| تعداد نشریات | 286 |
| تعداد نشریات سازمان | 84 |
| تعداد شماره‌ها | 2,873 |
| تعداد مقالات | 32,555 |
| تعداد مشاهده مقاله | 42,418,868 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 19,194,472 |
مقایسه دو روش آبیاری نواری قطرهای و شیاری بر اجزاء عملکرد ارقام کلزا در همدان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پژوهش های کاربردی زراعی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 5، دوره 27، شماره 102، فروردین 1393، صفحه 41-47 اصل مقاله (577.64 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/aj.2014.100927 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| حبیب اله مظاهری* 1؛ علی قدمی فیروزآبادی2؛ سید محسن سیدان3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1بخش تحقیقات اصلاح و نهال بذر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان و دانشجوی دکترای دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کمبود آب وکاهش تدریجی منابع آبی با کیفیت مناسب، از مهمترین عوامل محدود کننده تولیدات زراعی در اکثر نقاط جهان نظیر ایران به شمار میرود. از این رو، پژوهش در زمینه استفاده بهینه از آب و صرفه‌‌جویی در مصرف آن از راهکارهای کلیدی افزایش تولید میباشد. همچنین، انتخاب‌ارقام با نیاز آبی‌کم نیز می‌تواند کمک موثری به این موضوع نماید. لذا، به منظور انتخاب رقم مناسب کلزا با عملکرد و درصد روغن بالا، آزمایشی به صورت طرح کرت های خردشده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرارکه عامل اصلی شامل سیستم آبیاری در دو سطح (نشتی و نواری- قطرهای) و عامل فرعی شامل رقم در چهار سطح (اکاپی، اس- ال-ام 46، اپرا و لیکورد) در همدان، به اجرا درآمد. نتایج نشان داد، در بین ارقام، تفاوت معنیداری به لحاظ عملکردی وجود نداشت، ولی در مجموع رقم Opera با 3706 کیلوگرم در هکتار، بیشترین عملکرد را به خود اختصاص داد. در بررسی اثر متقابل آبیاری و رقم، رقم Opera با روش آبیاری قطرهای با عملکرد 3961 کیلوگرم در هکتار و رقم Slm046 با آبیاری نشتی و عملکرد 3710 کیلوگرم در هکتار حداکثر عملکرد را دارا بودند. در بررسی کارآئی مصرف آب، روش های آبیاری اختلاف معنیداری با هم داشتند. به طوری که آبیاری قطرهای ( با34/1 کیلوگرم بر مترمکعب) نسبت به آبیاری نشتی (با 74/0 کیلوگرم بر مترمکعب) برتری داشت. حجم آب مصرفی به طور متوسط با آبیاری نشتی 4870 و در آبیاری قطرهای 2617 مترمکعب در هکتار بود. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| عنوان مقاله [English] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Comparison Two Irrigation Systems, Tape and Furrow Irrigation Methodes on Yield Components of Rapeseed Cultivars in Hamedan Province. