کشت و استقرار گیاهان دارویی چندساله در دیمزارهای کمبازده و مراتع تخریب شده ضمن ایجاد پوشش گیاهی مناسب، میتواند از فرسایش ناشی از شخمهای مکرر سالانه جلوگیری کرده و تحولی در حفظ و احیای اکوسیستمهای زراعی دیم کشور ایجاد کند. برای اثبات این فرضیه، آزمایشهای متعددی در قالب طرح ملی در هفت منطقه نمونه دیم در استانهای خراسان شمالی، گیلان، آذربایجان شرقی، کردستان، کرمانشاه، اصفهان و تهران از سال 1386 تا 1390 اجرا شده است. نتایج آزمایشهای مزرعهای سالهای مختلف در استانها حاکی از استقرار کلیه گونههای مورد بررسی در شرایط دیم بود. بیشترین میانگین عملکرد ماده خشک در Thymus daenensis و T. kotschyanus بهترتیب با 2994 و2884 کیلوگرم در هکتار در کردستان، کرمانشاه و تهران در تراکم هشت بوته در مترمربع مشاهده شد. بازده اسانس هم از 0/69 تا 3/11 درصد در تیمارهای مختلف متفاوت بود و T. daenensis در کرمانشاه و کردستان بیشترین درصد اسانس را به خود اختصاص داد. بر اساس نتایج بهدست آمده افزایش عملکرد ماده خشک در تراکم بالا در شرایط دیم استانهای کرمانشاه، کردستان و تهران (دماوند) نشاندهنده ظرفیت بالای تولید آویشن در شرایط دیم با بارندگی تا 400 میلیمتر در سال و مناطق نیمه استپی سرد است. بالاترین مقدار تیمول از T. daenensis نیز با 80/33 درصد و بیشترین کارواکرول از T. kotschyanus با 71/9 درصد از کل اسانس در دماوند بهدست آمد. نتایج کلی حاکی از استقرار و عملکرد مناسب گونههای محلی آویشن در شرایط دیم کشور است که میتوانند بهعنوان گیاهان دارویی چند ساله برای دیمکاری معرفی شوند.
Cultivation and production of some thyme species in different dryland farms of the country
نویسندگان [English]
Mohammad Hossein Lebaschi؛ Ebrahim Sharifi Ashourabadi
چکیده [English]
Cultivation and establishment of perennial medicinal plants in the low-yield dryland farms and degraded rangelands can prevent the erosion caused by annual repeated plowing, and create changes in the conservation and restoration of dryland agricultural ecosystems. To prove this hypothesis, several experiments were conducted in the form of a national plan in seven key dryland areas in North Khorasan, Guilan, East Azarbaijan, Kurdistan, Kermanshah, Isfahan, and Tehran during 2007-2011. Field experiments were carried out in a split-plot design, containing species as main plot at 10 levels (10 Thymus species) in different areas, and density as subplot at three levels (4, 6 and 8 plants per square meter). The results of field experiments in different years and different provinces revealed the establishment of all species studied under rainfed conditions. The highest dry matter yield in Thymus daenensis (2994 kg ha-1) and T. kotschyanus (2884 kg ha-1) was recorded for Kurdistan, Kermanshah, and Tehran at a density of eight plants per square meter. The oil yield varied from 0.69-3.11% in different treatments. The highest oil percentage was obtained for T. daenensis in Kermanshah and Kurdistan. According to the results, the increased dry matter yield at high density under rainfed conditions of Kermanshah, Kurdistan, and Tehran indicates the high production capacity of thyme under rainfed conditions with an annual rainfall up to 400 mm and in cold semi-steppe regions. The highest amount of thymol (80.33%) and carvacrol (71.9%) was recorded for T. daenensis and T. kotschyanus in Damavand. Results indicate the appropriate establishment and yield of local thyme species under rainfed conditions that could be introduced as perennial medicinal plants for dryland farming.