1دانشجوی کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
2نویسنده مسئول، استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
3دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
چکیده
چرای بیش از حد ظرفیت میتواند موجب تغییراتی در پوشش گیاهی مراتع گردد. در این تحقیق از تنوع، غنا و برخی گروهها و خصوصیات کارکردی بهعنوان گزینهای برای ارزیابی پاسخ پوشش گیاهی به شدتهای مختلف چرای دام استفاده شد. مطالعه در منطقه ماهور ممسنی در استان فارس در سه شدت چرا (قرق بلند مدت (مرجع)، کلید و بحرانی) انجام شد. نمونهگیری پوشش گیاهی به صورت تصادفی- منظم با ثبت درصد تاج پوشش گونههای گیاهی انجام گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که افزایش شدت چرای دام موجب کاهش معنیدار شاخصهای تنوع و غنای گونهای گردید. همچنین درصد تاج پوشش تیرههای گندمیان، پروانهآساها، پامچالیان، چتریان و علف گربه بهطور معنیداری پاسخ منفی به شدت چرای نشان داده و در مقابل پاسخ مثبت به شدت چرای دام در تیرههای شببو، نعناعیان، بارهنگ و پنیرکیان مشاهده گردید. علاوه بر این، برخی گروههای کارکردی نظیر یکسالهها، تروفیتها و گندمیان به طور معنیداری از منطقه مرجع به بحرانی کاهش پیدا کردند. از یافتههای دیگر این تحقیق میتوان به کاهش معنیدار گیاهان کمشونده و افزایش گیاهان زیادشونده از منطقه مرجع به منطقه بحرانی اشاره کرد. گیاهانی که در بانک بذر خاک حضور داشتند بهطور معنیداری نسبت به گیاهانی که در بانک بذر حضور نداشتند درصد تاج پوشش خود را در منطقه مرجع افزایش دادند. بنابراین با توجه به آسیب دیدن برخی شاخصهای پوشش گیاهی در اثر چرای دام، اصلاح روشهای بهرهبرداری و مدیریت مراتع منطقه به منظور احیاء پوشش گیاهی توصیه میگردد.
Changes in diversity, richness and functional groups of vegetation under different grazing intensities (Case Study: Mahoor, Mamasani Rangelands, Fars province)
Overgrazing can alter rangeland vegetation in different ways. In this study, we used diversity, species richness and plant functional groups as the alternative to assess the vegetation response to different grazing intensities. This was done under three grazing intensities (long-term exclosure as reference area, key area, and critical area) in rangelands of Mahoor Mamasani in Fars province. Vegetation sampling was carried out by random-systematic method and measuring the cover of plant species. The results showed that species diversity and richness significantly decreased with an increase in grazing intensity. Also, the cover percentage of Gramineae، Papilionaceae، Primulaceae، Umbelliferae and Valerianaceae significantly showed a negative response to grazing intensity while a positive response was found for Cruciferae، Labiatae، Plantaginaceae and Malvaceae. Moreover, some functional groups such as annuals, therophytes and Gramineae were significantly reduced from reference area to key area. The other finding of this study showed that decreaser plants significantly had less cover in critical area whereas increaser plants had greater cover in critical area. Species with storage of seeds in soil seed bank significantly had greater cover in aboveground vegetation in reference area than those species absent from soil seed bank. Due to the damage of some vegetation indices under overgrazing, it is recommended to make some changes in rangeland management and utilization in order to restore vegetation
کلیدواژهها [English]
grazing intensity, Species richness, diversity, overgrazing, Exclosure, Mahoor Mamasani