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان [English] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Habibalah mazaheri1؛ Ali Ghadami Firouzabadi2؛ Seyed Mohsen Seyedan3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1Hamedan Agricultural Research and Natural Resources Center | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2Department of Agricultural Engineering Research, Hamedan Agricultural Research and Natural Resources Center | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3Hamedan Agricultural Research and Natural Resources Center | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده [English] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Scarcity of Irrigation water and decreasing of water resources with suitable quality are the most important limiting factors in the crop production in the most of countries such as Iran . Therefore research for optimum usage of water and economy in consume water is important policies for growing of production and the selection of cultivars with less necessity of water can help to matter.So, an experiment was carried out using a split plot design, in order to select the best irrigation and the best cultivar of oil rapeseed with a high yields of seeds and oil,.in the pattern of randomized completely block design in 3 replications. Irrigation system was the main factor at 2 levels, Tape and Furrow and cultivars as the second factor was Okapi, Slmo46, Opera and licord were evaluated in hamadan.The results showed that no significant differences in the yield of cultivars.The maximum of yield belongs to Opera cultivar with 3706 kg/ha.Irrigation and cultivars intraction were significant different at the level of 5% so that yield highest was optained from cultivar Opera with Tape irrigation system produced 3961 kg/ha and slm046 with furrow system produced 3710kg/ha as the minimum. The average of water use efficiency in Tape and Furrow irrigation was 1.34kg/m3 and 0.74 kg/m3 respectively.The average of water usage volume in Tape and Furrow irrigation was 2617 m3/ha and 4870 m3/ha respectively. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
مقدمـــــه کلزا یکی از مهمترین گیاهان روغنی است که دانه‌های آن حاوی بیش از 40 درصد روغن و کنجالة آن نیز در همین حدود پروتئین دارد (عزیزی و همکاران، 1378). کلزا به دلیل دارا بودن ارقام و گونه‌های مختلف با خصوصیات متفاوت، قابلیت کشت در مناطق مختلف و شرایط آب و هوایی متنوع را دارد، به طوری که امروزه در سطوح وسیعی از مناطق گرم و معتدل هندوستان و چین در آسیا تا نقاط سرد و ارتفاعات بالا کشت میشود. در ایران نیز این زراعت به عنوان زراعتی امیدبخش در افزایش تولید روغن خوراکی و کاهش واردات روغن مورد توجه قرارگرفته است (عزیزی و یادگار،1380). علاوه بر آن، در کشور آب مهمترین عامل محدودکننده در کشاورزی است و این بخش بیش از 90 درصد آب استحصال شده کشور را به خود اختصاص میدهد و راندمان آبیاری در روشهای مورد استفاده کنونی حدود 35 درصد برآورد شده است (کشاورز و صادق زاده، 1379). از طرفی، با توجه به اینکه بیش از 85 درصد منابع آب استان همدان از آبهای زیرزمینی تأمین میشود (جعفری و رضوانی،1380) بنابراین، استفادة بهینه از آب و روشهای نوین آبیاری ضروری است. عملکرد دانه و روغن کلزا تحت تأثیر ژنوتیپ گیاه، عوامل زراعی و عوامل محیطی است (شیرانی راد،1374). از میان این عوامل