1کارشناس تحقیقات جنگل، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران
2عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع
3عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران
چکیده
در این تحقیق جهت مطالعه نیازهای رویشگاهی لرگ، یکی از حوضههای جنگلی شهرستان نور به نام حوضه آبخیز «واز» (بخشی از حوضه 49 تقسیمبندی سازمان جنگلها و مراتع) که یکی از رویشگاههای مهم این گونه میباشد انتخاب گردید. پس از انتخاب محل، محدوده جنگلی بر روی نقشه مشخص گردید. به لحاظ فرم آمیختگی، درختان لرگ بهصورت آمیخته و مخلوط با سایر گونهها نظیر توسکا، خرمندی، سفید پلت، انجیلی، افرا (پلت) و ممرز در جنگل ظاهر میشوند. با توجه به وضعیت رویشگاهی و وجود لرگ در نقاط مشخصی از جنگل، تعیین قطعات نمونه (مساحت 10 آر)، بهصورت انتخابی و با جنگل گردشیهای مستمر در نقاط مختلف جنگل صورت پذیرفت. حتیالمقدور تلاش بر آن بوده که قطعات نمونه در رویشگاهها و مناطقی انتخاب شوند که گونه لرگ غالب و از حداکثر تعداد برخوردار باشد. در این مطالعه مشخصههای کمی و کیفی درختان لرگ بهطور جداگانه یادداشت و ثبت گردید و تجزیه و تحلیل نهایی با استفاده از آمار و اطلاعات موجود انجام گرفت. مطالعه و بررسی رویشگاههای لرگ در حوضه نشان میدهد که درختان لرگ بر روی خاکهای رسی مرطوب و عمیق، شیب بین 5 تا 20 درصد، جهتهای شمالی، ارتفاع 500 تا 1000 متر از سطح دریا در حاشیه و اراضی کم شیب بستر رودخانهها و درهها از بیشترین تراکم برخوردار بودهاند. ضمن آنکه حوضه «واز» حد فوقانی این گونه در جنگلهای شمال بشمار میرود، به طوری که لرگ در این حوضه تا ارتفاع 1330 متر از سطح دریا بالا میرود. موجودی سرپا در تودههای جنگلی مورد مطالعه به طور متوسط 415 سیلو در هکتار است که 6/55 درصد آن را لرگ، 9/22 درصد آن را توسکای ییلاقی و بقیه را سایر گونهها تشکیل میدهد. از نظر درجه آمیختگی نیز 4/56 درصد درختان را لرگ، 5/14 درصد را خرمندی، 8 درصد را توسکای ییلاقی و بقیه را سایر گونهها تشکیل میدهند. متوسط رویش قطری و طولی سالیانه لرگ در طول دوره زندگی، متفاوت و بیشترین رشد طولی و قطری مربوط به 20 سال اول دوره میباشد. در ضمن رویش ارتفاعی بعد از سنین حدود 55 سالگی، بسیار کم و به حداقل ممکن میرسد. تعداد درختان لرگ در تودههای مورد مطالعه 2/14 اصله در قطعه نمونه (10 آر) میباشد که تا طبقه قطری 35 سانتیمتری افزایش و بعد از آن روند نزولی پیدا میکند. بیش از 80 درصد درختان لرگ در طبقات قطری 10 تا 45 سانتیمتری قرار دارند. از نظر زادآوری، کلیه نهالها مبدأ غیر جنسی (ریشه جوش) دارند، ضمن آنکه بهرغم وجود نهال نسبتاً فراوان، زادآوری از روند مطلوبی برخوردار نیست. لرگ در عموم رویشگاهها همراه با توسکای ییلاقی، افرا (پلت)، توسکای قشلاقی، ممرز، سفید پلت، ون و گردو در اشکوب بالا قرار میگیرد. تودههای لرگ مورد بررسی در اکثر موارد حالت دو اشکوبه دارند. از نظر کیفیت تنه، هرس، تقارن تاج، درختان لرگ وضعیت چندان مطلوبی ندارند. 84 درصد درختان سالم و تنها 16 درصد آنها دچار آفت و امراض، پوسیدگی، کت زدگی و سرشکستگی تاج میباشند.
