1استادیار، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی مازندران
2دانشجوی دکترای علوم مرتع، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران
3کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی مازندران
4دانشجوی کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی مازندران
چکیده
آگاهی در زمینه روابط پوشش گیاهی و خصوصیات خاکی در اراضی مارنی بهعنوان ابزاری مهم در شناخت اجزای اکوسیستم مرتعی جهت مدیریت صحیح این مناطق حساس ضروری میباشد. در این راستا پوشش گیاهی و خاکهای مارنی دشت بیرجند مورد مطالعه قرار گرفت. ابتدا با استفاده از نقشههای توپوگرافی، قابلیت اراضی، زمینشناسی و عکسهای هوایی منطقه، واحدهای ژئومورفولوژی شناسایی گردیده و پس از بازدیدهای میدانی، نمونهبرداری از پوشش گیاهی و خاک در واحدهای همسان انجام شد. روش نمونهبرداری سیستماتیک- تصادفی و اندازه و تعداد نمونه با استفاده از روش سطح حداقل و روش آماری تعیین گردید. سپس نمونهبرداری از پوشش گیاهی و لایه سطحی خاک در هر یک از قطعات نمونه صورت پذیرفت. خصوصیات خاک شامل بافت، هدایتالکتریکی، آهک، گچ، کربن آلی، واکنش خاک و نسبت جذب سدیم در آزمایشگاه اندازهگیری شد. به منظور بررسی وجود اختلاف بین اجتماعات گیاهی و همچنین تعیین چگونگی واکنش آنها به تغییرات خاک، عمل تجزیه واریانس با استفاده از نرمافزار SPSSو رستهبندی گیاهی با آنالیز CCA توسط نرمافزاز Canoco 4.0 انجام شد. نتایج حکایت از آن داشت که اجتماعات گیاهی مختلف واکنشهای متفاوتی نسبت به خصوصیات خاکی داشتهاند، به طوری که گونههای ChenopodiumalbumوSuaedafruticosaبیشترین همبستگی را با نسبت جذب سدیم داشته و گونههای Salsola rigidaوAellenia glaucaعلاوه بر آن، با هدایتالکتریکی و سپس میزان سیلت و گچ نیز همبستگی بالایی برقرار نمودهاند. همچنین ورود گونه مهاجمCousinia eryngiumدر اجتماعات گیاهی موجب تأثیرپذیری کمتر آنها نسبت به عوامل خاکی گردیده است. از این رو سایر گونههای گیاهی نسبت به شوری واکنش منفی داشته و هیچ یک از گونهها نیز نسبت به pH خاک واکنش محسوسی نداشتهاند.
Investigation on vegetation and soil charactristics of marl lands is important in management programs.The study area was Birjand plain. First, geomorphplogical units were identified using topographic, land usability, lithology maps and aerial photoes. After field controlling, sampling was done on homogenic units by systematic-randomized method. Size and number of plots were determined by minimal area and statistical methods respectively. Vegetation and soil samples were taken in each plot. Soil parameters such as texture, pH, EC, SAR, lime and gypsum were measuered in the laboratory. Differences between plant communities and reaction to soil variations were determined by analysis of variance and CCA using SPSS and Canoco 4.0 softwares. Results showed that the different plant communities had different reactions to soil charactristics. Suaeda fruticosa, Chenopodium album,Salsola rigida and Aellenia glauca had the highest correlation with SAR but Salsola rigida and Aellenia glauca shown high correlation with EC, silt and gypsum amount. Also, entrance of invador species (Cousinia eryngium) caused to low reaction of plant communities to edaphic factors. Other species had negative reaction to soil salinity and none of them responsed to pH.