در کشور، آب از مهمترین عوامل محدودکننده در کشاورزی بشمار میرود، به نحوی که تولید مواد غذایی وکشاورزی پایدار را منوط به استفادة صحیح و منطقی از این عامل نموده است. شاخص سرانه منابع آب تجدید پذیرکشور در دهههای اخیر نشان دهندة کاهش منظم حجم آب در دسترس است. مقدار این شاخص از 5500 متر مکعب در سال 1340 به 2100 مترمکعب در1376 کاهش یافته و انتظار میرود در سال 1400 به 1300 متر مکعب تقلیل یابد (کشاورز و صادق زاده، 1379). چریستمس (Christmas, 1996) مشاهده کرد که ارقام کلزا نسبت به شرایط آب و هوایی واکنش زیادی نشان میدهد. او نتیجه گرفت که عکسالعمل ارقام نسبت به مکان بسیار متفاوت بوده و تعدادی از ارقام تحمل بیشتری نسبت به شرایط آب و هوایی دارند. کمپب و کوندرا (Campbe and Kondra, 1997) گزارش نمودند که وزن هزار دانه به شدت تحت تأثیرعوامل ژنتیکی است و عوامل محیطی مانند نور، رطوبت و دما تأثیر کمتری بر روی آن دارند. همچنین درصد روغن نیز تحت تاثیر عوامل ژنتیکی بود. کجدی (Kajdi, 1994) تغییرات درصد روغن و عملکرد دانه و نیز ارتباط بین درصد روغن و پروتئین را در 21 رقم تحت شرایط آبیاری و بدون آبیاری مورد بررسی قرار داد و نتیجه گیری نمود که میانگین عملکرد دانه و عملکرد روغن در اثر آبیاری افزایش می یابد در تحقیقی که در مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر انجام شد، مشخص شد که در شرایط آبیاری پس از 50 میلیمتر تبخیر از تشتک کلاس A، بالاترین عملکرد متعلق به رقم SLM046 و رقم Licord در شرایطی که آبیاری پس از 150 میلیمتر تبخیر از تشتک کلاس A انجام شده بود، پایین‌ترین عملکرد را به خود اختصاص داده است. همچنین، در آزمایشی مشخص شد در زمانی که آخرین آبیاری پس از10 درصد رسیدگی غلاف‌های ساقه اصلی انجام شد، رقم Okapi بالاترین عملکرد و در زمانی که آخرین آبیاری در مرحله 20 درصد رسیدگی غلاف‌های ساقه اصلی صورت‌گرفت، رقمSLM046 پائین‌ترین‌عملکرد را به خود اختصاص داد. در تحقیقی که در مرکز تحقیقات خراسان رضوی انجام شد، مشخص شد که در محیط تنش در بین چهار رقم، ارقام Hyola 42 و cobra*Regent رتبه‌های اول و دوم را به خود اختصاص دادند و نیز نتایج تجزیه مرکب در محیط آبیاری معمولی و تنش اختلاف معنیداری را بین دو محیط آزمایش، ارقام و اثرات متقابل آنها نشان داد. استفاده از سیستم آبیاری میکرو برای محصولات زراعی در سالهای اخیر مورد توجه قرارگرفته است. در زراعت کلزا تحقیق کمی در مورد سیستم آبیاری میکرو در ایران انجام شده است. در مشهد، با استفاده از این سیستم و حجم آب مصرفی بسیار کمتر در مقایسه با سیستمهای نشتی و یا حتی بارانی محصول قابل توجهی تولید شده است. فریبورگ و همکاران (87-1986) در تحقیقی به این نتیجه رسیدند که کاربرد کود نیتروژنه در بهار بعد از آیش نسبت به کاربرد آن در پاییز باعث افزایش محصول میشود. مصرف کود ازته در بهار نسبت به پاییز در صورتیکه کشت قبلی ذرت بود، هیچگونه تأثیری در عملکرد کلزا نداشت. لاور(1986) آزمایشی بر روی اثر متقابل زمان آبیاری و کود نیتروژنه تحت سیستم آبیاری نشتی بر روی کلزا انجام داد. وی به این نتیجه رسید که تأخیر در آبیاری تا مرحلة ساقه‌دهی مقدار عملکرد را به مقدار قابل توجهی نسبت به آبیاری در مرحلة جوانه‌زنی کاهش میدهد و اثر متقابلی بین مقدار نیتروژن و زمان آبیاری