1موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع – صندوق پستی 116- 13185 – تهران
2مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، اصفهان
چکیده
گیاهان دارویی همانند سایر گیاهان در معرض حمله آفات قرار دارند. با توجه به تاثیرات نامطلوب داروهای شیمیایی و اهمیت فزاینده گیاهان در تامین مواد اولیه دارویی، حفظ و مراقبت از این گیاهان و شناخت دقیق عوامل خسارتزا حائز اهمیت شایان می‌باشد.
این بررسی طی سال‌های 1377 تا 1381 روی برخی از گیاهان دارویی اصلی کشور در استانهای تهران، قزوین و اصفهان انجام گردید. نمونه‌برداری به طور منظم و هفتگی در طول فصل رویش گیاهان مربوطه با روش‌های رایج شامل جمع‌آوری حشرات با استفاده از تور حشره‌گیری، اسپیراتور، جمع‌آوری با دست یا قلم موی ظریف، چتر ژاپنی و تله اشنایدر انجام گرفت. در مجموع بیش از 5000 نمونه (به غیر از نمونه‌های داخل الکل) حشره جمع‌آوری، آماده سازی و کدگذاری شده و مورد شناسایی قرار گرفت. این نمونه‌ها در سه گروه آفت، پارازیت یا پرداتور و مولد مان طبقه‌بندی گردیده‌اند. بر اساس این بررسی شته‌ها مهمترین حشرات و آفات گیاهان دارویی مورد مطالعه بودند. برخی از شته‌ها دارای میزبان مشخص (شته رازیانه Hydaphis foeniculi Pass) و برخی دیگر نظیر Brachycadus cardui L. دارای میزبانهای متعدد (بابونه، همیشه بهار و آرتیشو) هستند. در این مقاله میزبان‌ها و اهمیت اقتصادی برخی از آفات مورد بحث قرار گرفته است.
Like any other agricultural crop, medicinal plants are subject to attack by insect pests. With regard to undesirable side effects of chemical drugs and worldwide incresing interests of medicinal plants, protection of plants of medicinal value against pests deserves prime attention. The key to any IPM program is the study of insect fauna associated with specific medicinal plant. Thus principal objectives of the present study were to identify insects associated with major medicinal plants and to access their relative importance, host preference and distribution. The survey was carried out in the period 1998-2002 in natural fields and experimental plots in Tehran, Ghazvin, and Isfahan provinces. Sampling was done using conventional methods include sweep nets, aspirators, hand picking and snider trap. Collections were made weekly during the spring and summer. Specimens were collected and sealed in plastic bags and returned to the lab, pinned or preserved in alcohol. Imature stages were retained untill adult emerge. Overall 5000 specimens (other than those specimens in alcohol) were collected, prepared, coded and identified. These are categorized in three groups of pests, parasite or predator and manna inducing insects. Aphids have been the main insects pests associated with medicinal plants. Some aphids are associated with specific host like Hydaphisfoeniculi Pass. on Fennel, while others are oligophagous and have a number of plant hosts such as Brachycaduscardui L. on chamomile, marigold and artichoke. Included in this article are brief decription of the hosts, economic importance and dispersal pattern of key pests and natural enemies associated with major medicinal plants of Iran.
کلیدواژه‌ها [English]
Medicinal plants, insects, Iran
مراجع
آئینه‌چی، ی. 1365. مفردات پزشکی و گیاهان داروئی ایران. انتشارات دانشگاه تهران، شماره 1879، شماره مسلسل 2547، 103-93.
اسلامی منوچهری، ب. (بدون تاریخ). نظام بهره برداری از محصولات فرعی جنگلی و مرتعی. دفتر بهره برداری و بازرگانی سازمان جنگلها و مراتع و آبخیزداری کشور، 8 صفحه.
اسماعیلی، م.، میرکریمی، ا. و آزمایش فرد، پ. 1370. حشره شناسی کشاورزی. انتشارات دانشگاه تهران، 188
امین، غ. 1370. گیاهان داروئی سنتی ایران (جلد اول). انتشارات موسسه پژوهشهای گیاهان داروئی ایران، 149-136.
باقری، م. و م. نصر اصفهانی. 1381. بخشی از فون آفات گیاهان دارویی در استان اصفهان. خلاصه مقالات پانزدهمین کنگره گیاهپزشکی ایران، دانشگاه رازی کرمانشاه، 129.
توکلی،م. 1372. بررسی منابع تولید کننده و نحوه تولید گزعلفی. کارنامه پژوهشی مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان لرستان، 95-86.
خانی، م.، طالبی، ع. و خلقانی، ج. 1381.خلاصه مقالات پانزدهمین کنگره گیاهپزشکی ایران. دانشگاه رازی کرمانشاه، 128.
خانی، م.، حقیری، ع.، نقدی بادی، ح. و یزدانی، د. 1383. بخشی از فون گیاهان دارویی در استان تهران. خلاصه مقالات شانزدهمین کنگره گیاهپزشکی ایران. دانشگاه تبریز، 108.
دینی، م.، باباخانلو، پ. و محمدی، م. 1380. بررسی منابع تولید کننده شیر خشت در استان تهران. مجموعه مقالات تحقیقات گیاهان داروئی و معطر ایران، (270) 10: 26-1.
