراغی، ع.م. 1384. تعیین بهترین تابع تولید آب- شوری گندم در منطقه شمال ایران. مجله تحقیقات مهندسی کشاورزی . خاک. 25(6):13-2.
کیانی، ع. همایی، م. و م. میرلطیفی. 1385. اریابی توابع کاهش عملکرد گندم در شرایط توأم شوری و کم آبی. مجله علوم آب . خاک. 20(1):83-73.
علیزداه، ا. 1380. اصول و عملیات آبیاری قطره ای، چاپ دوم، ص161.
نباتی، ج. کافی،م. نظامی، ا. رضوانی مقدم، پ. معصومی، ع. و م. زارع مهرجردی. 1392. اثر شوری بر سلولز، همی سلولز و لیگنین ساقه و برگ و خصوصیات دیوارههای سلولی ساقه کوشیا. نشریه پژوهشهای زراعی ایران، 11: 561-551.
نجفی مود، م ح.، علیزاده، ا.، داوری، ک.، کافی، م.، و ع. شهیدی. 1391. بررسی شاخصهای ارزیابی عملکرد و تعیین عمق بهینه آبیاری دو رقم پنبه تحت شوریهای مختلف آب آبیاری . مجله آب و خاک، 26(4): 998-990.
یارنیا، م. 1386. ارزیابی تعدادی از شاخصهای فیزیولوژیک ارقام سورگوم علوفهای در شرایط شوری. مجله علوم کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز، 1(1):. ص1-15.
Abbat, P.E., Dardanelli, J.L., Canatarero, M.G., Melchiori, M.,and E., Suero. 2004. Climate and water availability effects on water use efficiency in wheat. Crop Sci. 44, 474-483.
Abedi T. and H. Pakniyat. 2010. Antioxidant enzyme changes in response to drought stress in ten cultivars of oilseed rape (Brassica napus L). Journal of genetics and plant breeding, 46(1) :27–34. Nadler A., Raveh E., Yermiyahu U., and S. Green. 2006. Stress included water content variations in mango stem by time domain reflectometry, Soil Sci. Soc.Am. J. 70:510-520. Neilsen D.C., and M.F. Vigil. 2005. Legume green fallow effect on soil water content at wheat planting and wheat yield, Agron. J. 97:684-689.