مشاهده نشد. قدمی فیروزآبادی و میرزایی (1385) دو سیستم آبیاری تیپ و نشتی را بر روی محصول چغندر قند مورد مطالعه قرار دادند. نتایج تحقیق آنها نشان داد که استفاده از آبیاری قطرهای باعث کاهش 47 در صدی در مصرف آب و افزایش 72 درصد در کارآیی مصرف شد. همچنین، قدمی فیروزآبادی و نصرتی(1386) گزارش نمودند که استفاده از سیستم آبیاری تیپ باعث کاهش 54 % در آب مصرفی و نیز افزایش 138 % در کارآیی مصرف آب محصول سیر میشود. طی تحقیقی، باغانی و خوشبزم (1386) نشان دادند که با تغییر سیستم آبیاری سطحی به قطرهای ( نواری)، کارآیی مصرف آب در ذرت علوفه‌ای 116% افزایش یافت و زراعتهای گوجه فرنگی، چغندرقند و سیب زمینی به ترتیب با 98%، 92% و 83 % در مراحل بعدی قرار گرفت. افشار و مهرآبادی (1384) نشان دادند که کارایی مصرف آب در روش آبیاری قطرهای نواری به میزان 36 درصد نسبت به روش آبیاری شیاری در پنبه بیشتر بود. طرفی و همکاران (1385) نشان داد که مقدار کارایی مصرف آب کاهو از 7/2 در روش آبیاری سطحی به 3/7 کیلوگرم بر متر مکعب در روش آبیاری قطرهای نواری رسید. از آنجا که بخش کشاورزی بزرگ‌ترین مصرف کنندة آب در زیر ساختهای مختلف اقتصادی استان همدان به شمار می‌‌آید، تلفات عمدة آب نیز به این بخش تعلق دارد. از مهمترین عوامل تلفات آب در بخش کشاورزی استان می‌توان به پایین بودن راندمان انتقال آب از منبع تا محل مصرف، تلفات زیاد آب در مزارع کشاورزی، نامناسب بودن الگوی کشت و همینطور عدم استفاده از روشهای آبیاری مناسب اشاره نمود. با توجه به میزان کنونی تولیدات کشاورزی فاریاب در سطح استان که بالغ بر سه میلیون تن میشود و نیز با عنایت به اینکه از کل منابع آب قابل استفادة استان حدود 80 میلیون مترمکعب در بخش کشاورزی مصرف میشود، با صرفنظر از ترکیب محصولات زراعی، بهرهوری مصرف آب در اراضی فاریاب استان تقریباَ معادل 8/0 کیلوگرم محصول به ازای هرمتر مکعب است که در مقایسه با ارقام متناظر کشورهای پیشرفته بسیار پایین است (سیدان و قدمی،1381). این در صورتی است که بهمنظور نیل به اهداف تولیدات کشاورزی در یک افق 25سال آینده، چاره‌ای غیر از افزایش کارآیی مصرف آب در اراضی فاریاب به میزان 5/1 تا2 کیلوگرم نیست. در سالهای اخیر سیستمهای مختلف آبیاری تحت فشار، در راستای برنامه‌های توسعه بخش کشاورزی و به منظور افزایش بهره وری آب در دسترس کشاورزان قرار گرفته است و این سیستمها در مناطق و زراعتهای مختلف نتایج متفاوتی داشته است. بر این اساس، هدف از این تحقیق، مقایسه دو روش آبیاری قطرهای (تیپ) و نشتی بر عملکرد و کارایی مصرف آب ارقام کلزا و چگونگی عکسالعمل ارقام مختلف به شیوه‌های متفاوت آبیاری میباشد.
مواد و روشها این تحقیق بهصورت طرح کرتهای خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در ایستگاه اکباتان مرکز تحقیقات کشاورزی همدان اجرا شد. ایستگاه اکباتان در کیلومتر 10 جاده همدان- تهران در عرض جغرافیایی 34 درجه و 52 دقیقهی شرقی و طول جغرافیایی 48 درجه و 32 دقیقهی شمالی در 1730 متری از سطح دریا واقع است. آب و هوای منطقه نیمهخشک سرد با میانگین حداکثر دمای 40 و حداقل دمای 34- درجه سانتیگراد مناسب کشت سیر میباشد . در این تحقیق، سیستم آبیاری در دو سطح (نشتی و تیپ) به عنوان عامل اصلی و رقم در چهار سطح (Okapi SLM046 ,Opera ,Licord ) به عنوان عامل فرعی در سه تکرار طی دو سال (85-86) به اجرا در آمد. طول ردیفهای کشت 30 متر (دو ردیف روی پشته) و هرکرت فرعی دارای هشت خط کاشت با فاصله 30 سانتیمتر روی پشته بود. میزان بذر مصرفی هشت کیلوگرم در هکتار بود. طرز قرار گرفتن تیمارها بهصورت تصادفی مشخص و نوار سیستم تیپ در بین دو ردیف کشت یعنی روی پشته‌ها قرارگرفت. فاصله کرتهای اصلی از هم پنج متر و فاصله کرتهای فرعی به اندازة دو پشته نکاشت در نظر گرفته شد. فاصله تکرارها از همدیگر نیز پنج متر منظور شد. با توجه به طولانی بودن طول کرت، 5/1 متر از بالا و 5/1 متر از پایین آن به عنوان حاشیه در نظر گرفته شد و در هر کرت فرعی پشتة کناری از هر دو طرف به عنوان حاشیه و رکوردگیری از دو پشته وسط صورت گرفت. در این آزمایش، ضمن اندازه‌گیری کارآیی و میزان مصرف آب در دو سیستم آبیاری، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف (بر اساس 10 بوته در هر کرت آزمایشی)، وزن هزار دانه (بر اساس 10 نمونه 100تایی از هرکرت)، عملکرد دانه (10 متر طولی از 2 پشته وسط)، درصد روغن و عملکرد بیولوژیک (دو متر طولی از دو پشته وسط) اندازه‌گیری شد. حجم آب مصرفی در سیستم آبیاری نشتی با استفاده از فلومهای W.S.C و در روش آبیاری نواری با استفاده از کنتورهای کالیبره شده اندازه‌گیری شد. در روش آبیاری تیپ، نیاز آبی با استفاده از فرمول پنمن مانتیث اصلاح شده و با احتساب راندمان 90درصد انجام شد. آمار و اطلاعات مورد نیاز به منظور محاسبه تبخیر و تعرق گیاه شامل دمای حداقل و حداکثر، رطوبت حداقل و حداکثر، سرعت باد و ساعات آفتابی بهصورت روزانه از اداره هواشناسی اخذ شد. ضریب گیاهی مورد استفاده، داده‌های موجود در دستورالعمل شماره 56 فائو بود.
نتایج در پایان فصل زراعی با عمل رکوردگیری عملکرد محصول مشخص شد. سپس، با استفاده از نرم افزار MSTAT-C تجزیه و تحلیل آماری انجام شد. مقایسه میانگین پارامترها با استفاده از آزمون دانکن و در سطح آماری پنج و یک درصد انجام شد. از تیمارهای مورد مطالعه، فقط اثر متقابل آبیاری و رقم، بر عملکرد کلزا معنی دار بود. بیشترین میزان عملکرد مربوط به رقم Opera با میانگین عملکرد 3961 کیلوگرم در هکتار و روش آبیاری قطرهای حاصل شد (جداول1،2). حجم‌آب‌مصرفی در طول‌فصل زراعی اندازه‌گیری شد. حجم آب مصرفی در روش آبیاری نشتی 4870 متر مکعب در هکتار و در صورتی که در روش آبیاری نواری قطرهای2617 مترمکعب در هکتار است. بنابراین، آبیاری قطرهای با کاهش46 درصدی در آب مصرفی، مقدار عملکرد تقریباً یکسانی با روش آبیاری نشتی داشته است. روشهای آبیاری در بهرهوری مصرف آب دارای اختلاف معنی‌دار بوده، بهطوری که مقدار بهرهوری آب در روش آبیاری قطرهای 339/1 و در روش آبیاری نشتی 738/0 کیلوگرم بر مترمکعب بوده است. بنابراین، بهرهوری آب در روش تیپ 8/1 برابر روش نشتی میباشد. ارقام نیز در سطح 5% با هم اختلاف معنی‌دار داشته بهگونه‌ای که رقم Opera با 117/1 کیلوگرم بر مترمکعب نسبت به دیگر ارقام، بیشترین مقدار را از خود نشان داد. اثر متقابل سیستم آبیاری و رقم بر بهرهوری آب اختلاف معنی دار است که در آن رقم Opera با آبیاری قطرهای 53/1کیلوگرم بر مترمکعب بیشترین بهرهوری آب و همچنین رقم Opera با آبیاری نشتی71/ 1کیلوگرم بر مترمکعب حداقل بهرهوری آب را در برداشته است (جدول2) .