دینی، م.، باباخانلو، پ. و محمدی م. 1380. بررسی منابع تولید کننده بید خشت در استان تهران. مجموعه مقالات تحقیقات گیاهان داروئی و معطر ایران، (276) 11 ، 71-53.
رحمانی، غ. 1377. بررسی منابع تولیدکننده و نحوه تولید شیرابه‌های قندی (گزانگبین تاماریکس). گزارش نهائی طرح تحقیقاتی، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان کرمان.
رضوانی، ع. 1365. شتههای استان تهران. مجله آفات و بیماریهای گیاهی، (54) 87-73.
رضوانی، ع.، ترمه، ف. و موسوی، م. 1373. شتههای ایران و میزبانهای آنها. وزارت کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی. 67 صفحه.
بی نام.1381. برنامه‌ریزی صحیح و گزینش روش علمی و پایدار برای حفظ گیاهان دارویی. روزنامه اطلاعات. شماره 22537، اول مرداد، صفحه 6.
شاهرخی خانقاه، ش. 1376. پرورش انبوه و کنترل کیفی زنبورهای Trissolcus grandisبا استفاده از میزبان واسط Graphosoma lineatum برای کنترل سن گندم. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران. 44.
شفیع پورزنگنه، ه. 1371. مانهای جنگلها و مراتع ایران. انتشارات دفتر بهره‌برداری سازمان جنگلها و مراتع کشور، 98 صفحه.
صادقی، س. و اسماعیلی، م. 1370. بررسی تنوع میزبانی و تغذیه در سه گونه کفشدوزک در کرج و ورامین. نامه انجمن حشره شناسی ایران، (2 و 1) 11، 19-34.
صادقی، س.ا. 1370. بررسی فونستیک کفشدوزکهای (Coccinellidae) مزارع یونجه و گونه های غالب آن در کرج. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس، 283 صفحه.
ضرابی، م. 1377. فون حشرات 27 گونه گیاه دارویی در دو منطقه جغرافیایی تهران و یاسوج. چکیده مقالات سیزدهمین کنگره گیاهپزشکی ایران. دانشگاه تهران. 225.
عسکر زاده، ع. 1377. بررسی منابع تولید کننده و نحوة تولید شیرابه های قندی(ترنجبین). گزارش طرح تحقیقاتی، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان خراسان.
فتاحی، م. 1373. گزو چیست؟. فصلنامه پژوهش و سازندگی، سال 6، شماره 22، 49-44.
فرحبخش، ق. 1340. فهرست آفات مهم نباتات و فرآورده‌های کشاورزی ایران. وزارت کشاورزی، سازمان حفظ نباتات، نشریه شماره 1، چاپ سازمان برنامه، 153 صفحه.
قشلاقی، ن. 1376. معرفی آفات چند گیاه دارویی مهم در ایران. سومین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات، صفحه 169.
کلانتری، ع. 1380. گیاهان دارویی و حشرات. چکیده مقالات همایش ملی گیاهان دارویی ایران. موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، 257.
گرامی، ب. 1360. گزخوانسار. انتشارات دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشکده تولید و تکنولوژی، 21 صفحه.
محرابی، ا. 1381. تهیه و تدوین نرم افزار بانک اطلاعات فون حشرات جنگلها و مراتع ایران. چکیده مقالات پانزدهمین کنگرة گیاهپزشکی، دانشگاه رازی کرمانشاه، جلد اول. 224-223.
محمدی، م. و دینی، م. 1380. چکیده مقالات همایش ملی گیاهان دارویی ایران. موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع ایران، صفحه 55.
نعمت‌الهی، م. و بافری، ع. 1381. قسمتی از فون کفشدوزکهای گل محمدی در منطقه کاشان. چکیده مقالات پانزدهمین کنگره گیاهپزشکی، دانشگاه رازی کرمانشاه، صفحه 302.
نعیم، ع. و بهداد، ا. 1366. بررسی زیست‌شناسی پسیل گز در مراتع خونسار و علل کاهش محصول گزانگبین. نشریه آفات و بیماریهای گیاهی، (2 و 1) 55.
نیک نژاد، ا. 1355. مانهای ایران. پایان نامه دکترا، دانشکده داروسازی دانشگاه تهران. 110 صفحه.
یارمند، ح. 1380. معرفی بخشی از حشرات گیاهان دارویی ایران. چکیده مقالات همایش ملی گیاهان دارویی ایران. موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، صفحه 288.
Altieri, M.و 1991. Traditional farming in Latin America. The Ecologist, 21: 93-96
Altieri, M., 1994. Biodiversity and pest management in agroecosystems. Haworth Press, New york.
Altieri, M., 1999. Multifunctional Dimensions of Ecologically-based agriculture in Latin America. paper prepared for the FAO/Nederlands Conference on the "Multifunctional Character of Agriculture".
Andow, D. A., 1991. Vegetational diversity and arthropod population response. Annual Review of Entomology, 36: 561-586
Chikatumov, V., 1999. Coleoptera of“ Evolution canyon”. Institute of Evolution, University of Haifa, 174 pp.
Hussein, A. K. M., 1977. Pests of caraway (Carum carvi L.) in the Nile delta. Egypt. Proceeding of the second world congress on medicinal and aromatic plants, WOCM AP-2, Mendosa, Argentina.
Kelton, L., 1975. The lygus bugs of North America (Heteroptera: Miridae). Memories of Entomological society of Canada, No. 95.
