1دانشیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
2استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
3مربی، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
چکیده
این تحقیق در حوزه آبخیز سد لتیان بهمنظور تعیین ارتباط بین زمینلغزشها و افزایش بار رسوبی رودخانه جاجرود انجام شده است. میزان رسوبدهی شش زیرحوزه آبخیز بالادست سد لتیان به دو روش برآوردی و مشاهدهای محاسبه شد. به کمک تصاویر ماهوارهای ETM+ و Google Earth، موقعیت مکانی بیش از 150 لغزش بهوقوع پیوسته شناسایی و به نقشه درآمد. با مقایسه دادههای رسوب مشاهدهای با دادههای برآورد مدل MPSIAC در دو زیرحوضه لواسانات و کند- افجه مشخص شد که حوضه لواسانات کمتر از حوضه کند– افجه توان رسوبزایی دارد، ولی با این وجود، میزان رسوب مشاهدهای حوضه لواسانات بر اساس تن در سال حدود دو برابر حوضه کند-افجه است و این در حالی است که مساحت لغزش در لواسانات 1.8 و در کند– افجه 0.7 مساحت کل حوضه است. بر اساس رسوبدهی برآوردی به کمک مدل MPSIAC، متوسط وزنی تولید رسوب ویژه دو زیر حوضه کند– افجه با درصد مساحت لغزش 0.7 درصد و گرمابدر با درصد مساحت لغزش 2.4 درصد بهترتیب برابر با 387.02 و 431.39 مترمکعب بر کیلومتر مربع در سال است که بدین مفهوم است که با افزایش درصد نسبی مساحت زمینلغزش ها از 0.7 به 2.4 درصد، حدود 11.5 درصد رسوبدهی ویژه حوضه زیادتر شده است. بر اساس تحلیل دادههای ایستگاه هیدرومتری رودک در خروجی حوضه جاجرود، متوسط دبی رسوب رودخانه جاجرود در نه ماهه اول سال 1383 و قبل از رخدادهای زمینلغزشی ناحیه حاجیآباد 6.17 تن بر روز بوده که در نه ماهه بعد از زمینلغزش به متوسط 16.9 تن بر روز افزایش یافته است. این مقدار معادل 170 درصد افزایش بار رسوبی رودخانه در نه ماهه بعد از رخدادهای مذکور است. نکته جالب توجه این است که این افزایش در حالی است که در این دوره حدود 30 درصد حجم جریان کاهش داشته است و این به مفهوم آن است که افزایش بار رسوبی نه تنها ناشی از افزایش دبی جریان نبوده بلکه کاهش 30 درصدی دبی جریان میتوانسته در کاهش بار رسوبی نیز تاثیرگذار بوده باشد، بنابراین با در نظر گرفتن مساحت 20.45 هکتار زمینلغزشهای فوقالذکر، هر هکتار زمینلغزش، موجب افزایش بیش از هشت درصد بار رسوبی رودخانه شده است.
1Associate Professor, Soil Conservation and Watershed Management Rese arch Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
2Assistant Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
3Scientific Board, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
چکیده [English]
The study performed to determine the relationship between landslide and increasing sediment load in Latian dam watershed. Sediment yield of six sub-basins were estimated with by two methods of MPSIAC and hydrometric station . More than 150 landslides were mapped by ETM+ and Google Earth image processing. Comparing the observed data with MPSIAC output in Lavasanat and Kond-Afjeh sub-catchments, it became clear that Lavasanat has less sediment yield. But, despite of this subject, observed sediment yield in Lavasanat hydrometric station is about two times in Kond–Afjeh, while the landslides area in Lavasanat and Kond–Afjeh sub-basins are 1.8 and 0.7 percent of the area. Based on the estimated sediment yield of MPSIAC model, the weighted average of specific sediment yield for Kond-Afjeh and Garmabdar sub–basins with landslide area of 0.7 and 2.4 percent are 387.02 and 431.39 m3km-2y-1 respectively, which means that increasing the relative percentage of landslide area from 0.7 to 2.4 percent, specific sediment yield increases by 11.5 percent. Based on data analysis in Roodak hydrometric station in Jajrood basin, average sediment discharge of the river in the first nine months of 1383 before Hajyabad landslide was 6.17 tons per day that increased to an average of 16.9 tons per day at nine months after landslide. This amount is equivalent to 170 percent increasing of sediment load in nine months after mentioned event. The interesting point is that this increasing of sediment yield was in the period of about 30% decrease in water debit . This means that not only increasing sediment yield of the river is not related to the water debit, but also, about 30% reduction of water debit is should reduce sediment yield. So, regarding to the area of 20.45 ha of Hajabad landslide zone, each hectare of landslide area could increase more than 8% of the sediment load in the river.