جدول(1): نتایج تجزیه مرکب (ms) صفات مختلف ارقام‌کلزا تحت دو روش‌آبیاری
وزن هزاردانهء ارقام اختلاف معنیداری با هم داشته که در آن رقم Opera با 51/4 گرم نسبت به دیگر ارقام ارجحیت داشت. ولی در دیگر تیمارها، نظیر نوع آبیاری و اثر متقابل آبیاری و رقم اختلاف معنی داری بر وزن هزاردانه وجود نداشت (جدول 3). اثر سیستم آبیاری بر میزان درصد روغن در سطح یک درصد تفاوت معنی داری داشت. میزان درصد روغن در دو روش آبیاری تیپ و نشتی بهترتیب 22/45 و97/46 درصد بودکه در دو گروه آماری متفاوت قرار گرفت. تفاوت بین ارقام مختلف از نظر درصد روغن معنی‌دار نبود و ارقام مختلف در یک گروه آماری قرار گرفت. در این تحقیق، چون ارقام مختلف دارای تاریخ کشت و برداشت، عمق آب اختصاص یافته، دور آبیاری، نوع مدیریت، عملیات زراعی یکسان بودند و همچنین از نظر ژنیتیکی ارقام طوری بودند که تفاوت معنی داری از نظر عملکرد و درصد روغن بین آنها مشاهده نشد که با نتایج کجدی (Kajdi, 1994) مطابقت دارد. اثر سایر تیمارها بر میزان درصد روغن معنی‌دار نشد (جدول 3).
جدول(2): مقایسه عملکرد، بهرهوری آب در تیمارهای مختلف آبیاری
جدول(3): مقایسه میانگین صفات مختلف مورد بررسی
بحث
سیستم آبیاری میکرو یکی از روش‌هایی است که علاوه بر حفظ یا افزایش عملکرد محصول، مقدار آب مصرفی را کاهش و کارایی مصرف آب را افزایش میدهد. استفاده از سیستم آبیاری قطرهای نواری برای محصولات زراعی در سالهای اخیر مورد توجه می باشد و تحقیقاتی در این زمینه صورت گرفته است. نتایج این تحقیق نشان داد که رقم Opera در همدان بالاترین عملکرد را دارا است. شریعتی در سال 1382 در بررسی عملکرد چهار رقم کلزا در کردستان، رقم SLM046 و Opera را نسبت به دیگر ارقام ترجیح داد. قدیمی (1384) در بررسی اثر تاریخهای مختلف کشت بر عملکرد پنج رقم کلزا در خوی رقم SLM046 را به لحاظ عملکردی بالاترین و رقم Okapi را حداقل معرفی نمود. پاسبان اسلام (1386) در خسرو شهر آذربایجان شرقی تحت همین عنوان رقم Opera را در صورت تاخیر در کشت نسبت به دیگر ارقام ترجیح داد. طالب نژاد (1386) در اراک نیز در تحقیقی تحت همین عنوان در تاریخهای مختلف کشت، به طور متوسط رقم Licord وOpera را بهترین اعلام نمود. داود رودی نیز درسال 86 در کرج بین 12 رقم SLM046 ,Elite،talayeh ,kapi ,Opera را جزﺀ پنج رقم اول عملکردی بالا اعلام نمود. در مشهد نیز عزیزی رقم Opera و SLM046 را در بین 18 رقم به ترتیب هفتم و هشتمین رقم معرفی و رقم Okapi را آخرین رتبه اعلام کرد. در موضوع نوع آبیاری ملاحظه شد که آبیاری قطرهای و شیاری در کارآیی مصرف آب اثر معنی داری داشته، بهطوریکه آبیاری قطرهای، کارآیی مصرف آب بالایی را در ارقام نسبت به شیاری داشته است. رقم Opera با آبیاری قطرهای در همدان بیشترین کارآیی مصرف آب را دارا بود. اثر نوع آبیاری بر عملکرد نیز نشان داد که رقم Opera با آبیاری قطرهای و رقم SLM046 با روش شیاری در همدان دارای بیشترین عملکرد بودند. هر چند روش آبیاری تفاوت معنی داری بر عملکرد نداشت، ولی حجم مصرف آب بسیار حائز اهمیت است زیرا به طور متوسط، میزان مصرف آب در آبیاری قطرهای 2617 و در نشتی 4870 متر مکعب در هکتار بود، در واقع حدود 53% در سیستم قطرهای، مصرف آب کاهش پیدا می‌کند که در صرفه جویی رقم بسیار بالایی است. در کارآیی مصرف آب نیز در روش قطره ای 9/0 کیلوگرم بر مترمکعب یعنی به ازاء هر متر مکعب آب در هکتار حدود 900 گرم محصول