1Research Expert, Agricultural and Natural Resources Research Centre of Mazandaran province (ANRRCMP), SARI, I.R. Iran.
2Member of Scientific Board, Research Institute of Forests and Rangelands, I. R. Iran
3Member of Scientific Board, ANRRCMP.
چکیده [English]
((Vaz)) research forest, one of the most important sites of False walnut in Noor Township and Chamestan District was selected for the study. The distribution areas of False walnut at Vaz forests were marked on a topographical map. False walnut grows usually with other species such as Alder, Persimmom, Caspian poplar, iron wood, mape and hornbeam. with regards to False walnut site condition and its distribution in special parts of the forests, selection of sample plots was not done randomly, but was made manually through recognition of areas, where the False walnut was dominant. The quantitative and qualitative characteristics of the individual trees were measured and recorded within the sample plots with an area of 1000 m2. The results show that False walnut grows often on clay – deep soils, northern slops of 5 – 10% gradient, altitudes of 500 – 1000 m.a.s.l. and river banks and valley sides with low gradient slope. Vaz forest contains the upper distribution limit of this species in the Caspian region, where it appears up to 1330 m.a.s.l. Mean stock volume of the studied stands was 415 silve per ha, which 55.6 and 22.9% of it belong to False walnut and Alder species, respectively. In view points of species composition, the False walnut, Persimmom and Alder contributions were 56.4, 14.5 and 8.0%, respectively. The average annual diameter and height growth rate differed at different age stages. For instance, the maximum height growth was at age of 20 year and over 55 year. The False walnut density was 142 stem number per ha, which increased up to diameter class of 35 cm and then decreased over this class. More than 80% of the False walnut trees contain diameter of l0 to 45 cm. Despite of the high density of False walnut seedlings, regeneration was not satisfactory and was generally asexual (root sucker). False walnut trees grow as over as over storey form in most of its sites of the Caspian Forests with Alnus subcordata C.A.M., Alnus glutinosa Gaetn, Acer velutinum Boiss, Carpinus betulus L., Populus Caspica Bornm., Fraxinus excelsior L. and Juglans regia L., but in the investigated sites grow as two storey from. The False walnut qualitative characteristics (stem straightness, natural prunning and crown symmetry) were not desirable. Sixteen percent of the studied trees were attacked by pests and diseases, decayed or had crown breakage.
کلیدواژهها [English]
False walnut, site demand, DIAMETER, height, Growth, regeneration, Caspian forest
مراجع
1- ابراهیمی، ع. و مختاری، ج.، 1377. ایستگاه تحقیقات جنگل و مرتع چمستان، از آغاز تا امروز. گزارش داخلی مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام مازندران، 50 صفحه.
2- استادزاده، س. ر.، 1372. طرح تجدید نظر جنگلداری ایزده. اداره کل منابع طبیعی منطقه ساری، 392 صفحه.
3- بینام.، 1366. طرح جامع مقدماتی جنگلهای شمال کشور (مرحله مقدماتی)، حوزه 49. انتشارات دفتر فنی جنگلداری، 133 صفحه.
4- بینام.، 1369. طرح جامع مقدماتی جنگلهای شمال کشور، جلد اول، خلاصه اطلاعات. انتشارات دفتر فنی جنگلداری.
5- ثابتی، ح.، 1355. جنگلها، درختان و درختچههای ایران. انتشارات سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، 810 صفحه.
6- حجازی، ر.، 1348. چوبشناسی و صنایع چوب، جلد دوم، خواص چوب. انتشارات دانشگاه تهران. شمارة 2/1225: 231-462.
7- خالقی، پ.، عباسی، ح. ر.، قلیچنیا، ح.، فروهر، م. و حسینی، س.م.، 1377. نیمرخ جنگلهای خزر، جنگل تحقیقاتی وازرود. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، نشریه شمارة 198، 380 صفحه.
8- زبیری، م.، 1373. آماربرداری در جنگل. انتشارات دانشگاه تهران، شمارة 2238، 401 صفحه.
9- سهرابی، س.، 1381. بررسی خصوصیات رویشگاهی و جنگلشناسی توده لرگ در استان لرستان. پایاننامه کارشناسی ارشد رشته جنگلداری. واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی. 97 صفحه.