تولید شده در صورتی که در آبیاری نشتی 56/0 کیلوگرم بر مترمکعب یعنی بهصورت نشتی با مصرف یک متر مکعب آب در هکتار 560 گرم محصول تولید میشود که اختلاف این دو با هم بسیار حائز اهمیت است. شیرانی راد (1382) در تحقیقی عنوان نمودند که رقم SLM6 با سه رقم دیگر به لحاظ تحمل به خشکی در حد قابل قبول و عملکرد بالایی داشته اند و رقم Opera با دو رقم دیگر در شرایط تنش به خشکی عملکرد پایین تری از خود نشان داده‌‌اند. شیروانی راد در تحقیق دیگری در کرج تحت عنوان تحمل به تنش کم آبی در مراحل انتهایی رشد 12 رقم کلزا عنوان نمودند که رقمOkapi,SLM6,Opera همراه با دو رقم دیگر در شرایط تنش آبیاری بالاترین عملکرد را داشتند(شیرانی راد و همکاران، 1374). شیرانی راد (1384) در تحقیقی تحت عنوان تحمل به شدتهای مختلف تنش خشکی بروی 12 رقم کلزا در اصفهان و کرج به این نتیجه رسید، که رقم Okapiorient, Opera در شرایط آبیاری معمول بیشترین عملکرد و در شرایط قطع آبیاری از مرحله گلدهی به بعد رقمOpera ,orient, slm046 بالاترین میزان عملکرد را دارند. نصیری در کبوتر آباد اصفهان تحت همین عنوان نیز رقم Opera را نسبت به دیگر ارقام که عملکرد بیشتری داشت در شرایط قطع آبیاری از مرحله ساقه دهی با شدیدترین تنش اعلام نمودند.
نتیجه‌گیری با توجه به نتایج این تحقیق آبیاری تیپ نسبت به روش نشتی باعث کاهش 46 درصدی در آب مصرفی و افزایش 81 درصدی در کارایی مصرف آب در زراعت کلزا میشود. در سیستم تیپ چون دور آبیاری کوتاه و معمولا سه روزه میباشد، بیشتر برای مزارعی کاربرد دارد که منبع تامین آب مشترک نبوده و زارع بتواند به راحتی برای آبیاری مزرعه برنامه ریزی نماید. در چاههایی که مالکیت آنها بهصورت اشتراکی بوده و آب حداقل بعد از یک هفته یا بیشتر در اختیار هر زارع قرار می‌گیرد، استفاده از سیستم آبیاری تیپ بهدلیل دور آبیاری کوتاه مشکل بوده و زارعین ترجیح میدهند که از سیستمهای آبیاری دیگر استفاده نمایند. بنابراین، استفاده از سیستم آبیاری تیپ در مزارعی که دارای مدیریت واحد بوده و بهصورت اشتراکی نیستند دارای بهرهوری بیشتری میباشد.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
14. Butras L.E. and M.N. Nimah. 1981. Potato and sugar beet yield and water use efficiency under different irrigation systems and water stress 73 R.D annual meeting, American Society of Agronomy.16. Cassel F., S. Sharmasarkar and S.D. Sharm AsakarMiller. 2001. Assessment of drip and flood irrigation on water and fertilizeer use efficiencies for sugar beets. Agricultural Water Management, 46:24-251.17. Christmas, E.P. 1996. Evaluation of planting date for winter canola production in Indiana. PP. 139-147.In: J.janic(ed), progress in new crops. ASHS Press.18. Fribourg, H.A., C.R. Gravles, G.N. Rhodes, Jr. and J.F. Bradley. 1990. Rapeseed performance in west Tennessee. P.228. Advances in new Crops. Timber Press, Portland, OR.19. Lauer, J.G. 1990. Influence of irrigation timing and nitrogen on growth yield and quality of rape. P. 229. Advances in new crops. Timber Press, Portland, OR. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 8,250 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,014 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||